Okręty typu "LORD NELSON"" były pancernikami I klasy. Konstrukcyjnie podobne do typu "KING EDWARD VII", z niewielkimi zmianami w budowie kadłuba oraz artylerią pomocniczą o zwiększonym kalibrze.
Kraj: Wielka Brytania klasa: pancernik - predrednot I klasy |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
LORD NELSON | Palmer, Jarrow | 18.05.1905 | 04.09.1906 | ?.10.1908 | Sprzedany na złom w 1920 r. |
AGAMEMNON | Beardmore | 15.05.1905 | 23.06.1906 | ?.06.1908 | Sprzedany na złom w 1927 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność | 16 090 t. ("AGAMEMNON": 15 925 t.) |
Wyporność pełna | 17 820 t. ("AGAMEMNON": 17 683 t.) |
Długość między pionami | 124,97 m (410 ft) |
Długość całkowita | 135,18 m (443 ft 6 in) |
Szerokość | 24,23 m (79 ft 6 in) |
Zanurzenie | 7,92 m (26 ft) |
Napęd:
Maszyny | 4-cylindrowa maszyna parowa typu TE, 15 kotłów wodnorurkowych Babcock ("AGAMEMNON": Yarrow), 2 śruby |
Moc | 16 750 ihp |
Prędkość | 18 węzłów |
Paliwo | brak danych |
Zasięg | brak danych |
Opancerzenie:
Pas burtowy | 305 mm - 203 mm (12 in - 8 in) |
Barbety | 305 mm (12 in) |
Przegrody | 203 mm (8 in) |
Cytadela | 203 mm (8 in) |
Cytadela działowa | 305 mm (12 in) |
Cytadela działowa 234 mm | 203 mm - 179 mm (8 in - 7 in) |
Stanowisko dowodzenia | 305 mm (12 in) |
Pokład | 102 mm - 25 mm (4 in - 1 in) |
Uzbrojenie:
Początkowe |
4 działa 305 mm (12 in)/45 RBL Mk. X (2x2); 10 dział 234 mm (9,2 in) RBL Mk. XI (4x2, 2x1); 24 działa 12-funtowych (12 pdr) 18 cwt QF (24x1); 2 działa 3-funtowe (3 pdr) QF (2x1); 5 wyrzutni torped 457 mm (18 in) |
Ludzie:
Załoga | 800 oficerów i marynarzy |
Projekt
Okręty typu "LORD NELSON" zostały zatwierdzone w planie rozbudowy floty na lata 1904/05. Projektowa wyporność miała wynosić 16 500 t. Zdecydowano się zabudować baterię dział 234 mm jako artylerię pomocniczą, podobnie jak w klasie "KING EDWARD VII".
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność normalna HMS "LORD NELSON" wynosiła 16 090 t., dla HMS "AGAMEMNON" wynosiła 15 925 t. Wyporność pełna HMS "LORD NELSON" wynosiła 17 820 t., natomiast HMS "AGAMEMNON" 17 683 t. Długość między pionami wynosiła 124,97 m (410 ft), długość całkowita 135,18 m (443 ft 6 in), szerokość 24,23 m (79 ft 6 in), natomiast zanurzenie 7,92 m (26 ft). Projekt kadłuba nie odbiegał od wcześniejszych konstrukcji jednakże wymogi podyktowane dostępnymi urządzeniami portowymi i dokami wymogła ograniczenie długości kadłuba. Wzrost wyporności w porównaniu do wcześniejszych konstrukcji odbił się na szerokości i zanurzeniu. W związku z ograniczoną przestrzenią na wanty, zdecydowano się zabudować trójnożny masz główny. Były dobrymi platformami dla dział, miały dobrą dzielność morską i akceptowalną manewrowość. Problem z wstrzeliwaniem artylerii dwóch różnych kalibrów głównych powodował, iż w ogólnym rozrachunku nie były to zbyt udane okręty.
