HMS "ALEXANDRA" był zmodyfikowaną wersją HMS "SULTAN" z cięższym uzbrojeniem i opancerzeniem. Został zaprojektowany przez Nathaniel'a Barnaby'ego w 1873 r. Był jednym z najbardziej udanych pancerników z centralną baterią, jednakże już w momencie ukończenia był praktycznie przestarzały.
Kraj: Wielka Brytania klasa: pancernik centralnobateryjny (okręt pancerny z baterią centralną, żelaznokadłubowy pancernik centralnobateryjny) |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
ALEXANDRA (ex. SUPERB w 1874 r.) |
Chatham Dockyard | 05.03.1873 | 07.04.1875 | 31.01.1877 | Sprzedany na złom w 1908 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność | 9490 t. |
Długość między pionami | 99,06 m (325 ft 0 in) |
Długość całkowita | 104,85 m (344 ft 0 in) |
Szerokość | 19,41 m (63 ft 8 in) |
Zanurzenie dla wyporności lekkiej - dziób | 8,00 m (26 ft 3 in) |
Zanurzenie dla wyporności lekkiej - rufa | 7,92 m (26 ft 0 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie 3-cylindrowe maszyny parowe typu Humphreys VIC, 12 kotłów cylindrycznych, 2 śruby |
Ożaglowanie | Ożaglowanie typu bark o powierzchni 2508 m² (27 000 sq ft), 3 maszty. |
Mon nominalna | 1880 nhp |
Moc indykowana | 8615 ihp |
Prędkość (maszyna parowa) | 14,996 węzła |
Prędkość (żagle) | brak danych |
Paliwo | 680 t. węgla |
Zasięg | 2700 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
Burty | 305 mm - 152 mm (12 in - 6 in) na podkładzie z 305 mm - 254 mm (12 in - 10 in) drewna |
Bateria główna | 305 mm (12 in) |
Bateria górna | 203 mm (8 in) |
Przegrody | 203 mm - 127 mm (8 in - 5 in) |
Pokład | 38 mm - 25 mm (1,5 in - 1 in) |
Stanowisko dowodzenia (po modernizacji w latach 1898/91) | 305 mm (12 in) |
Uzbrojenie:
Początkowe | 2 działa 279 mm (11 in) (25 t.) MLR; 10 dział 254 mm (10 in) (18 t.) MLR; 6 dział 20-funtowych (20 pdr) RBL (salutacyjne); 4 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) |
Modernizacja w 1884 r. | 2 działa 279 mm (11 in) (25 t.) MLR; 10 dział 254 mm (10 in) (18 t.) MLR; 6 dział 102 mm (4 in) RBL; 4 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) |
Modernizacja w latach 1889/91 | 8 dział 254 mm (10 in) (18 t.) MLR; 4 działa 234 mm (9,2 in) RBL; 6 dział 102 mm (4 in) RBL; 6 dział 6-funtowych (6 pdr) QF; 12 dział 3-funtowych (3 pdr) QF; 4 wyrzutnie torped 406 mm (16 in) |
Modernizacja w 1897 r. | 8 dział 254 mm (10 in) (18 t.) MLR; 4 działa 234 mm (9,2 in) RBL; 6 dział 119 mm (4,7 in) QF; 6 dział 6-funtowych (6 pdr) QF; 12 dział 3-funtowych (3 pdr) QF; 4 wyrzutnie torped 406 mm (16 in) |
Ludzie:
Załoga | 674 oficerów i marynarzy |
Projekt
Projekt został oparty na HMS "SULTAN", zdecydowano się jednak na wzmocnienie uzbrojenia i opancerzenia. Podczas projektowaniu okrętu starły się dwie frakcje - w owym czasie okręty mogły przebyć Atlantyk wyłącznie korzystając z silników parowych, jednakże frakcji tradycjonalistów udało się postawić na swoim. Zaprojektowany okręt został pomimo sprzeciwów znacznej części Admiralicji wyposażony w ożaglowanie. HMS "ALEXANDRA" był ostatnim z wielu kroków na drodze do powstania efektywnego okrętu bojowego z artylerią umieszczoną w baterii umieszczonej centralnie. Na paradoks zakrawa to, iż projektantem okrętu został jeden z najgorętszych zwolenników systemu wieżowego Nathaniel Barnaby. Lecz tak jak było wspomniane wcześniej, Admiralicja wręcz wymusiła na nim takie a nie inne rozwiązanie. HMS "ALEXANDRA" był ostatnim dużym okrętem brytyjskim z artylerią główną umieszczoną w całości pod pokładem.
