HMS "VULCAN" od podstaw został zbudowany jako pływający nosiciel i baza torpedowców II klasy. Zaprojektowany i zbudowany w stoczni Portsmouth Dockyard pod względem opancerzenia i uzbrojenia stanowił ekwiwalent krążownika pancernopokładowego.
| Kraj: Wielka Brytania klasa: okręt - baza torpedowców |
Specyfikacja
| Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
| VULCAN | Portsmouth DYd | 18.06.1888 | 13.06.1889 | ?.07.1891 | Sprzedany w 1955 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
| Wyporność | 6620 t. |
| Długość całkowita | 113,69 m (373 ft 0 in) |
| Długość między pionami | 106,68 m (350 ft 0 in) |
| Szerokość | 17,68 m (58 ft 0 in) |
| Zanurzenie | 6,71 m (22 ft 0 in) |
Napęd:
| Maszyny | Dwie maszyna parowe typu VTE firmy Humphrys and Tennant; 4 kotły parowe typu "double-ended" + 1 kocioł pomocniczy typu "single-ended"; 2 śruby |
| Moc indykowana | 8167 ihp (12 000 ihp mocy forsownej) |
| Prędkość projektowa | 18 węzłów (20 węzłów przy mocy forsownej) |
| Paliwo | 1000 t. węgla |
| Zasięg | 12 000 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
| Pokład (na śródokręciu) | 63,5 mm - 127 mm (2½ in - 5 in) |
| Stanowisko dowodzenia | 152 mm (6 in) |
| Osłony silników | 127 mm (5 in) |
Uzbrojenie:
| Początkowe | 8 dział 119 mm (4,7 in) L/40 QF; 12 dział 47 mm (1,85 in) 3 funtowych (3 pdr) l/40 Hotchkiss; 12 - 16 karabinów maszynowych; 6 wyrzutni torped 356 mm (14 in); do 9 torpedowców II klasy |
| Modernizacja w 1915 r. | 16 dział 47 mm (1,85 in) 3 funtowych (3 pdr) l/40 Hotchkiss; 12 - 16 karabinów maszynowych; 6 wyrzutni torped |
Ludzie:
| Załoga | 432 oficerów i marynarzy |
Projekt
Po doświadczeniach z nosicielem torpedowców HMS "HECLA" Admiralicja zdecydowała, iż zasadnym byłoby zbudowanie od podstaw okrętu tej samej klasy (HMS "HECLA" był konwertowanym cywilnym statkiem transportowym). Budowę okrętu rozpoczęto 18 czerwca 1888 w stoczni Portsmouth Dockyard, wodowanie nastąpiło niemal rok później, 13 czerwca 1889 r. Założenia jakie przyświecały twórcom tego okrętu wynikały z planowanego zastosowania taktycznego okrętu. Miał on być elementem ofensywnej blokady portów przeciwnika, miał posiadać możliwość minowania podejść do wrogich portów, zaś w przypadku wrogiego ataku miał użyć przewożonych na pokładzie torpedowców II klasy w charakterze siły ofensywnej. Dlatego też wymagania jakie postawiono przed konstruktorami koncentrowały się głównie na prędkości okrętu, ale i możliwości odparcia ataku każdego okrętu który byłby w stanie dorównać mu prędkością. W związku z tym oparto się na projekcie konstrukcji podobnej do ówczesnych krążowników pancernopokładowych (z odpowiadającym takim założeniom opancerzeniu, uzbrojeniu artyleryjskim i torpedowym), odpowiednio zmodyfikowanej dla potrzeb zabierania na pokład do 9 niewielkich torpedowców II klasy, a co za tym idzie przystosowaniu do tego celu infrastruktury warsztatowej, socjalnej i zaopatrzeniowej. Pogodzenie tego wszystkiego nie było łatwym zadaniem. W trakcie projektowania i początkowych faz budowy zrezygnowano z uzbrojenia minowego okrętu, bazując na doświadczeniach Japończyków pod Port Arthur, gdzie miny okazały się obosieczną bronią przynosząc również straty dla strony, która użyła ich ofensywnie. Z biegiem czasu (oraz niezbyt owocnych doświadczeń z wykorzystania niewielkich torpedowców) okręt został przeklasyfikowany najpierw na okręt szkolny dla torpedystów, a później na okręt-bazę dla okrętów podwodnych. Niemal przez cały okres służby jego zaletą był bardzo rozbudowany park warsztatowy, który początkowo służył zarówno do napraw i renowacji przewożonych torpedowców jak i samych torped, a później przydawał się przy doraźnych remontach wszystkich jednostek, których opiekę powierzono HMS "VULCAN".
Konstrukcja
Kadłub
Długość całkowita wynosiła 113,69 m (373 ft 0 in), długość między pionami 106,68 m (350 ft 0 in), szerokość 17,68 m (58 ft 0 in), natomiast zanurzenie 6,71 m (22 ft 0 in). Kadłub okrętu był wykonany ze stali. Dwukominowa sylwetka okrętu była bardzo podobna do budowanych ówcześnie krążowników pancernopokładowych. W budowie okrętu wyróżniały się jednak dwa potężne, łukowe żurawie służące do zdejmowania z pokładu i podnoszenia z wody przewożonych przez okręt małych torpedowców.
