 Kanonierka HMS "DRUDGE", podobnie jak nieco wcześniej zwodowana kanonierka HMS "HANDY", została przejęta przez Royal Navy w celu testowania nowych armat zanim zostaną zamontowane na większych okrętach. Była to ostatnia klasyczna w swej konstrukcji kanonierka projektu Rendela. |
 Kraj: Wielka Brytaniaklasa: kanonierka śrubowa, żelazna kanonierka przybrzeżna, kanonierka Rendela, "gunboat" |
|
Specyfikacja |
| Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
| DRUDGE | Mitchell DYd | 12.01.1987 | 08.06.1887 | 23.08.1887 | Sprzedany w 1920 r. |
Dane taktyczno-techniczne |
Wymiary:
| Wyporność | 890 ts |
| Długość | 38,01 m (125 ft 0 in) |
| Szerokość | 10,73 m (35 ft 2 in) |
| Zanurzenie | 3,81 m (12 ft 6 in) |
Napęd:
| Maszyny | 3-cylindrowa maszyna parowa o cylindrach podwieszonych potrójnego rozprężania firmy Wallsend Slipway & Engineering Co Ltd, Wallsend; nieznana liczba kotłów; 1 śruba |
| Moc nominalna | 52 nhp |
| Moc indykowana (projektowana) | 300 ihp |
| Prędkość (projektowana) | 8 węzłów |
| Paliwo | brak danych |
| Zasięg | brak danych |
Uzbrojenie:
| Początkowe | 1 działo 234 mm (9,2 in) Armstrong L/47 Mk. IX BL |
| Modernizacja | 1 działo 234 mm (9,2 in) Armstrong L/50 Mk. XI BL |
| Modernizacja | 1 działo 152 mm (6 in) Mk. VIII BL |
Ludzie:
| Załoga | 30 oficerów i marynarzy (?) |
Projekt |
Kanonierki typu Rendela albo zgodnie z angielską nomenklaturą "flatiron coastal gunboats" (pol. przybrzeżne kanonierki żelazkowe) były nową klasą niewielkich okrętów artyleryjskich w Royal Navy. Najwcześniej zbudowanym okrętem tej klasy był HMS "STAUNCH", który został zwodowany w 1867 r. Projekt tego okrętu wyszedł z deski kreślarskiej brytyjskiego konstruktora George’a Rendela. W 1867 roku firma Sir W G Armstrong & Company podpisała umowę z lokalnym stoczniowcem, dr. Charlesem Mitchellem, na mocy którego stocznia Mitchell będzie budować okręty wojenne, a firma Armstrong dostarczy uzbrojenie. George Rendel został odpowiedzialny za nowe przedsięwzięcie, a jednostki zaprojektowane pod jego kierownictwem były oparte na małej jednostce używanej przez fabrykę Armstronga do testowania ciężkiej broni. Z pomocą wiodącego eksperta w dziedzinie uzbrojenia, admirała Sir Astleya Cooper-Key, Rendel zamienił te jednostki w okręt przeznaczony do defensywnych operacji przybrzeżnych.
W założeniach okręty tej klasy miały mieć nie więcej niż 250 ts wyporności. Charakterystyczną cechą tych okrętów było uzbrojenie, na które składała się stanowiła umieszczona na dziobie pojedyncza ciężka armata, zazwyczaj kalibru 254 – 305 mm (10 – 12 cali). Celowanie odbywało się całym okrętem, armata była tak ciężka, że nie mogła być umieszczona w obrotowej wieży, ponieważ zagrażałoby to stabilności niewielkiego okrętu. Typowo kanonierki te nie były opancerzone. Okręty miały dwie śruby, co w połączeniu z małym zanurzeniem sprawiało, że były bardzo zwrotne, ale charakteryzowały się niską dzielnością morską. Prędkość maksymalna wynosiła do 9 węzłów, ale mogły być holowane ze znacznie większą prędkością. Załogę stanowiło 30-40 marynarzy.
