Lord Nelson (1906)

Okręty typu "LORD NELSON"" były pancernikami I klasy. Konstrukcyjnie podobne do typu "KING EDWARD VII", z niewielkimi zmianami w budowie kadłuba oraz artylerią pomocniczą o zwiększonym kalibrze.

Kraj: Wielka Brytania
klasa: pancernik - predrednot I klasy

Specyfikacja

Nazwa okrętu	Stocznia	Położenie stępki	Wodowanie	Ukończenie budowy	Los okrętu
LORD NELSON	Palmer, Jarrow	18.05.1905	04.09.1906	?.10.1908	Sprzedany na złom w 1920 r.
AGAMEMNON	Beardmore	15.05.1905	23.06.1906	?.06.1908	Sprzedany na złom w 1927 r.

Dane taktyczno-techniczne

Wymiary:

Wyporność	16 090 t. ("AGAMEMNON": 15 925 t.)
Wyporność pełna	17 820 t. ("AGAMEMNON": 17 683 t.)
Długość między pionami	124,97 m (410 ft)
Długość całkowita	135,18 m (443 ft 6 in)
Szerokość	24,23 m (79 ft 6 in)
Zanurzenie	7,92 m (26 ft)

Napęd:

Maszyny	4-cylindrowa maszyna parowa typu TE, 15 kotłów wodnorurkowych Babcock ("AGAMEMNON": Yarrow), 2 śruby
Moc	16 750 ihp
Prędkość	18 węzłów
Paliwo	brak danych
Zasięg	brak danych

Opancerzenie:

Pas burtowy	305 mm - 203 mm (12 in - 8 in)
Barbety	305 mm (12 in)
Przegrody	203 mm (8 in)
Cytadela	203 mm (8 in)
Cytadela działowa	305 mm (12 in)
Cytadela działowa 234 mm	203 mm - 179 mm (8 in - 7 in)
Stanowisko dowodzenia	305 mm (12 in)
Pokład	102 mm - 25 mm (4 in - 1 in)

Uzbrojenie:

Początkowe

4 działa 305 mm (12 in)/45 RBL Mk. X (2x2); 10 dział 234 mm (9,2 in) RBL Mk. XI (4x2, 2x1); 24 działa 12-funtowych (12 pdr) 18 cwt QF (24x1); 2 działa 3-funtowe (3 pdr) QF (2x1); 5 wyrzutni torped 457 mm (18 in)

Ludzie:

Załoga

800 oficerów i marynarzy

Konstrukcja

Kadłub

Wyporność normalna HMS "LORD NELSON" wynosiła 16 090 t., dla HMS "AGAMEMNON" wynosiła 15 925 t. Wyporność pełna HMS "LORD NELSON" wynosiła 17 820 t., natomiast HMS "AGAMEMNON" 17 683 t. Długość między pionami wynosiła 124,97 m (410 ft), długość całkowita 135,18 m (443 ft 6 in), szerokość 24,23 m (79 ft 6 in), natomiast zanurzenie 7,92 m (26 ft). Projekt kadłuba nie odbiegał od wcześniejszych konstrukcji jednakże wymogi podyktowane dostępnymi urządzeniami portowymi i dokami wymogła ograniczenie długości kadłuba. Wzrost wyporności w porównaniu do wcześniejszych konstrukcji odbił się na szerokości i zanurzeniu. W związku z ograniczoną przestrzenią na wanty, zdecydowano się zabudować trójnożny masz główny. Były dobrymi platformami dla dział, miały dobrą dzielność morską i akceptowalną manewrowość. Problem z wstrzeliwaniem artylerii dwóch różnych kalibrów głównych powodował, iż w ogólnym rozrachunku nie były to zbyt udane okręty.

Uzbrojenie

Uzbrojenie składało się z 4 dział 305 mm (12 in)/45 RBL Mk. X (2x2), 10 dział 234 mm (9,2 in) RBL Mk. XI (4x2, 2x1), 24 działa 12-funtowych (12 pdr) 18 cwt QF (24x1), 2 działa 3-funtowe (3 pdr) QF (2x1) oraz 5 wyrzutni torped 457 mm (18 in). Wyrzutnie torped znajdowały się poniżej linii wodnej, zapas pocisków do wyrzutni wynosił 23 sztuki. Działa artylerii głównej były umieszczone w owalnych barbetach o grubości 305 mm (12 in). Za pancernym pasem burtowym grubość barbet zmniejszała się od czoła do 203 mm (8 in), na bokach i z tyłu do 76 mm (3 in). Za cytadelą grubość barbet również wynosiła 76 mm (3 in). Na barbetach znajdowały się w pełni zamknięte cytadele wieżowe, o grubości 203 mm (8 in) z tyłu i na bokach, oraz 305 mm (12 in) od czoła. Działa 234 mm były rozmieszczone w czterech podwójnych wieżach oraz dwóch pojedynczych. Wieże miały grubość od czoła 203 mm (8 in), 179 mm (7 in) na bokach oraz 152 mm (6 in) z tyłu. Okręty były często krytykowane za trudność w namierzaniu i prowadzeniu ognia, ponieważ działa 305 mm i 234 mm przeszkadzały sobie nawzajem w dokładnym prowadzeniu ognia.