Opancerzenie
Opancerzenie okrętu było podobne do stosowanego w budowanych ówcześnie krążownikach pancernopokładowych. Pokład pancerny chronił ważne elementy okrętu i na śródokręciu mierzył 127 mm (5 in), zmniejszając się w skosach do 63,5 mm (2½ in). Stanowisko dowodzenia było chronione pancerzem o grubości 152 mm (6 in), natomiast nad maszynownią wznosiły się dodatkowe osłony silników o grubości 127 mm (5 in).
Uzbrojenie
Okręt był uzbrojony początkowo w 8 dział 119 mm (4,7 in) L/40 QF, 12 dział 47 mm (1,85 in) 3 funtowych (3 pdr) l/40 Hotchkiss, 12 - 16 karabinów maszynowych oraz 6 wyrzutni torped. Jeżeli chodzi o karabiny maszynowe to w materiałach źródłowych można znaleźć sprzeczne informacje na temat ich ilości - wahała się ona pomiędzy 12, a 16 karabinami. Wyrzutnie torped dzieliły się na dwie podwodne, oraz 4 umieszczone powyżej linii wody, z których dwie znajdowały się na śródokręciu, zaś pozostałe po jednej na dziobie i na rufie. Uzbrojenie uzupełniało do 9 jednocześnie przewożonych torpedowców II klasy, zasadniczo jednak przewoził ich 6, zaś pozostałe były to łodzie i kutry spełniające role pomocnicze. W trakcie początkowej służby okrętu, kiedy jeszcze spełniał on swoje pierwotne zadanie, na okręcie pełniły służbę torpedowce typu "TB 39", zresztą ostatnie okręty tej klasy wprowadzone do służby w Royal Navy. W 1915 r. okręt przeszedł modernizację, w związku z czym zdjęto wszystkie działa 4,7-calowe, dołożono za to 4 działa 3-funtowe. Oczywiście już w tamtym okresie nie przewoził na pokładzie torpedowców.
Napęd
Okręt był wyposażony w dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania VTE. Moc maszyn parowych określona w trakcie testów wynosiła 8167 ihp, jednak w trybie forsownym mogła sięgać 12 000 ihp. Zostały wyprodukowane w firmie Humphrys and Tennant. Okręt został poza tym wyposażony w 4 kotły dwustronne "double-ended" oraz w jeden jednostronny "single-ended", używany do celów pomocniczych. "VULCAN" powstawał w okresie kiedy trwała tzw. "bitwa o kotły", kiedy to Admiralicja zamawiała okręty z różnymi, niejednokrotnie eksperymentalnymi rodzajami kotłów, tak aby wyłonić najlepszy typ i rodzaj oraz stosować potem na nowszych jednostkach. W tym przypadku zastosowano odmianę eksperymentalną kotła typu szkockiego, zbudowanego w ten sposób, na dwa kotły ustawiano jeden za drugim, usuwając tylną ściankę płaszcza kotła. Komory spalania i rury ogniowe pozostają osobne. Ta konstrukcja pozwala zaoszczędzić trochę masy konstrukcyjnej, ale powoduje również, że kocioł jest dłuższy i trudniejszy do zainstalowania na okręcie. Z tego powodu nie były one później powszechnie stosowane, chociaż powszechne były wzajemne konfiguracje wielu kotłów jednostronnych. Kotły na HMS "VULCAN" od samego początku sprawiały problemy i już w 1902 r. kotły na okręcie zostały wymienione. Prędkość okrętu sięgała od 18 do 20 węzłów w trybie forsownym. Okręt zabierał do 1000 t. węgla co pozwalało mu na osiągnięcie 12 000 mil morskich przy prędkości 10 węzłów.