Kanonierki projektu Rendela były budowane zarówno dla marynarki brytyjskiej, jak i na eksport. Okręty wzorowane na nich zaczęły być zaś budowane przez różne państwa. Stały się one popularne szczególnie z powodu, jak się początkowo wydawało, dobrego połączenia armat dużego kalibru (niektóre wyposażone były nawet w armaty 15, lub 16-calowe) z niewielkimi i tanimi okrętami. Ich rolę określano wręcz jako pływająca laweta dla ciężkiego działa. Ochronę miały im dawać małe rozmiary i małe zanurzenie, dzięki któremu mogły operować na płytszych akwenach przy brzegach, niedostępnych dla ciężkich okrętów. W praktyce jednak okazało się, że jako okręty obrony brzegowej mogły one być używane tylko w idealnych warunkach pogodowych przy braku fali i były praktycznie bezużyteczne przeciwko ruchomym celom. Doświadczenia bojowe (bitwa pod Fuzhou czy bitwa pod Weihaiwei) pokazały, że kanonierki tego typu nie stanowiły żadnego zagrożenia dla większych od nich krążowników, które mogły je łatwo wymanewrować i zasypać ogniem z większej ilości armat. O ile ich użycie w roli defensywnej zakończyło się fiaskiem, wielokrotnie były używane z dużym sukcesem w roli ofensywnej, do bombardowania naziemnych pozycji przeciwnika. Użycie ich w tej roli wymagało przynajmniej lokalnego panowania na morzu przez siły, które ich używały, ale w tej roli były używane wielokrotnie i bardzo skutecznie jeszcze w okresie I wojny światowej, a wcześniej np. w 1890 r. w Argentynie w czasie powstania antyrządowego czy przez marynarkę grecką w 1897 r. w czasie wojny grecko-tureckiej.
Po pozytywnych testach i wnioskach z eksploatacji kanonierek HMS "STAUNCH" i HMS "PLUCKY" Admiralicja zdecydowała się zamówić większą serię jednostek tej klasy. Były to kanonierki typu "ANT". Poczynając od 1876 r. rozpoczęto budowę kanonierek typu "MEDINA", o hybrydowej budowie wykorzystującej pomocnicze ożaglowanie typu barkentyna. Po tych okrętach zbudowano jeszcze cztery klasyczne kanonierki Rendela, powtarzając projekt okrętów typu "ANT" (podtyp "GADFLY"). W 1878 r. zamówiono również dwie kolejne kanonierki, składające się na typ "BOUNCER". Po nich, ostatnie dwie kanonierki projektu Rendela zostały zamówione przez produkującą uzbrojenie firmę Armstrong w stoczni Charles Mitchell & Co Ltd, Walker, Newcastle upon Tyne. Były to kanonierki HMS "HANDY" i HMS "DRUDGE". W przypadku HMS "HANDY" zanim okręt przeszedł do Royal Navy testowano na niej działo które miało zostać użyte jako główne uzbrojenie nowo budowanych pancerników typu "ROYAL SOVEREIGN". Natomiast w przy padku HMS "DRUDGE" historia wyglądała nieco inaczej. "DRUDGE" w rzeczywistości był samobieżną barką samowyładowczą zbudowaną w celu usunięcia odpadów ze stoczni Armstronga w Elswick, jednak miał dodatkową funkcję - firma Armstrong miała zamiar wykorzystać tą jednostke do testowania nowych armat. Miał w tej roli zastąpić HMS "HANDY", która to kanonierka została przejęta przez Admiralicję. W dniu 28 lutego 1901 r. okręt został także przejęty przez Admiralicję i przebudowany na kanonierkę testową dla Royal Navy. Na temat tego okrętu pojawiła się krótka wzmianka w roku 1909 w amerykańskim miesięczniku "Popular Mechanics", sugerująca jakoby służył on do testowania dział przeznaczonych dla pancernika HMS "DREADNOUGHT". Sugerują to również nieco większe rozmiary tej kanonierki, której wyporność licząca 890 ts, o połowe większe niż w przypadku HMS "HANDY", na którym testowano działo kalibru 343 mm (13,5 in).
Konstrukcja |
Kadłub
Kadłub tej kanonierki był wykonany z żelaza. Wyporność wynosiła 890 ts Długość wynosiła 38,01 m (125 ft 0 in), szerokość liczyła 10,73 m (35 ft 2 in), natomiast zanurzenie wynosiło 3,81 m (12 ft 6 in). Pomijając nieco większe rozmiary związane ze znacznie cięższym uzbrojeniem okrętu (hipotetycznym, gdyż brak jest jednoznacznych danych), konstrukcja okrętu nie odbiegała od innych kanonierek projektu Rendela. Kadłub był wyposażony w przedziały wodoszczelne i charakteryzował się sporym stosunkiem szerokości do długości, co dawało okrętowi stabilność potrzebną do używania ciężkiej armaty. Mimo to okręt nie zniósłby odrzutu działa, gdyby nie znajdowało się ono w osi okrętu, więc nie mogło być one obracane, a celowanie odbywało się poprzez manewrowanie całą jednostką. Okręt był pozbawiony ożaglowania.
