HMS "ZEALOUS" został rozpoczęty jako 91-działowy, dwupokładowy parowo-żaglowy okręt liniowy typu "BULWARK". Konwersja na fregatę pancerną została zatwierdzona w 1862 roku, jednak została opóźniona do czasu ustalenia wniosków płynących z wcześniejszych przebudów fregat pancernych HMS "ROYAL OAK" oraz typu "PRINCE CONSORT" oraz centralnobateryjnych okrętów pancernych HMS "ROYAL ALFRED" i HMS "REPULSE".
| Kraj: Wielka Brytania klasa: pancernik centralnobateryjny (okręt pancerny z baterią centralną, drewnianokadłubowy pancernik centralnobateryjny) |
Specyfikacja
| Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
| ZEALOUS |
Pembroke Dockyard | 26.10.1859 | 07.03.1864 | 04.10.1866 | Sprzedany na złom w 1886 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
| Wyporność | 6102 t. |
| Tonaż | 3716 bm |
| Długość między pionami | 76,81 m (252 ft 0 in) |
| Długość stępki do obliczeń tonażu | 65,16 m (213 ft 9¼ in) |
| Szerokość | 17,86 m (58 ft 7 in) |
| Szerokość do obliczeń tonażu | 17,42 m (57 ft 2 in) |
| Zanurzenie dla wyporności lekkiej - dziób | 7,60 m (24 ft 10 in) |
| Zanurzenie dla wyporności lekkiej - rufa | 7,90 m (25 ft 11 in) |
Napęd:
| Maszyny | 2-cylindorwa maszyna parowa typu Maudslay HRCR, 6 kotłów prostokątnych, 1 śruba |
| Ożaglowanie | Ożaglowanie pełnorejowe o powierzchni 2713 m² (29 200 sq ft), 3 maszty. |
| Mon (nominalna) | 800 nhp |
| Moc normalna | 3623 ihp |
| Prędkość (maszyna parowa) | 11,71 węzła |
| Prędkość (żagle) | 10 - 10,5 węzła |
| Paliwo | 660 t. węgla |
| Zasięg | brak danych |
Opancerzenie:
| Pas pancerny | 64 - 114 mm (2,5 in - 4,5 in) na podkładzie z 770 mm (30,5 in) drewna tekowego |
| Bateria | 114 mm (4,5 in) |
| Przegrody | 76 mm (3 in) |
| Wieżyczka pilota | 76 mm (3 in) |
Uzbrojenie:
| Początkowe | 20 dział 178 mm (7 in) L/16 (6,5 t.) MLR |
Ludzie:
| Załoga | 510 oficerów i marynarzy |
Projekt
HMS "ZEALOUS" został rozpoczęty jako tradycyjny żaglowy okręt liniowy klasy "BULWARK", jednak w 1862 roku podjęto decyzję o przebudowaniu go na fregatę pancerną, podobnie jak "ROYAL OAK" oraz typu "PRINCE CONSORT". Decyzja o przebudowie została podjęta przez Admiralicję na skutek napływania niepokojących informacji na temat rozbudowanego programu budowy okrętów pancernych we Francji. Zdecydowano się jednak na zmianę charakterystyki projektu wybierając układ uzbrojenia w konfiguracji centralnobateryjnej, a nie tradycyjnej burtowej. Projekt nieco opóźniono aby nanieść poprawki wynikłe z analizy poprzednich konwertowanych okrętów pancernych: HMS "ROYAL ALFRED" i HMS "REPULSE". Jednak w odróżnieniu od poprzedników zdecydowano się nie przedłużać kadłuba, ponieważ stwierdzono niedostateczną wytrzymałość wzdłużną. Okręt od samego początku był projektowany do służby na dalekim Pacyfiku, więc pogodzono się z niewielką utratą prędkości. Koszt okrętu wyniósł 239 258 funtów.
Z racji tego, iż na zachodnim wybrzeżu Ameryki gdzie okręt spędził większość czasu czynnej służby węgiel był bardzo drogi, HMS "ZEALOUS" większość swojej służby spędził pod żaglami. Ze wszystkich okrętów pancernych ery wiktoriańskiej przebył najwięcej mil morskich korzystając z napędu żaglowego. W swojej karierze ani razu nie uczestniczył w rejsie razem z innym okrętem pancernym. Był również pierwszym brytyjskim okrętem pancernym, który został wysłany w rejs dalej niż na Morze Śródziemne.
Konstrukcja
Kadłub
Konstrukcja kadłuba nie odbiegała od innych konwertowanych okrętów pancernych. Prosty dziób oraz zaokrąglona rufa były podobne do tych zastosowanych w typie "PRINCE CONSORT". Jednak w odróżnieniu od poprzedników zdecydowano się nie przedłużać kadłuba, ponieważ stwierdzono niedostateczną wytrzymałość wzdłużną. Przebudowa okrętu w tym przypadku okazała się tańsza i mniej kłopotliwa niż u poprzedników, a to z racji krótszej baterii. Długość kadłuba między pionami wynosiła 76,81 m (252 ft 0 in), szerokość 17,86 m (58 ft 7 in), natomiast zanurzenie dla wyporności lekkiej na dziobie 7,60 m (24 ft 10 in), natomiast na rufie 7,90 m (25 ft 11 in).
