Drewniane, 11-działowe slupy śrubowe III klasy typu "ROSARIO" zaprojektowane przez Isaac'a Watts'a do służby na dalekich wodach otaczających kolonie Imperium Brytyjskiego.
| Kraj: Wielka Brytania klasa: slup śrubowy (drewnianokadłubowy slup śrubowy) |
Specyfikacja
| Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
| ROSARIO |
Deptford DYd | 13.06.1859 | 17.10.1860 | 07.1862 | Sprzedany w 1884 r. |
| RAPID | Deptford DYd | 18.08.1859 | 29.11.1860 | 06.1862 | Złomowany w 1881 r. |
| ROYALIST | Devonport DYd | 20.10.1860 | 14.12.1861 | 10.1863 | Złomowany w 1875 r. |
| PETEREL | Devonport DYd | 05.12.1859 | 10.11.1860 | 03.1862 | Sprzedany w 1901 r. |
| SHEARWATER | Pembroke DYd | 02.04.1860 | 17.10.1861 | 12.1862 | Złomowany w 1877 r. |
| COLUMBINE | Deptford DYd | 16.05.1860 | 02.04.1862 | 05.1863 | Złomowany w 1875 r. |
| AFRICA | Devonport DYd | 22.12.1860 | 14.12.1862 | 13.08.1862 | Sprzedany do Chin w 1862 r. |
| CIRCASSIAN (ex ENTERPRISE) | Devonport DYd | 01.05.1861 | Zamówiony 05.03.1860 r. Zmiana nazwy 22.07.1862 r. Anulowany 12.12.1863 r. Koszt do anulacji 3112 funtów | ||
| ACHERON | Deptford DYd | 14.10.1861 | Zamówiony 05.03.1860 r. Anulowany 12.12.1863 r. Koszt do anulacji 1947 funtów | ||
| BITTERN | Devonport DYd | 17.12.1861 | Zamówiony 05.03.1860 r. Anulowany 12.12.1863 r. Zakończenie rozbiórki 11.02.1865 r. Koszt do anulacji 2607 funtów | ||
| FAME | Deptford DYd | 02.12.1861 | Zamówiony 25.03.1861 r. Zawieszony 05.02.1863 r. Anulowany 12.12.1863 r. | ||
| CYNTHIA | Devonport DYd | 02.12.1861 | Zamówiony 25.03.1861 r. Anulowany 12.12.1863 r. Koszt do anulacji 3677 funtów | ||
| SABRINA | Pembroke DYd | 28.05.1861 | Zamówiony 25.03.1861 r. Anulowany 12.12.1863 r. | ||
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
| Wypornośc projektowa | 913 t. |
| Wyporność | "ROSARIO": 927 t.; "RAPID": 896 t.; "ROYALIST": 918 t.; "PETEREL": 849 t.; "SHEARWATER": 811 t.; "COLUMBINE": 858 t.; "AFRICA": 913 t. |
| Tonaż | 668 76/94 bm |
| Długość na wysokości pokładu działowego | 48,76 m (160 ft 0 in) |
| Długość stępki | 42,58 m (139 ft 8½ in) |
| Szerokość | 9,24 m (30 ft 4 in) |
| Głębokość ładowni | 5,77 m (18 ft 11 in) |
| Zanurzenie normalne | 4,83 m (15 ft 10 in) |
| Zanurzenie konstrukcyjne - dziób | 3,86 m (12 ft 8 in) |
| Zanurzenie konstrukcyjne - rufa | 4,22 m (13 ft 10 in) |
Napęd:
| Maszyny | maszyna parowa typu HSE ("ROSARIO", "RAPID", "ROYALIST", "PETEREL", "COLUMBINE", "AFRICA": Greenock Foundry; "SHEARWATER": R & W Hawthorn); 2 kotły parowe, 1 śruba |
| Ożaglowanie | Typu bark o nieznanej powierzchni, 3 maszty |
| Moc indykowana | "ROSARIO": 436 ihp; "RAPID": 460 ihp; "ROYALIST": 627 ihp; "PETEREL": 478 ihp; "SHEARWATER": 532 ihp; "COLUMBINE": 598 ihp; "AFRICA": 530 ihp |
| Moc nominalna | 150 nhp |
