HMS "INFLEXIBLE" był masztowym pancernikiem wieżowym zaprojektowanym w odpowiedzi na włoskie pancerniki typu "DUILIO" przez Nathaniela Barnaby'ego. Stanowił połącznie najcięższych dział ładowanych odprzodowych i wyjątkowo grubego pancerza.
Kraj: Wielka Brytania klasa: masztowy pancernik wieżowy (masztowy pancerny okręt wieżowy) |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
INFLEXIBLE | Portsmouth DYd | 24.02.1874 | 27.04.1876 | 18.10.1881 | Sprzedany na złom w 1903 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność normalna | 10 300 t. |
Wyporność pełna | 11 880 t. |
Długość między pionami | 97,54 m (320 ft 0 in) |
Długość całkowita | 104,85 m (344 ft 0 in) |
Szerokość | 22,86 m (75 ft 0 in) |
Zanurzenie normalne | 7,77 m (25 ft 6 in) |
Zanurzenie maksymalne | 8,28 m (27 ft 2 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie 3-cylindrowe maszyny parowe typu Elder CE, 12 kotłów cylindrycznych, 2 śruby |
Ożaglowanie | Ożaglowanie typu bark o powierzchni 1719 m² (18 500 sq ft), 2 maszty |
Moc indykowana | 8488 ihp |
Prędkość (maszyna parowa) | 14,74 węzła |
Prędkość (żagle) | brak danych |
Paliwo | 1300 t. węgla |
Zasięg | 5200 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
Cytadela | 610 mm - 406 mm (24 in - 16 in) na podkładzie z 457 mm (18 in) drewna tekowego |
Wieże działowe | 432 mm - 406 mm (17 in - 16 in) |
Przegrody | 559 mm - 356 mm (22 in - 14 in) |
Stanowisko dowodzenia | 305 mm (12 in) |
Pokład | 76 mm (3 in) |
Uzbrojenie:
Początkowe | 4 działa 406 mm (16 in) MLR (81 t.) Mk. I (2x2); 6 dział 20-funtowych (20 pdr) RBL; 4 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) (dwie podwodne) |
Modernizacja w 1885 r. | 4 działa 406 mm (16 in) MLR (81 t.) Mk. I (2x2); 6 dział 102 mm (4 in) (22 cwt) RBL; 4 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) (dwie podwodne) |
Modernizacja w 1897 r. | 4 działa 406 mm (16 in) MLR (81 t.) Mk. I (2x2); 6 dział 119 mm (4,7 in) QF; 4 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) (dwie podwodne) |
Ludzie:
Załoga | 440 oficerów i marynarzy |
Projekt
HMS "INFLEXIBLE" w chwili wejścia do służby w 1881 roku był uzbrojony w najpotężniejsze działa, zainstalowane kiedykolwiek na jednostce pływającej Royal Navy i dysponujący pancerzem o największej łącznej grubości w historii budownictwa okrętowego. Zaprojektowany jako brytyjska odpowiedź na włoskie pancerniki typu "DUILIO", miał zbliżoną do nich, kontrowersyjną konstrukcję i był wyposażony w szereg nowinek technicznych. Był również pierwszym okrętem opancerzonym za pomocą pancerza wieloskładnikowego oraz pierwszym okrętem wyposażonym w wyrzutnie torped poniżej linii wodnej.
Gwałtowny postęp technologiczny w połowie XIX stulecia spowodował znaczące zmiany w technikach budownictwa okrętowego. Wprowadzenie żelaznych kadłubów i maszyny parowej, coraz doskonalsza artyleria i inne nowinki techniczne prowadziły do wzrostu wymagań konstrukcyjnych wobec kolejnych generacji okrętów. Jednocześnie był to okres prób i błędów, także w Royal Navy, najsilniejszej wówczas flocie świata. Katastrofa pionierskiego pancernika wieżowego "CAPTAIN", który zatonął w pierwszym roku służby z niemal całą załogą, spowodowała powołanie przez Admiralicję specjalnej komisji, pod przewodnictwem lorda Dufferina, która w ciągu dwóch lat opracowała zalecenia dotyczące charakterystyk konstrukcyjnych przyszłych pancerników.