Opancerzenie
Okręty nie posiadały opancerzenia
Uzbrojenie
Nie wiadomo jakie uzbrojenie testowano na tej jednostce w okresie przed przejściem do Royal Navy. Pojawiła się krótka wzmianka w roku 1909, w amerykańskim miesięczniku "Popular Mechanics", sugerująca jakoby służył on do testowania dział przeznaczonych dla pancernika HMS "DREADNOUGHT", chodziłoby więc o działo 305 mm (12 in). Kiedy 28 lutego 1901 r. Royal Navy przejęła okręt, jego uzbrojenie stanowiło działo 234 mm (9,2 in) Armstrong L/47 Mk. IX BL. To działo umieszczone w pojedynczej wieży było również poddawane testom, nie tylko samego działa ale również podstawy i wieży. Samo działo w wersji Mk. IX było pierwotnie przeznaczone na potrzeby sił obrony wybrzeża, zbudowano łącznie 14 sztuk tej armaty, montując je m.in. w Needless, na Malcie czy Gibraltarze. Testowane na kanonierce działo posłużyło do opracowania armaty w wersji Mk. XI, które znalazły się na uzbrojeniu pancerników typu "LORD NELSON" oraz krążowników pancernych typów od "DRAKE" do "DUKE OF EDINBURGH", które to szybko znalazło się na pokładzie kanonierki wraz z nową wieżą i było intensywnie testowane. W późniejszym okresie okręt został przezbrojony w wieżę z działem 152 mm (6 in) Mk. VIII BL na podstawie P.III lub P.IV. Nie jest jasne dokładnie kiedy to nastąpiło, jednak należy domniemywać, że stało się to w drugiej połowie I wojny światowej.
Napęd
Okręt napędzała 3-cylindrowa maszyna parowa o cylindrach podwieszonych potrójnego rozprężania firmy Wallsend Slipway & Engineering Co Ltd. Maszyna parowa generowała moc 300 ihp. Była wyposażona w trzy cylindry o średnicy 30,5 cm (12 in), 49, 53 cm (19,5 in) i 81,28 cm (32 in), natomiast skok wynosił 50,8 cm (20 in). Prędkość została określona na 8 węzłów. W przeciwieństwie do innych kanonierek typu Rendela ta kanonierka miała wyłącznie jedną śrubę, jednak konstrukcja kadłuba, charakterystyczna dla okrętów projektu Rendela zapewniała jej niezłą manewrowość.
Służba |
| 12.01.1987 | Położenie stępki okrętu w stoczni Charles Mitchell & Co Ltd, Walker, Newcastle upon Tyne pod numerem stoczniowym 504. na zamówienie firmy Armstrong. |
| 08.06.1887 | Wodowanie okrętu. |
| 23.08.1887 | Ukończenie budowy i wyposażanie okrętu. Okręt początkowo był używany zarówno jako platforma do testowania nowych dział, a także był używany do transportu żużla odpadowego z huty żelaza firmy Armstrong, który miał być zrzucany w morze. |
| 28.02.1901 | Zakupienie okrętu przez Royal Navy i przezbrojenie okrętu. Okręt został skierowany do Szkoły Marynarki Wojennej na Whale Island w Portsmouth. |
| 21.11.1916 | Okręt został przemianowany na HMS "EXCELLENT". W tym okresie jest wielce prawdopodobnie że jednostka była przydzielona do ośrodka szkoleniowego Royal Navy HMS "Excellent". Pełnił tam zapewne funkcje szkoleniowe oraz pomocnicze. |
| 26.01.1919 | Okręt został przemianowany na HMS "DRYAD". Były używany do szkolenia nawigacyjnego. |
| 1919 | Okręt wrócił do nazwy "DRUDGE". |
| 03.1920 | Okręt został sprzedany dla Stanlee Shipbreaking & Salvage Co Ltd, Dover. Okręt został przebudowany na okręt pomocniczy przy pracach rozbiórkowych i ratowniczych. |
| 1927 | Ponowna sprzedaż jednostki, tym razem dla Middlesbrough Salvage Co Ltd, Londyn. |
| 1933 | Sprzedaż jednostki dla North East Salvage & Shipbreaking Co Ltd, Londyn. |
| 1937 | Sprzedaż jednostki dla Thomas Round & Sons, Londyn. |
| 1946 | Sprzedaż jednostki dla Overseas Towage & Salvage Co Ltd, Londyn. |
| 1948 | Sprzedaż jednostki dla "Les Abeilles", Soc de Remorquage et de Sauvatage, Le Havre. W tym samym roku zmieniono nazwę na "FRANCOIS QUERE". |
| 01.1869 | Okręt został zutylizowany w Quai du Rhin, Le Havre przez Etablissements R. Fablon. |
Galeria |
Materiały źródłowe:
- Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik, eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Rif Winfield (2014). British Warship of the Age of Sail 1817 - 1863. Seaforth Publishing.
- Wikipedia, The Dreadnought Project oraz inne strony internetowe.
