Torpedowiec HMS "TB 80" został zbudowany w stoczni Yarrow w ramach 1885-1886 Programme. Zgodnie z przyjętą w niektórych źródłach klasyfikacją (opartą na długości kadłuba) zaliczał się do typu 135-stopowego ("135-footers"). Był pierwszym brytyjskim torpedowcem wyposażonym w dziobnicę w kształcie tzw. "skorupy żółwia" ("turtleback").
Kraj: Wielka Brytania klasa: torpedowce I klasy |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
TB 80 | Yarrow | ?.?.1886 | ?.?.1886 | ?.05.1887 | Sprzedany w 1921 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność normalna | 105 t. |
Długość pomiędzy pionami | 41,15 m (135 ft 0 in) |
Szerokość | 4,27 m (14 ft 0 in) |
Zanurzenie | od 1,19 m (3 ft 10¾ in) do 1,83 m (6 ft 0 in) |
Napęd:
Maszyny | 3-cylindrowa maszyna parowa typu TE; 1 kocioł parowy typu lokomotywowego; 1 śruba |
Moc indykowana | 1500 ihp |
Prędkość | 23 węzły |
Paliwo | 32 t. węgla |
Zasięg | 2850 mil morskich przy 10 węzłach |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 3 działa 47mm (1,85 in) L/40 3-funtowe (3 pdr) Hotchkiss Mk I QF; 3 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) |
Ludzie:
Załoga | 21 oficerów i marynarzy |
Projekt
Wraz z rozwojem wiedzy na temat budowy okrętów ewoluowały również projekty i zastosowane w nich rozwiązania. Stocznia Yarrow zbudowała w 1885 r. dla Austrii 135-stopowy torpedowiec "FALKE", charakteryzujący się kilkoma rozwiązaniami, których nie posiadały wcześniejsze torpedowce. Okręt ten był większy, wyposażony w mocniejszą maszynę parową i miał całkowicie zmodyfikowaną dziobnicę, która została ukształtowana jako tzw. "skorupy żółwia" ("turtleback"). W założeniu miało to ułatwić pokonywanie wzburzonego morza z dużą prędkością jak również poprawić właściwości morskie. Admiralicja zainteresowana projektem dla Austrii, zamówiła własny torpedowiec (jedną ze zmian konstrukcyjnych było powiększenie szerokości kadłuba w brytyjskim torpedowcu względem "FALKE"). Ujęto go w programie rozbudowy floty 1885-1886 Programme i przydzielono nazwę "TB 80". Sama innowacyjna dziobnica okazała się na tyle skuteczna iż stała się ważną cechą późniejszych brytyjskich torpedowców i niszczycieli.
Konstrukcja
Kadłub
Okręty miały wypornośći 105 t., długość między pionami 41,15 m (135 ft 0 in), szerokość 4,27 m (14 ft 0 in), natomiast zanurzenie wynosiło od 1,19 m (3 ft 10¾ in) do 1,83 m (6 ft 0 in). Początkowo okręt charakteryzowało zastosowanie dwóch umieszczonych obok siebie kominów, zgodnie z tradycją stoczni Yarrow. Jednak po wymianie kotła na wodnorurkowy w 1898 r. okręt miał zamontowany jeden, nieco grubszy komin. "Conway's..." twierdzi odwrotnie, iż okręt najpierw posiadał jeden komin, później zmieniony na dwa po wymianie kotła. Jednakże analizując materiał zdjęciowy, również późniejszych torpedowców, wydaje się to błędne. Sama konstrukcja dziobu okrętu podlegała ewolucji podczas projektowania, gdyż dokument DNC z 24 lipca 1886 r. zawierający rozkład masowy jednostki przewidywał 105,2 t., bez uwzględnienia "skorupy żółwia", natomiast nowszy dokument wykazywał już masę 106,1 t. uwględniając masę nowej dziobnicy i uzbrojenie, jednak taki projekt zaburzał wysokość metacentryczną jednostki. Poprawki do projektu (obniżenie stanowiska dowodzenia, oraz zmniejszenie grubości blach z których było wykonane z ½ cala do 3/8 cala) przywróciły równowagę obliczeniową i stabilność
Kształt dziobnicy miał początkowo tyleż samo zwolenników jak i przeciwników. Zdecydowane poprawienie właściwości morskich zarówno przy dużych jak i mniejszych prędkościach oraz różnym stanie morza były niewątpliwymi zaletami, jednak zwiększony ciężar, tendencja do "nurkowania", czy wbijania się w fale (co powodowało zalewanie pomostu nawigacyjnego) oraz wymuszona zmiana rozmieszczenia wyrzutni torped były argumentami przeciwko. Jednakże "skorupa żółwia" przyjęła się w Royal Navy, gdyż zalety znacznie przewyższyły wady. Taka konstrukcja dziobnicy była później stosowana na wielu torpedowcach i niszczycielach.