Miały one być szerokimi jednostkami z niską wolną burtą, pozbawionymi całkowicie lub przynajmniej częściowo ożaglowania, z głównym uzbrojeniem umieszczonym w pancernych wieżach. Ochrona pancerna, ze względu na swą wielką masę, miała być zastosowana dla osłony jedynie najważniejszych mechanizmów i artylerii, zgrupowanych w centralnej partii kadłuba, zaś pływalność części skrajnych: dziobu i rufy, zapewniać miał podział na przedziały wodoszczelne. Wnioski brytyjskiej komisji jako pierwsi zastosowali w praktyce Włosi, rozpoczynając w 1873 roku budowę pancerników typu "DUILIO", zaprojektowanych przez Benedetto Brina. Niejako w odpowiedzi na posunięcie Włochów nowy główny konstruktor Admiralicji (President of the Council of Construction, od 1875 roku Director of Naval Construction), Nathaniel Barnaby, stworzył swój autorski projekt pancernika wieżowego, zbliżony konstrukcyjnie do okrętów włoskich i zgodny z zaleceniami komisji Dufferina oraz częściowo oparty na projektach wcześniejszych jednostek brytyjskich tej klasy, stworzonych przez poprzedniego głównego konstruktora, Edwarda Reeda: "DEVASTATION" i "DREADNOUGHT" (ten ostatni był w trakcie budowy zmodyfikowany przez Barnaby'ego, który prywatnie był szwagrem i sąsiadem Reeda, zaś zawodowo jego antagonistą). Szczegóły konstrukcji opracowane były przez Williama White'a, zaś przy projektowaniu po raz pierwszy korzystano z prób modelowych w basenie eksperymentalnym Williama Froude w Torquay.
Stępkę pod przyszły "INFLEXIBLE" położono 24 lutego 1874 roku w stoczni Admiralicji w Portsmouth, wodowanie odbyło się 27 kwietnia 1876 roku. Budowę wkrótce wstrzymano na niemal rok, po tym, jak Edward Reed, już jako członek Parlamentu, zgłosił zastrzeżenia do prawidłowości obliczeń konstrukcyjnych, twierdząc, że zarówno pancerniki włoskie, jak i podobny im brytyjski nie dysponują odpowiednim zapasem pływalności. W efekcie zabiegów Reeda powołana została specjalna komisja, która w drugiej połowie 1877 roku zbadała kwestię bezpieczeństwa okrętu. Jej raport stwierdzał, że zarzuty Reeda są bezpodstawne, zaś pancernik skonstruowany prawidłowo. Reed nie zaakceptował orzeczenia, posuwając się w następnych latach do populizmu i oszczerstw, jednak prace nad "INFLEXIBLE" wznowiono. Pierwsze próby morskie przeprowadzono na wiosnę 1880 roku. Oficjalnie Royal Navy przejęła okręt 5 lipca 1881 roku, jednak faktyczne zakończenie prac stoczniowych nastąpiło dopiero 18 października tegoż roku. Pierwszym dowódcą pancernika mianowano komandora (Captain'a) Johna Fishera.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność normalna wynosiła 10 300 t., natomiast pełna 11 880 t. Długość między pionami wynosiła 97,54 m (320 ft 0 in), długość całkowita 104,85 m (344 ft 0 in), szerokość 22,86 m (75 ft 0 in), zanurzenie normalne 7,77 m (25 ft 6 in), natomiast maksymalne 8,28 m (27 ft 2 in). Przy stosunku długości do szerokości jak 6,1:1 stanowił stabilną platformę artyleryjską. Dziób zaopatrzony był w podwodną ostrogę taranu. Zanurzona część kadłuba wraz z pancerną cytadelą na śródokręciu stanowiły wypornościową część okrętu, na której zabudowane były nadbudówki i pozostała architektura okrętu. Podstawowym materiałem użytym do budowy pancernika było żelazo. W związku z niespotykaną do tej pory grubością pancerza oraz sposobem jego rozmieszczenia okręt generował wiele problemów związanych ze statecznością oraz dzielnością morską. Na okręcie zainstalowano eksperymentalne zbiorniki przeciwprzechyłowe projektu Philipa Wattsa, jednak okazały się one nieskuteczne i kłopotliwe w użyciu. Architektura wewnętrzna okrętu, mimo jego stosunkowo niewielkich rozmiarów, sprawiała załodze wiele kłopotów z orientacją wśród licznych pomieszczeń. Aby temu zaradzić, poszczególne pokłady i burty pomalowano na różne kolory. Grodzie dzieliły kadłub na 134 przedziały wodoszczelne. Okręt sprawował się dobrze podczas żeglugi i dobrze manewrował.