Służba
| 18.06.1888 | Rozpoczęcie budowy w stoczni Portsmouth Dockyard |
| 13.06.1889 | Wodowanie okrętu. Matką chrzestną okrętu została pani Gordon, której mężem był Rear-Admiral Gordon, Admiral Superintendent, Portsmouth Dockyard. |
| 07.1891 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt wyniósł 257 000 funtów. Po wcieleniu okręt został wysłany na Morze Śródziemne. |
| 1902 | Na okręcie zostały wymienione kotły. |
| 04.1907 | Okręt wrócił w kwietniu do Wielkiej Brytanii i został zdjęty ze służby 14 kwietnia. |
| 1908 - 1909 | Okręt został przebudowany na okręt - bazę okrętów podwodnych. Po zakończeniu budowy okręt został ponownie wcielony do służby 5 stycznia 1909 r. |
| 1913 | Okręt w tym okresie pełnił służbę okrętu - bazy dla okrętów podwodnych z 7. Submarine Flotilla w Dundee. |
| 1915 | Na okręcie zmodyfikowano uzbrojenie. W wyniku tego zdjęto wszystkie działa 4,7-calowe, dołożono za to 4 działa 3-funtowe. |
| 1916 - 1917 | Okręt w tym okresie pełnił służbę okrętu - bazy dla okrętów podwodnych z 3. Submarine Flotilla. |
| 03.1917 - 02.1919 | Okręt rozpoczął pełnienie funkcji okrętu - bazy dla tzw. Vulcan's Flotilla, bazującej w Queenstown, operującej na obszarze zachodniego wybrzeża Irlandii, podlegając Coast of Ireland Station's Southern Division. Pomiędzy wrześniem a listopadem 1918 r. flotylla została przemianowana na 14. Submarine Flotilla i została przeniesiona do portów Anglii, początkowo pełniąc służbę na obszarze wschodniego wybrzeża, w składzie East Coast Forces, z bazą w Blyth. Od stycznia 1919 r. flotylla stała się częścią Grand Fleet. Okręt pełnił tą funkcję co najmniej do lutego, natomiast w marcu 1919 r. flotylla została rozwiązana, a właściwie przekształcona w 4. Submarine Flotilla (po dodaniu jednego okrętu podwodnego do pierwotnego składu). |
| 18.10.1919 | Okręt tego dnia znajdował się w porcie Blyth, Northumberland. Znajdował się tam w celu naprawy swoich głównych silników i zacumował kilka metrów od okrętu podwodnego HMS "H41". Po południu okręt podniósł parę i rozpoczął próbę silników przy niskiej prędkości. W ograniczonych wodach basenu dokowego ssanie śrub HMS "VULCAN" przyciągnęło "H41" i pomimo wysiłków obu załóg, aby rozdzielić oba okręty, śruby okrętu-bazy uderzyły w rufę okrętu podwodnego, przecięły jego zewnętrzny kadłub i naruszyły kadłub ciśnieniowy. Okręt podwodny szybko zatonął w wyniku doznanych uszkodzeń, na szczęście jednak obyło się bez ofiar. Później został podniesiony i sprzedany na złom. |
| 02.1930 | Okręt został zastąpiony w funkcji okrętu-bazy okrętów podwodnych 6. Submarine Flotilla w Portland przez HMS okręt-bazę HMS "TITANIA". |
| 17.02.1931 | Okręt został przemianowany na "DEFIANCE III" i został przydzielony jako hulk do ośrodka treningowego w Plymouth. |
| 12.1955 | Okręt został sprzedany w lutym 1955 r. do Belgii i po dotarciu w grudniu 1955 r. na miejsce, został złomowany. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 17.11.1890 - 1894 | Captain John Durnford |
| 17.11.1894 - ? | Captain Charles G. Robinson |
| 19.11.1897 - 20.03.1900 (?) | Captain Richard W. White |
| 09.12.1899 - 14.01.1902 (?) | Captain Henry B. Jackson |
| 12.12.1901 - 18.12.1903 | Captain Charles J. Briggs |
| 18.12.1903 - ? | Captain Herbert L. Heath |
| 04.04.1905 - 30.04.1907 (?) | Captain Michael Culme-Seymour |
| 05.01.1909 - 01.10.1913 | Captain Robert W. Johnson (oraz w dowództwie Submarine Flotilla) |
| 01.10.1913 - 23.07.1915 | Captain Vernon H. S. Haggard (oraz w dowództwie 7. Submarine Flotilla) |
| 23.07.1915 - 17.09.1916 | Acting Commander William R. D. Crowther |
| 17.09.1916 - 16.01.1917 | Commander Richard F. White (oraz jako Commander (S), 3. Submarine Flotilla) |
| 07.02.1917 - 12.1917 | Captain Martin E. Nasmith (oraz w dowództwie 3. Submarine Flotilla) |
| 12.1917 - 31.12.1918 | Captain Nicholas E. Archdale (oraz w dowództwie Submarine Flotilla) |
| 11.1919 - 31.12.1920 | Commander Charles S. Benning (oraz w dowództwie Submarine Flotilla) |
| 01.01.1921 - 11.12.1922 (?) | Commander Charles S. Benning (oraz w dowództwie Periscope School) |
| 01.12.1922 - 31.12.1924 | Captain Robert R. Turner (oraz w dowództwie Portland Submarine Flotilla od 31 grudnia 1923) |
| 31.12.1924 - 01.09.1926 | Captain John B. Glencross (oraz jako Captain (S), 6. Submarine Flotilla) |
| 01.09.1926 - 14.01.1928 (?) | Commander George P. Thomson (oraz jako Commander (S), 6. Submarine Flotilla) |
| 15.08.1927 - 15.09.1927 | Commander Alexander B. Greig (oraz tymczasowo jako Commander (S), 6. Submarine Flotilla) |
| 14.01.1928 - 26.03.1929 | Commander Charles de Burgh (oraz jako Commander (S), 6. Submarine Flotilla) |
| 26.03.1929 - 01.11.1930 | Commander Hugh R. Marrack (oraz jako Commander (S), 6. Submarine Flotilla) |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.