Opancerzenie

Pas pancerny rozciągał się na całej długości okrętu. Grubość pancerza burtowego wynosiła 305 mm (12 in) na śródokręciu. Jego grubość zmniejszała się stopniowo poprzez 229 mm (9 in), by na dziobie osiągnąć 152 mm (6 in), natomiast na rufie 102 mm (4 in). Górny pas pancerny ciągnął się od dziobu aż do ostatniej barbety i miał grubość na śródokręciu 203 mm (8 in), w kierunku dziobu zmniejszając się do 102 mm (4 in). Grubość przegród wynosiła 203 mm (8 in). Pomiędzy górnym pasem pancernym a górnym pokładem znajdowała się pancerna cytadela chroniąca barbety dział 234 mm. Cytadela była chroniona pancerzem o grubości 203 mm (8 in). Pokłady miały grubość 102 mm - 25 mm (4 in - 1 in). Stanowisko dowodzenia było chronione 305 mm (12 in) pancerzem.

Napęd

Okręty zostały wyposażony w 4-cylindrowe maszyny parowe typu TE oraz w różne zestawy kotłów, w zależności od okrętu. HMS "LORD NELSON" miał kotły typu Babcock natomiast HMS "AGAMEMNON" Yarrow. Maszyny osiągały średnio moc 16 750 ihp co przekładało się na średnią prędkość 18 węzłów. Na próbach HMS "LORD NELSON" osiągnął 18,7 węzła przy mocy maszyn 17 445 ihp, natomiast jego bliźniak 18,5 węzłów przy mocy maszyn 17 270 ihp.