Uzbrojenie
Uzbrojenie główne składało się z 4 dział 406 mm (16 in) MLR Mk. I (2x2). Zbudowane w arsenale w Woolwich działa były umieszczone w dwudziałowych wieżach. Zostały one zaprojektowane specjalnie dla "INFLEXIBLE" i były wówczas najpotężniejszym działem zastosowanym na okrętach Royal Navy. Wyprodukowano ich łącznie osiem sztuk: testową, cztery dla pancernika plus jedną zapasową oraz dwie, umieszczone w baterii artylerii nadbrzeżnej w Dover.
Armaty zainstalowano w dwóch pancernych obracanych hydraulicznie wieżach artyleryjskich, rozmieszczonych diagonalnie na śródokręciu. Każda z nich ważyła 750 t. Dla wykonania pełnego obrotu potrzebowały 60 sekund. Maksymalny kąt podniesienia, 10°, pozwalał uzyskać donośność około 6000 metrów. Ładowanie dział odbywało się na zewnątrz wieży, przez pochylenie lufy ku otworowi w pokładzie, przez który, przy pomocy hydraulicznego popychacza, umieszczano w jej przewodzie ładunki miotające i pociski. W razie awarii mechanizmów hydraulicznych możliwe było, choć powolne, ładowanie dział siłami załogi. Masa pocisku wynosiła 770 kg, ładunku miotającego 205 kg, zaś szybkostrzelność teoretyczna 1 strzał na 3 minuty (w praktyce na 5 do 11 minut). Teoretycznie istniała możliwość prowadzenia ognia na przeciwległą burtę, ale jak wykazała jedyna próba praktycznego zastosowania, podczas bombardowania Aleksandrii w lipcu 1882 roku, podmuch wystrzału powodował poważne uszkodzenia pokładu i nadbudówek.
Pierwotnie pancernik uzbrojono jeszcze w sześć dział 20-funtowych, podczas remontu w 1885 roku zastąpione przez cztery armaty 4-calowe (kal. 102 mm), ładowane odtylcowo. W 1897 roku wymieniono je jeszcze raz, na szybkostrzelne działa kal. 120 mm. "INFLEXIBLE" posiadał także cztery wyrzutnie torpedowe kal. 356 mm, z których dwie, co było nowością, zamontowano poniżej linii wodnej. Początkowo na uzbrojeniu znajdowały się również dwa małe kutry torpedowe, przewożone na pokładzie rufowym i opuszczane na wodę dla prowadzenia samodzielnych działań, ale wkrótce zostały usunięte.
Wieże działowe opancerzone były za pomocą pancerza kompozytowego, dwuwarstwowego - podobnie jak cytadela pancerna. Pierwsza warstwa była wykonana z dwóch materiałów - stali o grubości 89 mm (3,5 in) i żelaza o grubości 114 mm (4,5 in). Druga warstwa miała grubość 178 mm (7 in) na podbiciu z 457 mm (18 in) drewna. Działa miały wagę 80 t. każde i były zbyt długie, by ładować je w wieży. Musiały być ładowane na zewnątrz wieży. Same wieże ważyły po 750 t., miały średnicę 10,36 m (34 ft) i były napędzane hydrauliczne. Znajdowały się na rogach cytadeli - jedna na lewej a druga na prawej burcie. Mogły prowadzić ograniczony ogień również w kierunku dziobu i rufy. Uzbrojenie dodatkowe zostało zmienione dwa razy - w 1885 i 1897 roku.