Uzbrojenie
Uzbrojenie składało się z 4 dział 305 mm (12 in)/45 RBL Mk. X (2x2), 10 dział 234 mm (9,2 in) RBL Mk. XI (4x2, 2x1), 24 działa 12-funtowych (12 pdr) 18 cwt QF (24x1), 2 działa 3-funtowe (3 pdr) QF (2x1) oraz 5 wyrzutni torped 457 mm (18 in). Wyrzutnie torped znajdowały się poniżej linii wodnej, zapas pocisków do wyrzutni wynosił 23 sztuki. Działa artylerii głównej były umieszczone w owalnych barbetach o grubości 305 mm (12 in). Za pancernym pasem burtowym grubość barbet zmniejszała się od czoła do 203 mm (8 in), na bokach i z tyłu do 76 mm (3 in). Za cytadelą grubość barbet również wynosiła 76 mm (3 in). Na barbetach znajdowały się w pełni zamknięte cytadele wieżowe, o grubości 203 mm (8 in) z tyłu i na bokach, oraz 305 mm (12 in) od czoła. Działa 234 mm były rozmieszczone w czterech podwójnych wieżach oraz dwóch pojedynczych. Wieże miały grubość od czoła 203 mm (8 in), 179 mm (7 in) na bokach oraz 152 mm (6 in) z tyłu. Okręty były często krytykowane za trudność w namierzaniu i prowadzeniu ognia, ponieważ działa 305 mm i 234 mm przeszkadzały sobie nawzajem w dokładnym prowadzeniu ognia.
Opancerzenie
Pas pancerny rozciągał się na całej długości okrętu. Grubość pancerza burtowego wynosiła 305 mm (12 in) na śródokręciu. Jego grubość zmniejszała się stopniowo poprzez 229 mm (9 in), by na dziobie osiągnąć 152 mm (6 in), natomiast na rufie 102 mm (4 in). Górny pas pancerny ciągnął się od dziobu aż do ostatniej barbety i miał grubość na śródokręciu 203 mm (8 in), w kierunku dziobu zmniejszając się do 102 mm (4 in). Grubość przegród wynosiła 203 mm (8 in). Pomiędzy górnym pasem pancernym a górnym pokładem znajdowała się pancerna cytadela chroniąca barbety dział 234 mm. Cytadela była chroniona pancerzem o grubości 203 mm (8 in). Pokłady miały grubość 102 mm - 25 mm (4 in - 1 in). Stanowisko dowodzenia było chronione 305 mm (12 in) pancerzem.
Napęd
Okręty zostały wyposażony w 4-cylindrowe maszyny parowe typu TE oraz w różne zestawy kotłów, w zależności od okrętu. HMS "LORD NELSON" miał kotły typu Babcock natomiast HMS "AGAMEMNON" Yarrow. Maszyny osiągały średnio moc 16 750 ihp co przekładało się na średnią prędkość 18 węzłów. Na próbach HMS "LORD NELSON" osiągnął 18,7 węzła przy mocy maszyn 17 445 ihp, natomiast jego bliźniak 18,5 węzłów przy mocy maszyn 17 270 ihp.
Służba
HMS Lord Nelson
18.05.1905 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Palmers Shipbuilding and Iron Company w Jarrow. HMS "LORD NELSON" był ostatnim predrednotem zleconym do budowy w Royal Navy. |
04.09.1906 | Wodowanie okrętu. |
10.1908 | Ukończenie budowy okrętu. Tak znaczne opóźnienie było spowodowane przekazaniem przeznaczonych dla pancernika dział 305 mm dla nowo budowanego pancernika HMS "DREADNOUGHT". |
01.12.1908 | Okręt został wcielony do służby w Chatham Dockyard z początkowym przydziałem do rezerwy, w składzie Nore Division (Home Fleet) z załogą szkieletową. |
05.01.1909 | Ponowne wcielenie do służby, już tym razem z pełną załogą. Pancernik zastąpił w pełnieniu roli okrętu flagowego Nore Division pancernik HMS "MAGNIFICENT". |
04.1909 | Nore Division został przekształcony w 1. Division, w składzie Home Fleet. |
01.1911 | Okręt został przeniesiony do 2. Division (Home Fleet). |
05.1912 | Ponowna zmiana przydziału, tym razem do 2. Battle Squadron. |
09.1913 | Tymczasowy przydział okrętu do 4. Battle Squadron. |
04.1914 | Okręt zastąpił pancernik HMS "QUEEN" w pełnieniu funkcji okrętu flagowego dla Vice Admiral, Channel Fleet. |
08.1914 | W momencie rozpoczęcia I wojny światowej okręt nadal pełnił funkcję okrętu flagowego Channel Fleet i stacjonował w Portland. Jego pierwszą akcją bojową było zabezpieczenie (wraz z innymi okrętami) statków z Brytyjskimi Siłami Ekspedycyjnymi (British Expeditionary Force) w drodze przez Kanał na kontynent. |