Służba

HMS Lord Nelson

18.05.1905	Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Palmers Shipbuilding and Iron Company w Jarrow. HMS "LORD NELSON" był ostatnim predrednotem zleconym do budowy w Royal Navy.
04.09.1906	Wodowanie okrętu.
10.1908	Ukończenie budowy okrętu. Tak znaczne opóźnienie było spowodowane przekazaniem przeznaczonych dla pancernika dział 305 mm dla nowo budowanego pancernika HMS "DREADNOUGHT".
01.12.1908	Okręt został wcielony do służby w Chatham Dockyard z początkowym przydziałem do rezerwy, w składzie Nore Division (Home Fleet) z załogą szkieletową.
05.01.1909	Ponowne wcielenie do służby, już tym razem z pełną załogą. Pancernik zastąpił w pełnieniu roli okrętu flagowego Nore Division pancernik HMS "MAGNIFICENT".
04.1909	Nore Division został przekształcony w 1. Division, w składzie Home Fleet.
01.1911	Okręt został przeniesiony do 2. Division (Home Fleet).
05.1912	Ponowna zmiana przydziału, tym razem do 2. Battle Squadron.
09.1913	Tymczasowy przydział okrętu do 4. Battle Squadron.
04.1914	Okręt zastąpił pancernik HMS "QUEEN" w pełnieniu funkcji okrętu flagowego dla Vice Admiral, Channel Fleet.
08.1914	W momencie rozpoczęcia I wojny światowej okręt nadal pełnił funkcję okrętu flagowego Channel Fleet i stacjonował w Portland. Jego pierwszą akcją bojową było zabezpieczenie (wraz z innymi okrętami) statków z Brytyjskimi Siłami Ekspedycyjnymi (British Expeditionary Force) w drodze przez Kanał na kontynent.
14.11.1914	Okręt został przeniesiony do Sheerness, w celu zabezpieczenia wybrzeża Wielkiej Brytanii przed możliwą inwazją niemiecką.
30.12.1914 - 02.1915	Okręt wrócił do Portland i rozpoczął patrole na Kanale.
02.1915	W lutym zapadła decyzja o udziale okrętu w operacji dardanelskiej. 18 lutego opuścił on Portland i osiem dni później zawinął do Mudros gdzie dołączył do innych okrętów należących do British Dardanelles Squadron.
07.03.1915	Okręt wziął udział w ostrzale tureckich fortyfikacji, w odpowiedzi znalazł się pod ciężkim ogniem i został kilkukrotnie trafiony. M.in. na pokładzie znaleziono kamienny pocisk z jednego z tureckich dział - został on później podarowany przez jednego z oficerów flagowych z pancernika, Arthura Bakera dla Longcross Church. Ogólnie ostrzał spowodował niezbyt wielkie szkody, głównie w nadbudówkach jednak z pocisków przebił kadłub pancernika poniżej linii wodnej co spowodowało zalanie dwóch ładowni z węglem.
18.03.1915	Po prowizorycznych naprawach na Malcie okręt wziął udział w ostrzale fortyfikacji w Narrow.
06.05.1915	Pancernik ostrzeliwał tureckie baterie polowe w ramach Drugiej Bitwy pod Krithia.
12.05.1915	HMS "LORD NELSON" zastąpił brytyjskiego drednota HMS "QUEEN ELIZABETH" w pełnieniu funkcji okrętu flagowego British Dardanelles Squadron. Swoją flagę na okręcie podniósł Vice-Admiral Rosslyn Erskine-Wemyss.
20.06.1915	Okręt brał udział w ostrzale infrastruktury nabrzeżnej pod Gallipoli. W ostrzale który okazał się bardzo efektywny pomagał obserwator w balonie.
11.1915	Lord Kitchener (minister wojny) założył swoje stanowisko dowodzenia na pokładzie okrętu.
22.12.1915	Zmienił się oficer flagowy na okręcie - admirała Erskine-Wemyss zastąpił Vice Admiral John de Roebeck
01.1916	Po zakończeniu operacji dardanelskiej brytyjskie siły w rejonie zostały zreorganizowane. Pancernik został okrętem flagowym Eastern Mediterranean Squadron.
08.1917	Eastern Mediterranean Squadron został przeorganizowany w Aegean Squadron. Okręty należące do dywizjonu zostały rozproszone po całym obszarze, osłaniając należące do Sprzymierzonych wyspy, wspierając brytyjskich żołnierzy w Salonikach a także zapobiegając przedarciu się przez Dardanele krążownika liniowego "GOEBEN" i towarzyszących mu okrętów. HMS "LORD NELSON" spędził resztę wojny przemieszczając się głównie pomiędzy Salonikami i Mudros.
12.01.1918	W Mudros na pancerniku podniósł swoją flagę Rear-Admiral Arthur Hayes-Sadler jako nowy dowódca Aegean Squadron. Zarządził aby pancernik dostarczył go do Salonik na konferencję z dowódcami brytyjskiej armii. Rozkaz admirała spowodował, iż pancernik nie był obecny 20 stycznia, w momencie podjęcia próby przedarcia się krążowników "GOEBEN" i "BRESLAU". Pancernik nie zdążył wrócić aby wziąć udział w bitwie koło Imroz, jak i późniejszym odwrocie niemieckiej eskadry przez Dardanele.
10.1918	Okręt przeszedł krótki remont na Malcie.
11.1918	Okręt był częścią brytyjskiej eskadry która udała się do Konstantynopola w ramach zawieszenia broni z Imperium Osmańskim, później został okrętem flagowym eskadry stacjonującej na Morzu Czarnym.
04.1919	Okręt eskortował Wielkiego Księcia Mikołaja i Wielkiego Księcia Piotra Rosyjskiego z Morza Czarnego do Genui.
05.1919	Pancernik wrócił do Wielkiej Brytanii.
08.1919	Okręt został przeniesiony do rezerwy.
04.06.1920	Okręt został sprzedany firmie Stanlee Shipbreaking Company w Dover.
08.11.1920	Okręt został odsprzedany firmie Slough Trading Company. Nieco później został ponownie odsprzedany do Niemiec.
01.1922	Okręt został odholowany do Niemiec, do stoczni złomowej.

ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)

09.09.1907 - 31.01.1910	Captain Sir Robert K. Arbuthnot, Bart.
23.01.1908 (?) - 04.02.1908	Captain Sackville H. Carden - tymczasowo z HMS "AGAMEMNON"
31.01.1910 - 31.03.1910	Captain Douglas R. L. Nicholson
31.10.1910 - 21.11.1911	Captain Alfred E. A. Grant
21.11.1911 - 16.06.1913	Captain Edmund H. Smith
16.06.1913 - 30.04.1914	Captain Rowland Nugent
30.04.1914 - 19.07.1916	Captain John W. L. McClintock (kapitan flagowy)
06.1916 (?) - 28.02.1918	Captain Robert N. Bax (kapitan flagowy)
28.02.1918	Captain Leonard L. P. Willan
11.1918 - 09.05.1919	Acting Captain Edward O. Cochrane

HMS Agamemnon

15.05.1905	Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni William Beardmore and Company Dalmuir Naval Construction Works. Był to pierwszy okręt wojenny zamówiony w tej stoczni.
23.06.1906	Wodowanie.
06.1908	Ukończenie budowy okrętu. Zostało znacznie opóźnione w związku z problemami z pracownikami oraz z działami 305 mm, które zostały przekierowane do wykańczanego w tym samym czasie pancernika HMS "DREADNOUGHT".
25.06.1908	Wcielenie okrętu do służby w Chatham Dockyard z przydziałem do Nore Division w składzie Home Fleet.
11.02.1911	Okręt wszedł na skały w pobliżu Ferrol w Hiszpanii uszkadzając podwodną część kadłuba.
09.1913	Okręt tymczasowo został przydzielony do 4. Battle Squadron.
08.1914	W momencie wybuchu I wojny światowej pancernik został przydzielony do 5. Battle Squadron w składzie Channel Fleet, z miejscem bazowania w Portland. Jednym z pierwszych zadań bojowych było zabezpieczenie (wraz z innymi okrętami) statków z Brytyjskimi Siłami Ekspedycyjnymi (British Expeditionary Force) w drodze przez Kanał na kontynent.
14.11.1914	Okręt został przebazowany do Sheerness, z zadaniem zabezpieczenia wybrzeża Wielkiej Brytanii przed możliwym desantem.
30.12.1914 - 02.1915	Pancernik wrócił do Portland. Jego zadaniem stało się wspomaganie patroli na Kanale.
02.1915	Zapadła decyzja o skierowaniu pancernika do operacji dardanelskiej. 9 lutego okręt opuścił Portland i zawinął do Mudros 10 dni później. Było to nazajutrz po rozpoczęciu ostrzału tureckich fortów i okręt niemal z marszu wszedł do walki. W kolejnych dniach również uczestniczył w ostrzałach zewnętrznych fortów. 25 lutego został trafiony przez siedem pocisków kalibru 234 mm (9,2 in) w przeciągu 10 minut. Uszkodzenia kadłuba były dość znaczne, życie straciło 3 marynarzy.
04.03.1915	Okręt wspierał niewielkie lądowanie sił inwazyjnych. Dwa dni później uczestniczył w bombardowaniu fortów.
07.03.1915	Podczas ostrzału tureckich pozycji okręt znalazł się pod ciężkim ogniem z fortu Hamidieh, inkasując osiem trafień ciężkimi pociskami. Jedno z nich (wg niektórych źródeł pociskiem kalibru 356 mm (14 in)) wybiło dziurę w ćwierćpokładzie, niszcząc warsztat okrętowy. W okręt trafiło również kilka pocisków mniejszych kalibrów, jednak mimo uszkodzeń nadbudówek sprawność bojowa nie została znacząco ograniczona.
18.03.1915	Okręt wziął udział w głównym ataku floty na forty. Tym razem pancernik stał się celem ataku baterii 152 mm haubic, które trafiły okręt 12 razy w ciągu 25 minut. Pięć z nich trafiło w pancerz i nie wyrządziło żadnych szkód jednak pozostałe uszkodziły nadbudówki i burty okrętu, wyłączając czasowo z akcji jedno z dział artylerii głównej.
25.04.1915	Okręt wspierał lądowanie głównych sił na przylądku, będąc częścią 5. Squadron. Później ochraniał alianckie trałowce i stawiacze sieci zagrodowych na pobliskich akwenach.
28.04.1915 - 30.04.1915	W akcjach przeciwko tureckim bateriom polowym został po raz kolejny trafiony - tym razem dwukrotnie.
01.05.1915	W czasie tureckiego kontrataku wspierał broniące się na przyczółku oddziały.
06.05.1915	Kolejne bombardowanie tureckich baterii, jako przygotowanie przed drugą bitwą pod Kritii.
05.1915 - 06.1915	W maju okręt wycofano na Maltę w celu odbycia szybkiego remontu - w czerwcu okręt wrócił do Dardaneli.
