Okręty typu "SCORPION" były pierwotnie przeznaczone dla Konfederatów, jednak zawirowania historii spowodowały, iż oba zasiliły Royal Navy. Te okręty były wyposażone w wieże, podobnie jak HMS "ROYAL SOVEREIGN", czy HMS "PRINCE ALBERT", jednak dodatkowo zamontowano na nich ożaglowanie przydatne do żeglugi na dalekich akwenach.
Kraj: Wielka Brytania klasa: masztowy pancernik wieżowy (masztowy pancerny okręt wieżowy) |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
SCORPION | Lairds, Birkenhead | ?.04.1862 | 04.07.1863 | 10.10.1865 | Sprzedany na złom w 1903 r. |
WIVERN | Lairds, Birkenhead | ?.04.1862 | 29.08.1863 | 10.10.1865 | Sprzedany na złom w 1922 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność | 2751 t. |
Tonaż | 1833 bm (po wybudowaniu: "SCORPION": 1857 bm; "WIVERN": 1899 bm) |
Długość między pionami | 68,43 m (224 ft 6 in) |
Długość stępki dla obliczeń tonażu | 58,52 m (191 ft 11¾ in) |
Szerokość | 12,9 m (42 ft 4 in) |
Zanurzenie dla wyporności lekkiej - dziób | 4,27 m (14 ft 0 in) |
Zanurzenie dla wyporności lekkiej - rufa | "SCORPION": 4,98 m (16 ft 4 in); "WIVERN": 4,90 m (16 ft 1 in) |
Napęd:
Maszyny | 2-cylindrowa maszyna parowa typu Lairds HDA, 4 kotły, 1 śruba |
Ożaglowanie | Ożaglowanie typu bark, 3 maszty |
Moc nominalna | 350 nhp |
Moc indykowana | 1455 ihp (HMS "WIVERN": 1446 ihp) |
Prędkość (maszyna parowa) | 10,515 węzła (HMS "WIVERN": 10,059 węzła) |
Prędkość (żagle) | 12 węzłów |
Paliwo | 336 t. węgla |
Zasięg | 1210 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
Burty | 114 mm - 51 mm (4,5 in - 2 in) na podkładzie z 254 mm - 203 mm (10 in - 8 in) drewna |
Wieże działowe | 254 mm - 127 mm (10 iu - 5 in) |
Uzbrojenie:
Początkowe | 4 działa 229 mm (9 in) (12 t.) MLR (2x2); |
Modernizacja w 1890 r. - tylko HMS "SCORPION" | 4 działa 229 mm (9 in) (12 t.) MLR (2x2); 1-2 lekkie działa, 6-8 (?) karabinów maszynowych |
Ludzie:
Załoga | 153 oficerów i marynarzy |
Projekt
Te okręty zostały zamówione przez Konfederatów, jednak w związku z wojną domową w Ameryce Północnej oraz pragnieniem dochowania neutralności przez Wielką Brytanię okrętów nie dostarczono. Zamówienia dokonał agent Skonfederowanych Stanów Ameryki Captain James Bulloch w marcu 1862 r., zamawiając dwa okręty dwuwieżowe z możliwością taranowania za kwotę 93 750 funtów, bez uzbrojenia i amunicji. W styczniu 1863 roku minister spraw zagranicznych, lord Russell, zawiadomił Captain'a Jamesa Bulloch'a, który nabył statki w imieniu własnym, że okręty nie mogą zostać dostarczone jeśli stanowią część floty narodu będącego obecnie w stanie wojny. W związku z tym Bulloch przeniósł akt własności okrętów na niektórych francuskich bankierów w czerwcu 1863 roku, nominalnie w imieniu rządu egipskiego, z zamiarem przekazania ich Konfederacji na morzu. "NORTH CAROLINA", późniejszy HMS "SCORPION", ukrywał się pod nazwą "EL TOUSSAN" natomiast "MISSISSIPPI", późniejszy HMS "WIVERN", został ukryty pod nazwą "EL MONNASSIR". Lord Russel, pod wpływem protestów ambasadora USA, Charles'a F. Adamsa zapytał rząd egipski bezpośrednio i potwierdził, że był to tylko podstęp, aby ukryć prawdziwą własność okrętów. Admiralicja została poproszona o wysłanie HMS "MAJESTIC", aby pełnił straż przy właśnie zwodowanym "EL TOUSSAN", po tym jak stocznia zapowiedziała iż chce przeprowadzić próby morskie we wrześniu. Urzędnicy w porcie Liverpool zostali poinstruowani, aby nie wypuszczać pod żądnym pozorem okrętów z portu i ostatecznie 9 października 1863 r. okręty zostały zajęte przez rząd Wielkiej Brytanii.