14.11.1914 | Okręt został przeniesiony do Sheerness, w celu zabezpieczenia wybrzeża Wielkiej Brytanii przed możliwą inwazją niemiecką. |
30.12.1914 - 02.1915 | Okręt wrócił do Portland i rozpoczął patrole na Kanale. |
02.1915 | W lutym zapadła decyzja o udziale okrętu w operacji dardanelskiej. 18 lutego opuścił on Portland i osiem dni później zawinął do Mudros gdzie dołączył do innych okrętów należących do British Dardanelles Squadron. |
07.03.1915 | Okręt wziął udział w ostrzale tureckich fortyfikacji, w odpowiedzi znalazł się pod ciężkim ogniem i został kilkukrotnie trafiony. M.in. na pokładzie znaleziono kamienny pocisk z jednego z tureckich dział - został on później podarowany przez jednego z oficerów flagowych z pancernika, Arthura Bakera dla Longcross Church. Ogólnie ostrzał spowodował niezbyt wielkie szkody, głównie w nadbudówkach jednak z pocisków przebił kadłub pancernika poniżej linii wodnej co spowodowało zalanie dwóch ładowni z węglem. |
18.03.1915 | Po prowizorycznych naprawach na Malcie okręt wziął udział w ostrzale fortyfikacji w Narrow. |
06.05.1915 | Pancernik ostrzeliwał tureckie baterie polowe w ramach Drugiej Bitwy pod Krithia. |
12.05.1915 | HMS "LORD NELSON" zastąpił brytyjskiego drednota HMS "QUEEN ELIZABETH" w pełnieniu funkcji okrętu flagowego British Dardanelles Squadron. Swoją flagę na okręcie podniósł Vice-Admiral Rosslyn Erskine-Wemyss. |
20.06.1915 | Okręt brał udział w ostrzale infrastruktury nabrzeżnej pod Gallipoli. W ostrzale który okazał się bardzo efektywny pomagał obserwator w balonie. |
11.1915 | Lord Kitchener (minister wojny) założył swoje stanowisko dowodzenia na pokładzie okrętu. |
22.12.1915 | Zmienił się oficer flagowy na okręcie - admirała Erskine-Wemyss zastąpił Vice Admiral John de Roebeck |
01.1916 | Po zakończeniu operacji dardanelskiej brytyjskie siły w rejonie zostały zreorganizowane. Pancernik został okrętem flagowym Eastern Mediterranean Squadron. |
08.1917 | Eastern Mediterranean Squadron został przeorganizowany w Aegean Squadron. Okręty należące do dywizjonu zostały rozproszone po całym obszarze, osłaniając należące do Sprzymierzonych wyspy, wspierając brytyjskich żołnierzy w Salonikach a także zapobiegając przedarciu się przez Dardanele krążownika liniowego "GOEBEN" i towarzyszących mu okrętów. HMS "LORD NELSON" spędził resztę wojny przemieszczając się głównie pomiędzy Salonikami i Mudros. |
12.01.1918 | W Mudros na pancerniku podniósł swoją flagę Rear-Admiral Arthur Hayes-Sadler jako nowy dowódca Aegean Squadron. Zarządził aby pancernik dostarczył go do Salonik na konferencję z dowódcami brytyjskiej armii. Rozkaz admirała spowodował, iż pancernik nie był obecny 20 stycznia, w momencie podjęcia próby przedarcia się krążowników "GOEBEN" i "BRESLAU". Pancernik nie zdążył wrócić aby wziąć udział w bitwie koło Imroz, jak i późniejszym odwrocie niemieckiej eskadry przez Dardanele. |
10.1918 | Okręt przeszedł krótki remont na Malcie. |
11.1918 | Okręt był częścią brytyjskiej eskadry która udała się do Konstantynopola w ramach zawieszenia broni z Imperium Osmańskim, później został okrętem flagowym eskadry stacjonującej na Morzu Czarnym. |
04.1919 | Okręt eskortował Wielkiego Księcia Mikołaja i Wielkiego Księcia Piotra Rosyjskiego z Morza Czarnego do Genui. |
05.1919 | Pancernik wrócił do Wielkiej Brytanii. |
08.1919 | Okręt został przeniesiony do rezerwy. |
04.06.1920 | Okręt został sprzedany firmie Stanlee Shipbreaking Company w Dover. |
08.11.1920 | Okręt został odsprzedany firmie Slough Trading Company. Nieco później został ponownie odsprzedany do Niemiec. |
01.1922 | Okręt został odholowany do Niemiec, do stoczni złomowej. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
09.09.1907 - 31.01.1910 | Captain Sir Robert K. Arbuthnot, Bart. |
23.01.1908 (?) - 04.02.1908 | Captain Sackville H. Carden - tymczasowo z HMS "AGAMEMNON" |