| Prędkość (maszyna parowa) | "ROSARIO": 9,236 węzła; "RAPID": 9,117 węzła; "ROYALIST": 9,269 węzła; "PETEREL": 8,982 węzła; "SHEARWATER": 8,957 węzła; "COLUMBINE": 9,504 węzła; "AFRICA": 9,5 węzła |
| Prędkość (żagle) | brak danych |
| Paliwo | brak danych |
| Zasięg | brak danych |
Opancerzenie:
| brak |
Uzbrojenie:
| Projektowane | 1 działo 32-funtowe (32 pdr) 58 cwt / 9½ ft SBML (pivot); 10 dział (karonad) 32-funtowych (32 pdr) 30 cwt / 6 ft 4 in SBML |
| Początkowe | 1 działo 40-funtowe (40 pdr) 58 cwt / 9½ ft Armstrong RBL; 6 dział (karonad) 32-funtowych (32 pdr) 30 cwt / 6 ft 4 in SBML; 4 działa 20-funtowych (20 pdr) Armstrong RBL (pivot) |
| Modernizacja po 1869 r. - wszystkie oprócz HMS "AFRICA" | 1 działo 179 mm (7 in) MLR; 2 działa 40-funtowe (40 pdr) 58 cwt / 9½ ft Armstrong RBL |
Ludzie:
| Załoga | 130 (później 150) oficerów i marynarzy |
Projekt
Okręty zaprojektowane przez Isaac'a Watts'a. Typ okrętu został zaaprobowany 12.08.1858 r. Pierwotnie projekt bazował na typie "RACER" i pierwsze pięć okrętów faktycznie było rozpoczętych w tym typie. Generalnie projekt ostatecznie był bardzo podobny od kanonierek typu "CORMORANT", jednak z nieco mniejszą długością i większą liczbą dział - drobne różnice w konstrukcji kadłuba były spowodowane tym iż kanonierki były raczej przystosowane do działania bliżej brzegów, natomiast slupy miały działać głównie na pełnym morzu. Od planowanego HMS "ACHERON" zamierzano wprowadzić zmiany w projekcie wydłużające kadłub do 49,38 m (162 ft), jednak okręty te zostały anulowane.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporności okrętów przedstawiały się następująco: HMS "ROSARIO": 927 t.; HMS "RAPID": 896 t.; HMS "ROYALIST": 918 t.; HMS "PETEREL": 849 t.; HMS "SHEARWATER": 811 t.; HMS "COLUMBINE": 858 t.; HMS "AFRICA": 913 t.. Długość okrętów na wysokości pokładu działowego wynosiła 48,76 m (160 ft), szerokość 9,24 m (30 ft 4 in), zanurzenie 4,83 m (15 ft 10 in).
Uzbrojenie
Początkowo okręty były uzbrojone w 1 działo 40-funtowe (40 pdr) 58 cwt / 9½ ft Armstrong RBL, 6 dział 32-funtowych (32 pdr) 30 cwt / 6 ft 4 in SBML oraz 4 działa 20-funtowych (20 pdr) Armstrong RBL. Działa 20-funtowe były umieszczone na lawetach obrotowych, 40-funtowe na lawecie ślizgowych natomiast 32-funtowe na lawetach wózkowych - na burtach. Po 1869 r. prawie wszystkie okręty, oprócz HMS "AFRICA" zostały przezbrojone.
Napęd
Okręty zostały wyposażony w maszyny parowe typu HSE dwóch różnych producentów. Były wyposażone w teleskopowe kominy i podnoszone śruby o średnicy 3,05 m (10 ft). Kotły wypracowywały ciśnienie 22 psi. Cylindry maszyn parowych wyprodukowanych przez Greenock miały średnicę 0,97 m (38 in) i skok 0,61 m (24 in). HMS "SHEARWATER" miał maszynę parową wyposażoną w cylindry o średnicy 1,02 m (40 in) i skoku 0,56 m (22 in).