Opancerzenie
W konstrukcji pancerza okrętu zastosowano po raz pierwszy nowe rozwiązania - m.in. pancerz wielowarstwowy i wykonany z różnych materiałów. Ochrona bierna "INFLEXIBLE" opierała się na koncepcji pancernej cytadeli na śródokręciu, obejmującej wieże artylerii głównego kalibru oraz ich magazyny amunicyjne. Jej pancerz burtowy składał się z zewnętrznej płyty grubości 305 mm (12 in), pod którą zamontowano drewnianą przekładkę oraz wewnętrzną warstwę pancerza, złożoną z trzech płyt o grubości 102 (4 in), 203 (8 in) i 305 mm (12 in). W ten sposób łączna grubość płyt na linii wodnej wynosiła 610 mm (24 in), co jest określane jako największy pancerz zastosowany w całej historii budownictwa okrętowego, choć nie były to jednorodne płyty (dla porównania: pancerniki typu "DUILIO" miały jednorodny pancerz stalowy grubości maksymalnej 508 mm). Aby zapobiec penetracji wnętrza okrętu przez odłamki, wewnętrzna powierzchnia pasa pancernego wyłożona była warstwą drewna tekowego. Łączna grubość warstwy ochronnej cytadeli wraz z drewnem wynosiła 1041 mm (41 in). Identyczną konstrukcję miała gródź pancerna zamykająca cytadelę od przodu, nieco mniejsze grubości płyty tylnej grodzi. Cytadela miała długość 33,53 m (110 ft), sięgając 2,90 m (9,5 ft) powyżej i 1,98 m (6,5 ft) poniżej linii wodnej.
Znajdujące się poza obrębem cytadeli części dziobowa i rufowa przykryte były pokładem pancernym grubości 76 mm (3 in), znajdującym się 1,82 m (6 ft) poniżej linii wodnej, co zabezpieczało go dodatkowo przed przebiciem przez płasko lecące pociski. Dla zwiększenia pływalności w przypadku zalania części pomieszczeń poza obrębem cytadeli, część pomieszczeń powyżej pokładu pancernego wypełniona była korkiem. Istniała możliwość zalania specjalnych przestrzeni wewnątrz okrętu, co miało zanurzyć go o dodatkowe 30 cm i zwiększyć bezpieczeństwo części podwodnej. Stanowisko dowodzenia było chronione 305 mm (12 in) pancerzem.
Napęd
HMS "INFLEXIBLE" został wyposażony w dwie 3-cylindrowe maszyny parowe typu Elder CE oraz 12 kotłów cylindrycznych umieszczonych w dwóch kotłowniach. Maszyny miały jeden cylinder wysokiego i dwa niskiego ciśnienia. Maszyna parowa o mocy 8488 ihp zapewniała HMS "INFLEXIBLE" prędkość 14,74 węzła przy wykorzystaniu wyłącznie maszyny parowej poprzez napędzanie dwóch dwułopatowych śrub o średnicy 6,1 m (20 ft) każda. Pomimo złych doświadczeń z ożaglowaniem na okrętach wyposażonych w wieże artyleryjskie, Barnaby pod naciskiem Admiralicji zastosował na okręcie dwa maszty oraz ożaglowanie typu bark o powierzchni 1719 m² (18 500 sq ft). Żagle były używane wyłącznie w czasie pokoju aby ograniczyć koszty szkolenia. W 1885 roku w związku z bezużytecznością ożaglowania, maszty zostały zamienione na typ militarny.
Pancernik został wyposażony w jeszcze jedną nowinkę techniczną: instalację elektryczną, zasilaną przez generator. Pozwalała ona oświetlić wszystkie pomieszczenia światłem lamp łukowych (w kotłowniach i maszynowni) oraz żarowych. Początkowo napięcie w instalacji wynosiło 800 V, ale po śmiertelnym porażeniu prądem jednego z członków załogi w 1882 roku zmniejszono je do 80 V. Ponadto okręt miał jeszcze liczne maszyny pomocnicze, stosowane między innymi do napędu dwóch potężnych pomp parowych, o wydajności po 300 ton wody na godzinę każda
Służba
1873 | Okręt zostaje zatwierdzony do budowy. |
24.02.1874 | Położenie stępki. |
27.04.1876 | Wodowanie. |
05.07.1881 | Wcielenie okrętu do służby w Royal Navy. |
18.10.1881 | Ukończenie budowy. Koszt wyniósł 812 485 funtów (kadłub: 648 811 funtów, maszyny: 146 457 funtów). |
1881 | Po ukończeniu prac wyposażeniowych okręt został wysłany na Morze Śródziemne. |