31.01.1910 - 31.03.1910 | Captain Douglas R. L. Nicholson |
31.10.1910 - 21.11.1911 | Captain Alfred E. A. Grant |
21.11.1911 - 16.06.1913 | Captain Edmund H. Smith |
16.06.1913 - 30.04.1914 | Captain Rowland Nugent |
30.04.1914 - 19.07.1916 | Captain John W. L. McClintock (kapitan flagowy) |
06.1916 (?) - 28.02.1918 | Captain Robert N. Bax (kapitan flagowy) |
28.02.1918 | Captain Leonard L. P. Willan |
11.1918 - 09.05.1919 | Acting Captain Edward O. Cochrane |
HMS Agamemnon
15.05.1905 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni William Beardmore and Company Dalmuir Naval Construction Works. Był to pierwszy okręt wojenny zamówiony w tej stoczni. |
23.06.1906 | Wodowanie. |
06.1908 | Ukończenie budowy okrętu. Zostało znacznie opóźnione w związku z problemami z pracownikami oraz z działami 305 mm, które zostały przekierowane do wykańczanego w tym samym czasie pancernika HMS "DREADNOUGHT". |
25.06.1908 | Wcielenie okrętu do służby w Chatham Dockyard z przydziałem do Nore Division w składzie Home Fleet. |
11.02.1911 | Okręt wszedł na skały w pobliżu Ferrol w Hiszpanii uszkadzając podwodną część kadłuba. |
09.1913 | Okręt tymczasowo został przydzielony do 4. Battle Squadron. |
08.1914 | W momencie wybuchu I wojny światowej pancernik został przydzielony do 5. Battle Squadron w składzie Channel Fleet, z miejscem bazowania w Portland. Jednym z pierwszych zadań bojowych było zabezpieczenie (wraz z innymi okrętami) statków z Brytyjskimi Siłami Ekspedycyjnymi (British Expeditionary Force) w drodze przez Kanał na kontynent. |
14.11.1914 | Okręt został przebazowany do Sheerness, z zadaniem zabezpieczenia wybrzeża Wielkiej Brytanii przed możliwym desantem. |
30.12.1914 - 02.1915 | Pancernik wrócił do Portland. Jego zadaniem stało się wspomaganie patroli na Kanale. |
02.1915 | Zapadła decyzja o skierowaniu pancernika do operacji dardanelskiej. 9 lutego okręt opuścił Portland i zawinął do Mudros 10 dni później. Było to nazajutrz po rozpoczęciu ostrzału tureckich fortów i okręt niemal z marszu wszedł do walki. W kolejnych dniach również uczestniczył w ostrzałach zewnętrznych fortów. 25 lutego został trafiony przez siedem pocisków kalibru 234 mm (9,2 in) w przeciągu 10 minut. Uszkodzenia kadłuba były dość znaczne, życie straciło 3 marynarzy. |
04.03.1915 | Okręt wspierał niewielkie lądowanie sił inwazyjnych. Dwa dni później uczestniczył w bombardowaniu fortów. |
07.03.1915 | Podczas ostrzału tureckich pozycji okręt znalazł się pod ciężkim ogniem z fortu Hamidieh, inkasując osiem trafień ciężkimi pociskami. Jedno z nich (wg niektórych źródeł pociskiem kalibru 356 mm (14 in)) wybiło dziurę w ćwierćpokładzie, niszcząc warsztat okrętowy. W okręt trafiło również kilka pocisków mniejszych kalibrów, jednak mimo uszkodzeń nadbudówek sprawność bojowa nie została znacząco ograniczona. |
18.03.1915 | Okręt wziął udział w głównym ataku floty na forty. Tym razem pancernik stał się celem ataku baterii 152 mm haubic, które trafiły okręt 12 razy w ciągu 25 minut. Pięć z nich trafiło w pancerz i nie wyrządziło żadnych szkód jednak pozostałe uszkodziły nadbudówki i burty okrętu, wyłączając czasowo z akcji jedno z dział artylerii głównej. |
25.04.1915 | Okręt wspierał lądowanie głównych sił na przylądku, będąc częścią 5. Squadron. Później ochraniał alianckie trałowce i stawiacze sieci zagrodowych na pobliskich akwenach. |
28.04.1915 - 30.04.1915 | W akcjach przeciwko tureckim bateriom polowym został po raz kolejny trafiony - tym razem dwukrotnie. |
01.05.1915 | W czasie tureckiego kontrataku wspierał broniące się na przyczółku oddziały. |
06.05.1915 | Kolejne bombardowanie tureckich baterii, jako przygotowanie przed drugą bitwą pod Kritii. |
05.1915 - 06.1915 | W maju okręt wycofano na Maltę w celu odbycia szybkiego remontu - w czerwcu okręt wrócił do Dardaneli. |