Pierwotna nazwa okrętu została zmieniona za zezwoleniem Jej Królewskiej Wysokości Księżnej Walii, przyszłej Królowej Aleksandry. HMS "ALEXANDRA" był pierwszym okrętem w Royal Navy, który został zwodowany przez członka rodziny królewskiej. Na wodowaniu byli również obecni Książę i Księżna Edynburga, Książę i Księżna Teck, oraz Diuk Cambridge.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność wynosiła 9490 t. Długość między pionami wynosiła 99,06 m (325 ft 0 in), długość całkowita 104,85 m (344 ft 0 in), szerokość 19,41 m (63 ft 8 in), zanurzenie dla wyporności lekkiej na dziobie 8,00 m (26 ft 3 in), natomiast zanurzenie na rufie 7,92 m (26 ft 0 in). Konstrukcja okrętu pozwalała na prowadzenie ognia w kierunku dziobu i rufy, jednak podmuch dział uszkadzał strukturę kadłuba. Okręt był również dosyć "mokry" przy wzburzonym morzu. Kadłub posiadał 115 przedziałów wodoszczelnych w środkowej części kadłuba, 74 przedziały wodoszczelne na burtach oraz podwójne dno pod całym kadłubem. Posiadał również 4 przedziały kotłowe i dwie maszynownie.
Uzbrojenie
Uzbrojenie początkowo składało się z 2 dział 279 mm (11 in) MLR, 10 dział 254 mm (10 in) MLR oraz 6 dział 20-funtowych (20 pdr) RBL (salutacyjnych). W dolnej baterii znajdowały się 8 dział 254 mm, z tego trzy na każdej burcie, natomiast pozostałe dwa znajdowały się w dziobowych rogach baterii i mogły prowadzić ogień w kierunku dziobu. W baterii górnej znajdowały się dwa działa 279 mm w przednich rogach baterii, oraz dwa działa 254 mm w rufowych rogach baterii. Tak więc działa były umieszczone w ten sposób, że w razie potrzeby cztery z nich mogły prowadzić ogień w kierunku dziobu, dwa w stronę rufy, lub wszystkie na burtę. Takie zaprojektowanie artylerii wskazywało na wzrastające znacznie możliwości prowadzenia ognia w osi okrętu. W trakcie kolejnych modernizacji zmieniano uzbrojenie na nowocześniejsze, m.in. wymieniono działa w baterii górnej na 4 nowoczesne działa 234 mm (9,2 in) RBL.
Opancerzenie
Burtowy pas pancerny sięgał 3,2 m (10,5 ft) poniżej linii wodnej i miał grubość na śródokręciu 305 mm (12 in). Na dziobie zmniejszała się ona do 254 mm (10 in), natomiast na rufie do 152 mm (6 in). Dolna bateria była ochraniana pancerzem o grubości 305 mm (12 in) na burtach i była zamknięta przegrodami o grubości 203 mm (8 in). Bateria górna była chroniona na burtach pancerzem o grubości 203 mm (8 in) i była zamknięta przegrodami o grubości 152 mm (6 in). W latach 1898/91 dodano opancerzone stanowisko dowodzenia chronione przez 305 mm (12 in) pancerz.
Napęd
HMS "ALEXANDRA" został wyposażony (jako pierwszy duży okręt w Royal Navy) w dwie 3-cylindrowe maszyny parowe typu Humphreys VIC. Jeden cylinder wysokiego ciśnienia miał średnicę 1,78 m (70 in), dwa pozostałe (niskiego ciśnienia) miały średnicę 2,29 m (90 in). Skok cylindrów wynosił 1,22 m (48 in). Maszyny parowe o mocy 8615 ihp zapewniały HMS "ALEXANDRA" prędkość 14,996 węzła przy wykorzystaniu wyłącznie maszyny parowej. 12 kotłów cylindrycznych zapewniało parę o ciśnieniu 60 psi, dwa razy więcej niż wcześniej stosowane kotły typu prostokątnego. Kotły były ustawione plecami do siebie po obu stronach wzdłużnej grodzi. W momencie oddania do służby był najszybszym brytyjskim pancernikiem. Oprócz maszyn głównych okręt posiadał dwie pomocnicze maszyny parowe o mocy 600 ihp każda, które służyły do obracania śrub podczas rejsu pod żaglami. Silniki te mogły również zostać wykorzystane w razie potrzeby do napędzania okrętu.
HMS "ALEXANDRA" początkowo był wyposażony w ożaglowanie typu bark o powierzchni 2508 m² (27 000 sq ft) na trzech masztach. W trakcie modernizacji w latach 1889/91 r. ożaglowanie zostało usunięte, a tradycyjne maszty zostały zastąpione typem militarnym. Podczas żeglugi pod żaglami okręt był wolny, jednak miał niewielkie przechyły i stanowił dobrą, stabilną podstawę dla dział.