Służba
HMS Rosario
| 01.04.1857 | Zamówienie okrętu. |
| 13.06.1859 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Deptford Dockyard. |
| 17.10.1860 | Wodowanie okrętu. |
| 20.06.1862 | Wcielenie okrętu do służby z przydziałem do ochrony rybołówstwa na Morzu Północnym. |
| 07.1862 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 10.1862 | Okręt został skierowany do North America and the West Indies Station. |
| 1864 | Na okręcie zanotowano kilka przypadków ospy po wizytach w Kingston, na Jamajce i w Fort Monroe w Wirginii. Napięte stosunki między Unią a Wielką Brytanią podczas amerykańskiej wojny domowej nie przeszkodziły wizytom w amerykańskich portach, jednak traktat Lyons–Seward z 1862 r. pozwolił na większą współpracę między marynarką USA (Stanów Północnych), a Royal Navy w walce z niewolnictwem i jest prawdopodobne, że takie działania stanowiły większą część zadań spełnianych przez okręt, szczególnie na Karaibach. |
| 1866 | Okręt został przeniesiony z Quebecu do Montrealu, aby zabezpieczyć port w czasie tzw. Fenian Raid. Szesnastu członków załogi okrętu otrzymało baretkę "Fenian Raid 1866" do medalu Canada General Service Medal 1866-70, prawdopodobnie podczas służby jako członkowie Naval Brigade. |
| 13.10.1866 | Po powrocie do kraju okręt został wycofany czasowo ze służby w Chatham i skierowany na remont. |
| 28.09.1867 | Okręt został ponownie wcielony do służby w Woolwich, chwilowo z tym samym dowódcą. Po krótkim okresie pobytu w domu w październiku, po zmianie dowódcy został wysłany do Australia Station. |
| 04.06.1868 | Oficerowie z okrętu zostali uroczyście ugoszczeni podczas pobytu na Nowej Zelandii przez oficerów 18. Royal Irish Regiment stacjonującego w Auckland. Dzień później okręt opuścił Auckland i udał się do Tauranga, z Gubernatorem Nowej Zelandii, Sir George'm F. Bowen'em na pokładzie. |
| 1869 | HMS "ROSARIO" zatrzymał szkuner "DAPHNE", z podejrzeniem o nielegalną rekrutację (w tym zniewolenie) rdzennych mieszkańców pobliskich wysp Pacyfiku czy północnych stanów Queensland. Commander Palmer dostarczył zarzuty i dowody do wiceadmiralskiego sądu Nowej Południowej Walii, ale zarzuty zostały oddalone przez sędziego Nowej Południowej Walii, Sir Alfreda Stephena, z tego powodu, że brytyjska ustawa o handlu niewolnikami z 1839 r. nie miała zastosowania do Południowego Pacyfiku. |
| 1870 | Załoga z okrętu rozegrała w ramach nowo powstałej New Zealand International Rugby Union mecz z zespołem z Wellington. |
| 1871 | Planowana wymiana załogi okrętu która miała nastąpić bez zmiany dowódcy (Commander Henry Joseph Challis) podczas zdjęcia tymczasowego okrętu ze służby w Sydney nie doszła początkowo do skutku, gdyż HMS "MEGAERA", na którym podróżowała załoga zmienników uległ katastrofie na odizolowanej wyspie św. Pawła, a jej pasażerowie zostali uratowani przez HMS "RINALDO" i SS "MALAKA". Nie było ofiar śmiertelnych, a nowe załogi ostatecznie dotarły do ich planowanych statków. |
| 1871 - 1872 |
Okręt wziął udział w wyprawie na Nowej Hebrydy, gdzie miał przeciwdziałać procederowi porywania krajowców i zmuszania ich do niewolniczej pracy. Opublikowano raport z tej wyprawy pod tytułem "Rejs Rosario wśród New Hebrides i Wysp Santa Cruz, ujawniający okrucieństwa związane z porywaniem tubylców na południowych morzach" ("The cruise of the Rosario amongst the New Hebrides and Santa Cruz Islands, exposing the recent atrocities connected with the kidnapping of natives in the South Seas".). Rejs obejmował wizytę na wyspie Nukapu, w celu