Legalność tego zajęcia była poważnie kwestionowana, ale rząd brytyjski był już nieco zażenowany działalnością CSS "ALABAMA", okrętu również zbudowanego przez Laird Son & Co który był wykorzystywany jako raider przez Marynarkę Konfederacji. W celu uzasadnienia legalności ich działań, rząd brytyjski zakupił oba okręty 8 sierpnia 1864 r. za kwotę 25 000 funtów powyżej ceny umowy.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność okrętów typu "SCORPION" wynosiła 2751 t. Długość między pionami wynosiła 68,43 m (224 ft 6 in), szerokość 12,9 m (42 ft 4 in), natomiast zanurzenie dla wyporności lekkiej na dziobie 4,27 m (14 ft 0 in), na rufie 4,98 m (16 ft 4 in) ("WIVERN": 4,90 m (16 ft 1 in)). Okręty miały kadłub podzielony na 12 przedziałów wodoszczelnych i podwójne dno pod maszynownią i kotłownią. Budowa kadłuba predysponowała tą klasę do służby na dalekich akwenach. Na morzu okręty zachowywały się poprawnie, jednak podlegały silnym przechyłom. Płaskie dno i niewielka powierzchnia steru powodowały również trudności w kierowaniu okrętami podczas silnego wiatru. To, jak również relatywnie niska wolna burta o wysokości 1,83 m (6 ft) zadecydowało iż okręty szybko zostały przeklasyfikowane na okręty obrony wybrzeża. Okręty były również wyposażone w kuty pancerny taran. Wolna burta mogła być zwiększona przez 1,52 m (5 ft) nadburcia, które były umieszczone naprzeciwko wież i mogły być unoszone w czasie rejsów.
Uzbrojenie
Zamówienie złożone przez konfederatów nie precyzowało kalibru dział, jednak juz po przejęciu okrętów przez Brytyjczyków okręty zostały uzbrojone w działa 229 mm (9 in) MLR zamontowane po dwa w ośmiobocznych wieżach. Wieże zostały zaprojektowane przez Captain'a Cowpera Coles'a. Żelazna platforma była ustawiona na metalowych kołach o średnicy 457 mm (18 in). Za pośrednictwem zębatek 18 mężczyzn mogło obrócić wieżę o 360 stopni w niecałą minutę. Mogła być obracana zarówno z wewnątrz, jak i z zewnątrz wieży. W nagłych przypadkach wieża mogła być obracana również za pomocą bloczków i lin, lub nawet łomów. Szczelina pomiędzy ścianą wieży a pokładem była chroniona przed przeciekami za pomocą skórzanej zasłony.
Opancerzenie
Pas pancerny sięgał od pokładu górnego, aż do poziomu 0,99 m (3,25 ft) poniżej linii wodnej. Na śródokręciu miał grubość 114 mm (4,5 in), natomiast zmniejszał się do 76 mm (3 in) na dziobie i 51 mm (2 in) na rufie. Opancerzenie ośmiobocznych wież było nieco skomplikowane. Wewnątrz wieży do żelaznych wsporników w kształcie litery "T" przymocowano warstwę pancerza wykonaną z żelaza kotłowego o grubości 12,7 mm (0,5 in). Przestrzeń między belkami została wypełniona 254 mm (10 in) warstwą drewna tekowego. Na zewnątrz znajdowała się warstwa żelaza o grubości 19,1 mm (0,75 in) oraz kolejna warstwa drewna tekowego, tym razem o grubości 203 mm (8 in). Do tego "podkładu" były przykręcone płyty o grubości 140 mm (5,5 in). Obszar wokół portów został dodatkowo wzmocniony przez żelazne płyty o grubości 114 mm (4,5 in), do łącznej grubości 254 mm (10 in). Dach wież miał grubość 25 mm (1 in) i był przymocowany do belek w kształcie litery "T". Otwory w dachu służyły zarówno do wentylacji jak i do naprowadzania dział na cel.