Służba
1873 | Okręt został zatwierdzony do budowy pod nazwą HMS "SUPERB". |
05.03.1873 | Położenie stępki okrętu. |
04.03.1874 | Nazwa okrętu została zmieniona na HMS "ALEXANDRA". |
07.04.1875 | Wodowanie okrętu. |
02.01.1877 | Okręt zostaje wcielony do służby jako okręt flagowy Floty Śródziemnomorskiej. Pełnił tą funkcję nieprzerwanie aż do 1889 r. |
31.01.1877 | Budowa okrętu zostaje ukończona. Koszt okrętu wyniósł 514 324 funty (kadłub: 394 263 funty, maszyny: 120 061 funtów). |
1878 | Okręt pełnił rolę okrętu flagowego admirała Hornby'ego, podczas zagrożenia wojną rosyjsko - turecką. W najwęższej części cieśniny Dardaneli okręt wszedł na mieliznę i był z niej zholowany przez HMS "SULTAN". |
1882 | Okręt uczestniczy w bombardowaniu Aleksandrii. Został trafiony 24 razy jednak nie doznał poważniejszych uszkodzeń. W trakcie tej akcji flaga admiralska została przeniesiona na HMS "INVINCIBLE", z racji posiadani zbyt dużego zanurzenia co uniemożliwiało podejście zbyt blisko brzegu. |
03.1883 - 21.04.1883 | Okręt przebywał na Malcie. Pełnił w tym czasie funkcję okrętu flagowego dla Vice Admiral Lord John Hay. Po opuszczeniu portu okręt udał się w rejs ćwiczebny w rejon Port Augusta. Powrócił 2 maja. |
17.05.1883 - 07.1883 | Okręt opuścił Maltę i udał się w rejs po Adriatyku. Odwiedził m.in. Cattaro, Zara, Fiume, Triest i Ancona. |
17.07.1883 - 10.1883 | Okręt dociera do Korfu. Po krótkim pobycie okręt wyruszył w dalszy rejs po portach Morza Śródziemnego. Odwiedził m.in. Korfu, Zante, Patras, Mapolis, Nauplia, Saloniki i Pireus. |
10.1883 | Załoga uczestniczyła w akcji pomocy dla ludności portu Smyrna, która ucierpiała w wyniku trzęsienia ziemi. |
26.11.1883 - 18.02.1884 | Pancernik wrócił na Maltę. Po opuszczeniu portu okręt przestał być chwilowo okrętem flagowym eskadry. |
27.02.1884 - 03.03.1884 | Okręt bazował w porcie Famagusta. |
10.03.1884 | Okręt dociera do Suda Bay, na Krecie. |
17.04.1884 - 19.05.1884 | Okręt wraca na Maltę i ponownie przyjmuje na pokład flagę admiralską. Po miesięcznym pobycie w porcie okręt udał się w zachodnią część Morza Śródziemnego. |
25.05.1884 - 07.1884 | Okręt bazował do Aleksandrii. Okresowo odwiedzał także Port Side. |
16.08.1884 | Okręt opuścił Aleksandrię i udał się w rejs do Jaffy i Bejrutu. |
1884 | Okręt po raz pierwszy zostaje poddany modernizacji. |
1886 | Diuk Edynburga podnosi swoją flagę na okręcie, zaś jako porucznik do załogi dołącza Książę Walii, późniejszy Król George V. |
08.05.1886 | Okręt znajduje się w porcie na Malcie. |
19.06.1886 | HMS "ALEXANDRA" wraz z innymi okrętami powraca na Maltę. |
1889 | Okręt zostaje wycofany z czynnej służby i przeniesiony do rezerwy. |
1889 - 1891 | Kolejna poważna modernizacja połączona z przezbrojeniem. Zmodyfikowano m. in. wentylację okrętu i wymieniono kotły oraz zmodyfikowano omasztowanie. Zabudowano również nowe nadbudówki. |
1891 | Okręt obejmuje funkcję okrętu flagowego Głównego Inspektora Nadzoru Rezerw Marynarki. Pozostaje w tej funkcji aż do 1901 r. |
26.06.1897 | Okręt uczestniczy w obchodach Diamentowego Jubileuszu. |
1900 | Okręt uczestniczy w manewrach morskich jako okręt flagowe floty "B". To był ostatni raz kiedy wystąpił w roli okrętu flagowego. |
1903 | Okręt zostaje skierowany do służby portowej. Pełnił równiez rolę okrętu treningowego dla mechaników. |
08.10.1908 | Okręt zostaje sprzedany na złom panu G. Garnham. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
11.1876 - 02.1880 | Captain Robert O’B. Fitzroy | ||
12.03.1880 - 16.12.1881 | Captain Lord Walter Talbot Kerr, okręt flagowy Vice-Admiral Frederick Beauchamp Paget Seymour, Morze Śródziemne | ||
12.1881 - 01.1883 | Captain Charles Frederick Hotham, okręt flagowy Admiral Frederick Beauchamp Paget Seymour, podczas bombardowania Aleksandrii | ||
01.1883 - 09.1885 | Captain Harry H. Rawson | ||
09.1885 - 02.1886 | Captain Hilary G. Andoe | ||
02.1886 - 01.1888 | Captain John Fellowes | ||
16.01.1888 - 06.1889 | Captain George T. H. Boyes | ||
03.1891 - 09.1892 | Captain John Fellowes | ||
09.1892 - 05.1894 | Captain Arthur D. Fanshawe | ||
05.1894 - 02.1895 | Captain John H. Bainbridge | ||
25.02.1895 - 01.1897 | Captain William H. Pigott | ||
01.1897 - 09.1898 | Captain Charles J. Barlow | ||
09.1898 - 04.1900 | Captain Count Frederick C. Metaxa | ||
16.04.1900 - 04.1901 | Captain Frederick W. Fisher |
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.