02.12.1915	Okręt wraz z krążownikiem HMS "ENDYMION" oraz monitorem HMS "M 33" wziął udział w bombardowaniu mostu Kavak, niszcząc kilka jego przęseł i hamując komunikację turecką na Półwyspie Gallipoli.
01.1916	Po zakończeniu operacji dardanelskiej brytyjskie siły w rejonie zostały zreorganizowane. Pancernik dołąćzył do Eastern Mediterranean Squadron.
08.1917	Eastern Mediterranean Squadron został przeorganizowany w Aegean Squadron. Okręty należące do dywizjonu zostały rozproszone po całym obszarze, osłaniając należące do Sprzymierzonych wyspy, wspierając brytyjskich żołnierzy w Salonikach a także zapobiegając przedarciu się przez Dardanele krążownika liniowego "GOEBEN" i towarzyszących mu okrętów. HMS "AGAMEMNON" spędził resztę wojny przemieszczając się głównie pomiędzy Salonikami i Mudros, częściej odwiedzając ten drugi. W trakcie tej służby okręt ostrzelał w Salonikach niemiecki sterowiec "LZ85", trafiając go jednym pociskiem i zmuszając do lądowania. 20 stycznia 1918 r. okręt nie zdążył przechwycić niemieckich okrętów przed powrotem na Morze Czarne.
1918	Okręt przeszedł remont na Malcie.
30.10.1918	Na pokładzie pancernika zacumowanego w Lemnos podpisano zawieszenie broni z Imperium Ottomańskim.
11.1918	Okręt był częścią brytyjskiej eskadry która udała się do Konstantynopola w ramach zawieszenia broni z Imperium Osmańskim, później został okrętem flagowym eskadry stacjonującej na Morzu Czarnym.
03.1919	Okręt wrócił do Wielkiej Brytanii. Tam został zdjęty ze służby czynnej i 20 marca został przeniesiony do rezerwy w Chatham Dockyard.
06.12.1920 - 08.04.1921	Okręt został przebudowany w Chatham Dockyard do pełnienia roli okrętu-celu. Okręt został przystosowany do zdalnego, radiowego sterowania. Został pozbawiony uzbrojenia (wieże pozostały), wyposażenia jak i wszystkich niepotrzebnych do pełnienia nowej funkcji elementów. Zaspawano również iluminatory - większość włazów, braki w wadze uzupełniono balastem. Na okręcie była przydzielona załoga licząca 153 marynarzy, gdyż planowano użyć okrętu-celu wielokrotnie i w czasie kiedy nie pełnił swojej funkcji potrzebna była na nim obsługa.
19.03.1921	Pierwsze testy na okręcie zostały przeprowadzone jeszcze zanim ukończono przebudowę w Chatham. Najpierw sprawdzono działanie trującego gazu bojowego na pancernik.
21.09.1921	Kolejna próba - tym razem ostrzeliwano okręt z samolotu używającego standardowych karabinów maszynowych. Pomogło to odpowiednio przeprojektować pomost bojowy na okrętach. W późniejszych terminach przeprowadzono różnorakie testy artyleryjskie - głównie dział 6-calowych (152 mm), 5,5 cala (140 mm) i 4,7 cala (120 mm). Wykazały one iż ostrzał artylerii średniej nie może zaszkodzić zdolnościom bojowym ciężko opancerzonych okrętów, jednakże może uszkodzić nadbudówki i elementy wyposażenia na pokładzie i w częściach niechronionych pancerzem.
12.1926	Okręt został zastąpiony w charakterze okrętu celu przez drednota HMS "CENTURION".
24.01.1927	Jako ostatni z brytyjskich predrednotów został sprzedany firmie J Cashmore z Newport (Południowa Walia).
01.03.1927	Okręt opuścił Portsmouth Dockyard i udał się do Newport na złomowanie.

ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)

21.05.1907 - 21.12.1908	Captain Sackville H. Carden - wypożyczony w tym okresie tymczasowo na HMS "LORD NELSON"
21.12.1908 - 05.04.1910	Captain Bernard Currey
05.04.1910 - 21.12.1911	Captain Edmund R. Pears
21.12.1911 - 01.01.1914	Captain Arthur Hayes-Sadler
01.01.1914 - 12.03.1917	Rear-Admiral Herbert A. S. Fyler (promowany 03.06.1916)
18.02.1917 (?) - 17.10.1918	Rear-Admiral Philip W. Dumas
25.09.1918 (?) - 20.03.1919	Captain Frederick S. Litchfield-Speer
17.03.1924	Commander Oliver M. F. Stokes

Galeria

HMS Agamemnon (1906)HMS Lord Nelson (1906)

Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.