03.1882 - 04.1882 | okręt towarzyszył królowej Wiktorii, która przebywała na wypoczynku w Mentonie na Riwierze Francuskiej. |
05.1882 | W związku z antyeuropejskimi wystąpieniami w Egipcie, "INFLEXIBLE" i siedem innych brytyjskich pancerników pod dowództwem wiceadmirała Fredericka Beauchamp-Seymoura wpłynęło na redę Aleksandrii, by zażądać zaprzestania wzmacniania fortyfikacji miasta. Ponieważ zrewoltowani oficerowie armii egipskiej odrzucali brytyjskie żądania, 11 lipca pancerniki rozpoczęły ostrzał fortów nadbrzeżnych. Artylerzyści "INFLEXIBLE" wystrzelili przez cały dzień 88 pocisków kal. 406 mm, wykazując się relatywnie dużą skutecznością. Okręt również został wielokrotnie trafiony, chociaż przestarzałe działa Egipcjan nie wyrządziły wielkich szkód. Jeden z pocisków przebił kadłub poniżej linii wodnej, poza obszarem cytadeli pancernej, zaś jego odłamki zabiły cieślę okrętowego i raniły oficera artyleryjskiego dział 20-funtowych, który zmarł później w wyniku poniesionych obrażeń. Duże spustoszenie w zabudowie pokładu poczynił natomiast podmuch z własnych armat. W toku całodziennej wymiany ognia Brytyjczycy zmusili załogi egipskich fortów do zaprzestania ognia i opuszczenia stanowisk. Na okrętach Floty Śródziemnomorskiej zginęło łącznie jedynie sześciu marynarzy. |
05.1882 - 02.1885 | Okręt pełnił nadal służbę na Morzu Śródziemnym. |
02.1885 | Na okręcie dokonano modernizacji. M.in. wymieniono maszty na typ palowy (militarny) oraz częściowo zmieniono uzbrojenie. |
1885 | Okręt został przeniesiony do rezerwy floty. |
1887 | Okręt powrócił na krótko do linii na czas rewii floty w Spithead. |
07.1888 - 08.1888 | Okręt powrócił na krótko do linii na czas manewrów. |
07.1889 - 08.1888 | Okręt powrócił na krótko do linii na czas manewrów. |
07.07.1890 | Okręt ponownie wcielony do służby w Portsmouth z przeznaczeniem na Morze Śródziemne. |
15.07.1890 | Okręt udaje się do Portland na próby morskie po remoncie który przeszedł przed udaniem się na Morze Śródziemne. |
25.07.1890 | Okręt dociera do Portland. |
08.08.1890 - 18.08.1890 | Okręt uczestniczy w manewrach. |
09.10.1890 | Okręt opuszcza Spithead i udaje się na Morze Śródziemne. Będzie tam pełnił służbę aż do 1893 r. |
31.12.1890 | Okręt dociera na Maltę. |
13.03.1891 | Okręt jest raportowany w Pireusie. |
23.08.1891 | Okręt jest raportowany w Barcelonie. |
08.12.1892 | Okręt jest raportowany na Malcie. |
22.06.1893 | Okręt jest raportowany w pobliżu Trypolisu. |
1893 | Okręt przeklasyfikowano na okręt obrony wybrzeża, stacjonujący w Portsmouth |
26.06.1897 | Okręt uczestniczył w Paradzie Floty z okazji Diamentowego Jubileuszu Królowej Wiktorii. |
04.08.1897 | Okręt przebywa w Portsmouth w czasie wizyty Króla Syjamu. |
1897 | Ponowna modernizacja okrętu połączona z częściową wymianą uzbrojenia. |
1897 | Okręt zostaje na stałe przeniesiony do rezerwy. |
15.09.1903 | Okręt zostaje sprzedany na złom do Ward, Preston za kwotę 20 100 funtów. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
01.1881 - 11.1882 | Captain John Fisher |
11.1882 - 02.1885 | Captain Edward H. Seymour |
07.1888 - 08.1888 | Captain Richard Duckworth-King |
07.1889 - 08.1889 | Captain Charles C. Penrose Fitzgerald |
01.07.1890 - 24.04.1891 | Captain Kane |
04.1891 - 05.1891 | Captain Lewis A. Beaumont |
22.05.1891 - 06.1893 | Captain Frederick S. Vander-Meulen |
07.1893 - 11.1893 | Captain Hilary G. Andoe |
11.1893 - 03.1895 | Captain Charles J. Balfour |
21.03.1895 - 03.1896 | Captain Atwell P. Mac L. Lake |
26.03.1896 - 20.10.1896 | Rear-Admiral Thomas S. Jackson |
11.1896 - 13.10.1897 | Captain Andrew K. Bickford |
07.01.1900 | Commander (N) John F. Stuart |
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.