zbadania morderstwa biskupa Pattesona. W wyniku oględzin i zebrania informacji okazało się iż winnymi są tubylcy mieszkający na przeciwległym końcu wyspy. Wyprawa do wioski zakończyła się atakiem tubylców, spaleniem wioski i zabiciem ok. 20-30 krajowców. Zginął jeden członek załogi (Corporal Marcus) natomiast kolejny został ranny. Wrogie nastawienie wobec białych ludzi w Nukapu było łatwe do wyjaśnienia: jeden z statków zatrzymanych przez "ROSARIO" podczas rejsu listopadowego z 1871 r. to bryg "CARL", który był miejscem szczególnie brutalnej masakry. Okręt przybył za późno, aby znaleźć dowody na morderstwo do 50 wyspiarzy na pokładzie, ale działania statku w okolicy wyjaśniają agresywne ataki lokalnej ludności i prawdopodobnie wyjaśnia także morderstwo biskupa. Działania podjęte przez "ROSARIO" stały się przedmiotem pytań w Izbie Gmin. |
| 04.1872 | Okręt odbył rejs odwiedzając m.in. Wellington, Otago i Auckland w Nowej Zelandii. Kolejny rejs pod koniec roku zabrał okręt na Wyspy Salomona i został przeprowadzony całkowicie pod żaglami, bez użycia maszyny parowej. |
| 1874 | Latem okręt odwiedził Fidżi, Wyspy Marshalla, Wyspy Ellice i Wyspy Gilbert. W tym czasie prowadził rónież poszukiwaniaWilliama "Bully" Hayesa, który był poszukiwany za handel nieowlnikami. W trakcie tego rejsku "ROSARIO" zabrał ze sobą kilku odnalezionych rozbitków z Kosrae, ale Hayes uniknął poszukiwań. |
| 1874 | Okręt zostało przekazany rządowi Południowej Australii, gdzie jako hulk był używany jako miejsce odosobnienia dla młodych kryminalistów. |
| 12.10.1875 | Okręt został wycofany ze służby w Sheerness. |
| 31.01.1884 | Okręt został sprzedany do Castle w celu złomowania w Charlton. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 20.06.1862 - 05.1863 | Commander James Stanley Graham - North America and the West Indies Station |
| 14.05.1863 - 09.1864 | Commander Henry Duncan Grant - North America and the West Indies Station |
| 09.1864 - 13.10.1866 | Commander Louis Hutton Versturme - North America and the West Indies Station |
| 28.09.1867 - 04.10.1867 | Commander Louis Hutton Versturme - chwilowo ponownie po remoncie |
| 04.10.1867 - 04.1870 | Commander George Palmer - Australia Station |
| 08.04.1870 - 10.1871 | Commander Henry Joseph Challis - Australia Station |
| 10.1871 - 01.1874 | Acting Commander Alfred H. Markham - Australia Station |
| 22.01.1874 - 1874 | Commander Arthur Edward Dupuis - Australia Station |
HMS Rapid
| 27.03.1858 | Zamówienie okrętu. |
| 18.08.1859 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Deptford Dockyard. |
| 29.11.1860 | Wodowanie okrętu. |
| 06.1862 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 12.06.1862 | Wcielenie okrętu do służby w Woolwich z przydziałem do Cape of Good Hope Station. |
| 24.01.1867 | Zdjęcie okrętu ze służby w Woolwich i skierowanie do remontu. |
| 14.05.1868 | Wcielenie okrętu do służby, tym razem z przydziałem do Mediterranean Station. |
| 1878 | Na prośbę brytyjskiego konsula "RAPID" przyjął na pokład 180 chrześcijańskich kobiet i dzieci z wiosek Tre Scogli i Santi Quaranta w Albanii, gdy spodziewano się ataku tureckich żołnierzy. Commander Charles Cooper Penrose-Fitzgerald został oskarżony przez admirała Hornby o przekroczenie uprawnień, ale Admiralicja potwierdziła, że działał zgodnie z instrukcjami. Mieszkańcy wsi zostali dostarczeni na Korfu gdzie w większości wegetowali w nędzy przez wiele lat. Jesienią okręt udał się na Maltę na coroczny remont. Zimę spędził w Syrii, zaś lato 1879 r. po raz kolejny znalazł się na Malcie, gdzie dokonano kolejnego dokowania i remontu. Później okręt udał się do Konstantynopola, gdzie miał być do dyspozycji ambasadora Wielkiej Brytanii. W owym okresie wszystkie pobliskie wielkie mocarstwa utrzymywały w tym porcie przynajmniej po jednym niewielkim okręcie. |