Uzbrojenie
W owym czasie wszystkie działa 9-calowe (229 mm) i 8-calowe (203 mm) zostały przydzielone na większe i silniejsze okręty więc okręt został wyposażony w 20 dział 178 mm (7 in)/16 MLR. 16 dział znajdowało się w centralnej baterii natomiast pozostałe umieszczono w parach na dziobie i na rufie, na górnym, nieopancerzonym pokładzie. Spośród okrętów pancernych w wiktoriańskiej marynarce jedynie HMS "ZEALOUS" oraz inny poddany konwersji okręt pancerny - HMS "REPULSE" posiadały jednolitą artylerię oraz jako jedyne nie były poddane przezbrajaniu przez cały okres pełnienia służby.
Opancerzenie
Burtowy pas pancerny ciągnął się na całej długości okrętu i miał grubość 114 mm (4,5 in) na śródokręciu i 64 mm (2,5 in) na końcach. Sięgał od pokładu głównego, aż do poziomu 1,83 m (6 ft) poniżej linii wody. Centralna bateria miała długość 31,39 m (103 ft) i była chroniona pancerzem i grubości 114 mm (4,5 in). Sięgała od pokładu górnego do głównego i była zamknięta na końcach przegrodami o grubości 114 mm (4,5 in). Działa na górnym pokładzie nie były chronione pancerzem. Warstwa drewna tekowego o grubości 770 mm (30,5 in) dopełniała ochrony okrętu.
Napęd
Maszyny HMS "ZEALOUS" wyprodukowała firma Maudslay, Sons & Field i miały moc 3623 ihp. Średnica cylindrów wynosiła 2,08 m (82 in) natomiast skok miał wysokość 1,22 m (48 in). Okręt był wyposażony w pojedynczą czterołopatową śrubę o średnicy 5,8 m (19 ft 1 in). Kotły wypracowywały parę o ciśnieniu 22 psi. Podczas prób odbiorczych w listopadzie 1866 r. okręt osiągnął 11,7 węzła. Pod żaglami osiągał prędkość 10, 5 węzła i zachowywał się poprawnie zarówno podczas żeglugi pod parą jak i pod żaglami za wyjątkiem dosyć silnych przechyłów jakim podlegał okręt na wzburzonym morzu. Większość swojej krótkiej kariery na morzu spędził właśnie używając żagli.
Służba
| 01.04.1857 | Okręt zatwierdzony do budowy w swej pierwotnej postaci. |
| 26.10.1859 | Położenie stępki w stoczni Pembroke Royal Dockyard. |
| 02.07.1862 | Zatwierdzono okręt do przebudowy na okręt pancerny. |
| 07.03.1864 | Wodowanie okrętu. |
| 13.09.1866 | Oddanie okrętu do służby, z przydziałem na okręt flagowy dla Rear-Admiral George Fowler Hastings, Pacyfik. |
| 04.10.1866 | Ukończenie wyposażania okrętu. Koszt okrętu wyniósł 239 258 funty. |
| 08.1867 - 04.1869 | W odpowiedzi na skierowanie na Pacyfik francuskich korwet typu "BELLIQUEUSE" i "ALMA" Admiralicja zdecydowała o skierowaniu HMS "ZEALOUS" w ten sam region tuż po przyjęciu do służby. Miał to być akcent potwierdzający silną pozycję brytyjskiej marynarki. Tak więc zaraz po ukończeniu wyposażania okręt został skierowany ku zachodnim wybrzeżom Kanady. Tuż po przybyciu na miejsce okręt objął funkcję okrętu flagowego, jego bazą był port w Esquimalt (mieściło się tam główne dowództwo Pacyfic Station oraz połączenie telegraficzne z Wielką Brytanią). |
| 01.1870 | Okręt podjął nową załogę w Panamie, przywiezioną z Wielkiej Brytanii przez dwupokładowiec HMS "REVENGE". |
| 19.01.1870 | Z nową załogą okręt został wcielony do służby z funkcją okrętu flagowego dla Rear-Admiral Arthur Farquhar, również na Pacyfik. |
| 07.1870 | Okręt został wymieniony na stanowisku okrętu flagowego przez HMS "REVENGE" i skierował się do kraju. Z racji tego, iż podwodna część kadłuba nie była oczyszczana od czasu opuszczenia Wielkiej Brytanii maksymalna prędkość jaką był w stanie osiągnąć okręt wynosiła zaledwie 7 węzłów, czy to pod żaglami, czy pod parą. Z tego powodu podróż powrotna trwała aż 5 miesięcy. Podczas rejsu HMS "ZEALOUS" wszedł na skałę podczas pokonywania Cieśniny Magellana, jednakże szczęśliwie dla okrętu obyło się bez większych uszkodzeń. |
| 04.1873 | Okręt został poddany remontowi w Portsmouth. |
| 1873 - 1875 | Po zakończeniu remontu okręt objął służbę strażniczą w Southampton |
| 18.06.1875 | Okręt wycofano ze służby. |
| 1875 - 1886 | Okręt pozostawał w rezerwie w Portsmouth. |
| 09.1886 | Okręt sprzedano na złom do Castle. Złomowany w Charlton. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 13.09.1866 | Captain Richard Dawkins, okręt flagowy Rear-Admiral George Fowler Hastings, Pacyfik | ||
| 19.01.1870 | Captain Francis Alexander Hume, okręt flagowy Rear-Admiral Arthur Farquhar, Pacyfik | ||
| 15.09.1873 - 18.06.1875 | Captain Thomas Cochran | ||
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.