Napęd
Okręty były wyposażone w 2-cylindrową maszynę parową typu Lairds HDA z podwójnymi tłoczyskami oraz 4 kotły. Średnica cylindrów wynosiła 1,42 m (56 in) natomiast ich skok 0,91 m (36 in). Kotły dostarczały parę o ciśnieniu 22 psi. Maszyna poruszała trójpłatową śrubę o średnicy 4,27 m (14 ft). Okręt posiadał ożaglowanie typu bark na 3 masztach. Jego powierzchnia jest nieustalona. HMS "SCORPION" miał konwencjonalne wanty utrzymujące maszt, jednak HMS "WIVERN" miał jako pierwszy maszty trójpodporowe, dla ułatwienia prowadzenia ognia kątowego przez wieże artyleryjskie. Ich komin miał częściową możliwość opuszczania się, tak aby zmniejszyć opór wiatru podczas rejsu pod żaglami.
Służba
HMS Scorpion
04.1862 | Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 294. Okręt miał być przeznaczony dla floty Konfederatów i miał nosić nazwę "NORTH CAROLINA". |
04.07.1863 | Wodowanie okrętu. |
08.08.1864 | Royal Navy odkupuje okręt i następuje zmiana nazwy na HMS "SCORPION". |
10.10.1865 | Ukończenie budowy. Koszt okrętu wyniósł 111 614 funtów (kadłub: 92 033 funty, maszyny: 18 540 funtów). |
1865 | Po wcieleniu do służby okręt zostaje przydzielony do Channel Fleet. |
1867-1868 | Okręt zostaje poddany modernizacji. M.in. zamontowano na nim wiszący mostek, łączący nadbudówki dziobową i rufową, przebiegający ponad dachami wież artyleryjskich. Zmodyfikowano również ożaglowanie, zmniejszając równocześnie jego powierzchnię. Z typu bark, zmieniono ożaglowanie na typ szkuner. |
1868 - 10.1869 | Okręt ponownie zostaje przydzielony do Channel Fleet. |
10.1869 | Okręt rozpoczyna służbę strażniczą w porcie na Bermudach. Przybywa na miejsce w listopadzie. |
1873 | Padła propozycja zmodyfikowania okrętu w taki sposób, aby po zdemontowania ożaglowania i omasztowania mógł prowadzić ogień bez przeszkód w każdym kierunku, jednak z powodu wysokich kosztów pomysł zarzucono w 1878 r. Jednak zdążono zdemontować część omasztowania i żagle, pozostawiając zwykłe maszty palowe. |
1890 | Na okręcie przeprowadzono modernizację uzbrojenia. Zamontowano również reflektory. |
1899 | Okręt zostaje wycofany ze służby czynnej. |
1901 | Okręt zostaje zatopiony jako cel podczas ćwiczeń artyleryjskich na Bermudach. |
1902 | Okręt zostaje podniesiony z dna. |
02.1903 | Okręt zostaje sprzedany na złom za 736 funtów. |
17.06.1903 | Podczas holowania do Bostonu okręt zatonął. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
10.08.1868 | Captain George Augustus Cooke Brooker |
HMS Wivern
04.1862 | Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 295. Okręt miał być przeznaczony dla floty Konfederatów i miał nosić nazwę "MISSISSIPPI". |
29.08.1863 | Wodowanie okrętu. |
08.08.1864 | Royal Navy odkupuje okręt i następuje zmiana nazwy na HMS "WIVERN". |
10.10.1865 | Ukończenie budowy. Koszt okrętu wyniósł 118 769 funtów (kadłub: 98 118 funtów, maszyny: 18 396 funtów). |
1865 | Po wcieleniu do służby okręt zostaje przydzielony do Channel Fleet. |
1867 | Jedno z dział okrętu eksplodowało podczas strzelania, jednak nikt z 13 osób przebywających w wieży nie doznał obrażeń. |
08.1868 | Okręt zostaje poddany modernizacji. M.in. zamontowano na nim wiszący mostek, łączący nadbudówki dziobową i rufową, przebiegający ponad dachami wież artyleryjskich. Zmodyfikowano również ożaglowanie, zmniejszając równocześnie jego powierzchnię. Z typu bark, zmieniono ożaglowanie na typ szkuner. |
01.01.1870 - 12.10.1870 | Okręt służył jako w składzie Coast Guard jako okręt strażniczy w Hull, na rzece Humber |
10.1870 - 1880 | Okręt został przeniesiony do rezerwy. |
1880 | Okręt został skierowany do portu Hongkong, gdzie pełnił służbę strażniczą. |
1898 | Okręt został oddelegowany do służby portowej w roli okrętu - destylarni. |
05.1922 | Okręt został sprzedany na złom w Hongkong'u. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
27.09.1865 - 27.10.1867 | Captain Hugh Talbot Burgoyne, Channel squadron | ||
05.04.1870 | Captain Charles Webley Hope, Coast Guard, rzeka Humber |
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.