| 14.01.1881 | Okręt został wycofany ze służby na Malcie. |
| 09.1881 | Okręt został złomowany na Malcie. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 12.06.1862 - 06.1866 | Commander Charles Trelawney Jago - Cape of Good Hope Station |
| 10.06.1866 - 24.01.1867 | Acting Commander William Belford Stubbs - Cape of Good Hope Station |
| 14.05.1868 - 1871 | Commander Francis Lindley Wood - Morze Śródziemne |
| 09.08.1871 - 09.1874 | Commander Victor Alexander Montagu - Morze Śródziemne |
| 20.09.1874 - 09.1875 | Commander Seymour Spencer Smith - Morze Śródziemne, aż do momentu wypadku i inwalidztwa |
| 04.09.1875 - 01.1878 | Commander Adolphus Augustus Frederick Fitzgeorge - Morze Śródziemne |
| 04.01.1878 - 04.1880 | Commander Charles Cooper Penrose-Fitzgerald - Morze Śródziemne |
| 03.04.1888 - 14.01.1881 | Commander William Frederick Stanley Mann - Morze Śródziemne |
HMS Royalist
| 27.03.1858 | Zamówienie okrętu. |
| 20.10.1860 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Devonport Dockyard. |
| 14.12.1861 | Wodowanie okrętu. |
| 10.1863 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 05.11.1863 | Wcielenie okrętu do służby w Plymouth z przydziałem do North America and the West Indies Station. |
| 13.04.1867 | Zdjęcie okrętu ze służby w Woolwich i skierowanie do remontu. |
| 09.01.1868 | Ponowne wcielenie do służby z ponownym przydziałem do North America and the West Indies Station. |
| 15.08.1871 | Okręt został wycofany ze służby w Sheerness. |
| 09.1875 | Okręt został złomowany w Chatham. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 05.11.1863 - 07.1865 | Commander Edwin John Pollard - North America and the West Indies Station, aż do momentu wypadku i inwalidztwa |
| 07.07.1865 - 04.1866 | Commander Maurice Horatio Nelson - North America and the West Indies Station |
| 14.04.1866 - 13.04.1867 | Commander Hamilton Edward George Earle - North America and the West Indies Station |
| 09.01.1868 - 04.1870 | Commander Loftus Francis Jones - North America and the West Indies Station |
| 11.04.1870 - 15.08.1871 | Commander Richard Sacheverell Bateman - North America and the West Indies Station |
HMS Peterel
| 01.04.1857 | Zamówienie okrętu. |
| 05.12.1859 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Devonport Dockyard. |
| 10.11.1860 | Wodowanie okrętu. |
| 02.02.1862 | Wcielenie okrętu do służby w Plymouth z przydziałem do North America and the West Indies Station. |
| 03.1862 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 21.08.1865 | Po powrocie do kraju okręt został zdjęty ze służby w Plymouth i skierowany na remont. |
| 02.06.1866 | Ponowne wcielenie okrętu do służby z przydziałem do Cape of Good Hope Station i East Africa Station. |
| 07.1869 | Okręt został skierowany do West Africa Station |
| 07.04.1870 | Okręt po powrocie do kraju został zdjęty ze służby w Plymouth. |
| 01.03.1872 | Ponowne wcielenie do służby z przydziałem do Pacific Station. |
| 23.06.1876 | Okręt po powrocie do kraju został zdjęty ze służby w Plymouth. |
| 12.1877 | Okręt został przebudowany na okręt pomocniczy (sygnałowy). |
| 1879 | Okręt został skierowany do Irlandii, gdzie został zacumowany nieopodal wraku HMS "VANGUARD" i światłem ostrzegał przepływające jednostki. |