Uzbrojenie
Projekt nowego torpedowca ewoluował również pod względem uzbrojenia. Nowa dziobnica wymogła zmodyfikowanie ilości dziobowych wyrzutni torpedowych. Ostatecznie zdecydowano się na jedną dziobową, zabudowaną w kadłubie. Dla tej wyrzutni torped przewidywano jedną zapasową. Projekt torpedowca "FALKE" przewidywał zastosowanie dwóch umieszczonych obok siebie wyrzutni dziobowych, jednak DNC uznało iż jedna będzie wystarczająca. Kolejne dwie obrotowe wyrzutnie torped umieszczono na rufie, po obu stronach rufowej platformy dowodzenia. Jeżeli chodzi o uzbrojenie to (według "British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War" okręt od 1901 r. posiadał 3 działa 47mm (1,85 in) L/40 3-funtowe (3 pdr) Hotchkiss Mk I QF, z których jedno umieszczono na dziobie na platformie tuż za "skorupą żółwa", która również mogła być wykorzystywana do celów nawigacyjnych. Pozostałe dwa znajdowały się na burtach, na śródokręciu. W projektach przewidywano różne konfiguracje: od tzw. "division torpedo boat" z uzbrojeniem 5 wyrzutni torped (w tym jedna dziobowa) oraz jedno działo 3-funtowe na dziobie plus dwa karabiny maszynowe lub działa 3-funtowe na rufie lub zamianie w ostatecznym projekcie dwóch dział 3-funtowych na karabiny maszynowe Nordenfelt. Jednak istnieją zdjęcia przedstawiające okręt w konfiguracji artyleryjskiej, gdzie rufowe wyrzutnie torped zostały zdjęte, natomiast na rufowej platformie dowodzenia znajduje się dodatkowe działo 3-funtowe. Ogólnie można powiedzieć, że okręt w razie potrzeb mógł być uzbrojony w różne zestawy uzbrojenia.
Napęd
Na HMS "TB 80" zamontowano trzycylindrowy silnik parowy typu TE. Silnik parowy podobnie jak w poprzednich projektach zasilany był kompaktowym kotłem typu lokomotywowego zainstalowanym w kadłubie za stanowiskiem nawigacyjnym. Aby osiągnąć maksymalną prędkość, kocioł mógł pracować przez krótki czas w trybie forsownym. Projektowana moc osiągana przez silnik parowy wynosiła 1500 ihp co pozwalało na osiągnięcie 23 węzłów. Takie dane podaje "Conway's...". Maszyna parowa miała trzy cylindry o średnicy 0,46 m (18 in), 0,66 m (26 in) i (39½ in) natomiast skok wynosił 0,46 m (18 in). Norman Friedman podaje, że okręt osiągnął w czasie prób 22,98 węzła przy 1539 ihp, 101,75 t. wyporności i zanurzeniu 1,19 m (3 ft 10¾ in). "Conway" podaje, iż stosunkowo wcześnie bo już w 1898 r. okręt przeszedł wymianę kotła na wodnorurkowy, co spowodowało również wymianę komina (kominów). Jeżeli chodzi o wymianę kominów panuje tutaj lekki bałagan opisany w części dotyczącej kadłuba okrętu.
Służba
1886 | Złożenie zamówienia przez Admiralicję. |
1886 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Yarrow & Company, Limited. Przydzielono numer stoczniowy 748. |
1886 | Wodowanie okrętu. |
05.1887 | Zakończenie budowy okrętu. |
1888 - 1889 | Okręt został poddany wymianie kotła na wodnorurkowy. |
1895 | OKręt był jednym z 13 torpedowców większych lub równych 125 stopom, bazującym w Devonport. |
22.10.1921 | Okręt został sprzedany dla J. E. Thomas z przeznaczeniem na złom. |
Znani dowódcy (przydziały)
07.07.1887 - 08.1887 | Lieutenant & Commander Alexander L. Duff (na czas manewrów) |
04.07.1888 - 30.08.1888 | Lieutenant & Commander Arthur Dodgson (wypożyczony na czas manewrów) |
18.07.1889 - 07.09.1889 | Lieutenant in Command Charles L. Ottley (wypożyczony na czas manewrów) |
22.07.1890 - 25.08.1890 | Lieutenant & Commander Lewis Bayly (na czas manewrów) |
11.07.1893 - 17.08.1893 | Lieutenant William L. Grant (na czas manewrów) |
24.07.1895 - 08.1895 | Lieutenant in Command Carlyon W. Bellairs (wypożyczony na czas manewrów) |
21.07.1903 - 18.08.1903 | Lieutenant & Commander The Hon. Arthur Stopford (na czas manewrów) |
14.07.1904 - 08.1904 | Lieutenant in Command Francis A. Clutterbuck (na czas manewrów) |
03.01.1905 - 01.1906 | Gunner (T) in Command Charles H. Beever (niekiedy spotyka się również datę 10 lutego jako zakończenie kadencji) |
12.01.1906 - 24.01.1907 | Lieutenant & Commander George E. M. Blackmore |
24.01.1907 - 17.10.1908 | Lieutenant & Commander Eric C. Ward |
17.10.1908 - 1909 | Lieutenant & Commander Frederick G. Charsley |
07.04.1909 - 10.06.1909 | Lieutenant & Commander Robert R. Hallowell-Carew |
12.1909 - 09.08.1911 | Lieutenant & Commander Charles E. H. White |
13.06.1912 - ? | Gunner in Command George Harris |
23.05.1914 - 04.05.1915 | Gunner in Command Albert G. T. Brown |
04.05.1915 - ? | Lieutenant R.N.R. in Command Bertie B. Oram |
09.08.1916 - 27.10.1916 | Lieutenant R.N.R. in Command Andrew Paterson |
27.10.1916 - 21.04.1917 | Lieutenant R.N.R. in Command Frank E. Woodward |
06.07.1917 - ? | Lieutenant R.N.R. in Command William Clarke |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.