02.12.1915 | Okręt wraz z krążownikiem HMS "ENDYMION" oraz monitorem HMS "M 33" wziął udział w bombardowaniu mostu Kavak, niszcząc kilka jego przęseł i hamując komunikację turecką na Półwyspie Gallipoli. |
01.1916 | Po zakończeniu operacji dardanelskiej brytyjskie siły w rejonie zostały zreorganizowane. Pancernik dołąćzył do Eastern Mediterranean Squadron. |
08.1917 | Eastern Mediterranean Squadron został przeorganizowany w Aegean Squadron. Okręty należące do dywizjonu zostały rozproszone po całym obszarze, osłaniając należące do Sprzymierzonych wyspy, wspierając brytyjskich żołnierzy w Salonikach a także zapobiegając przedarciu się przez Dardanele krążownika liniowego "GOEBEN" i towarzyszących mu okrętów. HMS "AGAMEMNON" spędził resztę wojny przemieszczając się głównie pomiędzy Salonikami i Mudros, częściej odwiedzając ten drugi. W trakcie tej służby okręt ostrzelał w Salonikach niemiecki sterowiec "LZ85", trafiając go jednym pociskiem i zmuszając do lądowania. 20 stycznia 1918 r. okręt nie zdążył przechwycić niemieckich okrętów przed powrotem na Morze Czarne. |
1918 | Okręt przeszedł remont na Malcie. |
30.10.1918 | Na pokładzie pancernika zacumowanego w Lemnos podpisano zawieszenie broni z Imperium Ottomańskim. |
11.1918 | Okręt był częścią brytyjskiej eskadry która udała się do Konstantynopola w ramach zawieszenia broni z Imperium Osmańskim, później został okrętem flagowym eskadry stacjonującej na Morzu Czarnym. |
03.1919 | Okręt wrócił do Wielkiej Brytanii. Tam został zdjęty ze służby czynnej i 20 marca został przeniesiony do rezerwy w Chatham Dockyard. |
06.12.1920 - 08.04.1921 | Okręt został przebudowany w Chatham Dockyard do pełnienia roli okrętu-celu. Okręt został przystosowany do zdalnego, radiowego sterowania. Został pozbawiony uzbrojenia (wieże pozostały), wyposażenia jak i wszystkich niepotrzebnych do pełnienia nowej funkcji elementów. Zaspawano również iluminatory - większość włazów, braki w wadze uzupełniono balastem. Na okręcie była przydzielona załoga licząca 153 marynarzy, gdyż planowano użyć okrętu-celu wielokrotnie i w czasie kiedy nie pełnił swojej funkcji potrzebna była na nim obsługa. |
19.03.1921 | Pierwsze testy na okręcie zostały przeprowadzone jeszcze zanim ukończono przebudowę w Chatham. Najpierw sprawdzono działanie trującego gazu bojowego na pancernik. |
21.09.1921 | Kolejna próba - tym razem ostrzeliwano okręt z samolotu używającego standardowych karabinów maszynowych. Pomogło to odpowiednio przeprojektować pomost bojowy na okrętach. W późniejszych terminach przeprowadzono różnorakie testy artyleryjskie - głównie dział 6-calowych (152 mm), 5,5 cala (140 mm) i 4,7 cala (120 mm). Wykazały one iż ostrzał artylerii średniej nie może zaszkodzić zdolnościom bojowym ciężko opancerzonych okrętów, jednakże może uszkodzić nadbudówki i elementy wyposażenia na pokładzie i w częściach niechronionych pancerzem. |
12.1926 | Okręt został zastąpiony w charakterze okrętu celu przez drednota HMS "CENTURION". |
24.01.1927 | Jako ostatni z brytyjskich predrednotów został sprzedany firmie J Cashmore z Newport (Południowa Walia). |
01.03.1927 | Okręt opuścił Portsmouth Dockyard i udał się do Newport na złomowanie. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
21.05.1907 - 21.12.1908 | Captain Sackville H. Carden - wypożyczony w tym okresie tymczasowo na HMS "LORD NELSON" |
21.12.1908 - 05.04.1910 | Captain Bernard Currey |
05.04.1910 - 21.12.1911 | Captain Edmund R. Pears |
21.12.1911 - 01.01.1914 | Captain Arthur Hayes-Sadler |
01.01.1914 - 12.03.1917 | Rear-Admiral Herbert A. S. Fyler (promowany 03.06.1916) |
18.02.1917 (?) - 17.10.1918 | Rear-Admiral Philip W. Dumas |
25.09.1918 (?) - 20.03.1919 | Captain Frederick S. Litchfield-Speer |
17.03.1924 | Commander Oliver M. F. Stokes |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.