| 12.1885 | Okręt został przekształcony na hulk węglowy. |
| 10.1901 | Okręt został sprzedany. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 02.02.1862 - 02.1864 | Commander George Willes Watson - North America and the West Indies Station |
| 20.02.1864 - 21.08.1865 | Commander Edward Madden - North America and the West Indies Station |
| 02.06.1866 - 04.1868 | Commander William Ebrington Gordon - Cape of Good Hope Station i East Africa Station |
| 16.04.1868 - 07.04.1870 | Commander Ernest Grey Lambton Cochrane - Cape of Good Hope Station i East Africa Station, od 07.1869 West Africa Station |
| 01.03.1872 - 05.1874 | Commander Cecil George Sloane Stanley - Pacific Station |
| 05.1874 - 23.06.1876 | Commander William Edgar de Crackenthorpe Cookson - Pacific Station |
HMS Shearwater
| 27.03.1858 | Zamówienie okrętu. |
| 02.04.1860 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Pembroke Dockyard. |
| 17.10.1861 | Wodowanie okrętu. |
| 12.1862 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 13.12.1862 | Wcielenie okrętu do służby w Plymouth z przydziałem do Pacific Station. |
| 31.01.1868 | Po powrocie do domu, okręt został zdjęty ze służby w Woolwich i skierowany do remontu. |
| 21.07.1871 | Ponowne wcielenie do służby, tym razem w Sheerness z przydziałem do Mediterranean Station. |
| 04.08.1875 | Okręt został wycofany ze służby w Sheerness. |
| 08.02.1877 | Zakończono złomowanie okrętu w Sheerness. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 13.12.1862 - 04.1866 | Commander Robert Gordon Douglas - Pacific Station |
| 14.04.1866 - 31.01.1868 | Commander Thomas Edward Smith - Pacific Station |
| 21.07.1871 - 05.1872 | Captain George Strong Nares - Mediterranean Station |
| 05.1872 - 04.08.1875 | Commander William James Lloyd Wharton - Mediterranean Station, również East Africa Station. |
HMS Columbine
| 08.04.1859 | Zamówienie okrętu. |
| 16.05.1860 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Deptford Dockyard. |
| 02.04.1862 | Wodowanie okrętu. |
| 05.1863 | Ukończenie budowy okrętu. |
| 13.05.1863 | Wcielenie okrętu do służby w Sheerness z przydziałem do ochrony rybołówstwa u wybrzeży Szkocji. Później, w październiku 1863 r. okręt został skierowany do Pacific Station. |
| 22.01.1868 | Okręt został zdjęty ze służby w Sheerness i skierowany do remontu. |
| 16.06.1870 | Ponowne wcielenie okrętu do służby z przydziałem do East Indies Station. |
| 15.05.1874 | Wycofanie okrętu ze służby w Sheerness. |
| 06.1875 | Okręt został złomowany w Chatham. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 13.05.1863 - 1865 | Commander Thomas le Hunte Ward - Pacific Station |
| 1865 - 22.01.1868 | Commander James Elphinstone Erskine - Pacific Station |
| 16.06.1870 - 11.1872 | Commander John Collier Tucker - East Indies Station |
| 22.11.1872 - 15.05.1874 | Commander Edward William Hereford - East Indies Station |
HMS Africa
| 05.03.1860 | Zamówienie okrętu. |
| 22.12.1860 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Devonport Dockyard. |
| 14.02.1862 | Wodowanie okrętu. |
| 13.08.1862 | Ukończenie budowy okrętu i tego samego dnia okręt został sprzedany do Chinese Imperial Customs i przemianowany na "CHINA". |
| 04.1863 | Okręt opuścił Wielką Brytanię by dołączyć do "Vampire Fleet" Sherarda Osborna. Okręt powrócił do Wielkiej Brytanii gdy umowa z Chinami przestała obowiązywać. |
| 30.12.1865 | Okręt został odsprzedany rządowi Egiptu. |
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.