Niszczyciele podtypu "STOUR" (typ "RIVER") zostały zbudowane w stoczni Cammell Laird, Birkenhead, jako prywatna inicjatywa stoczni. Po długo trwających negocjacjach oba niszczyciele zostały zakupione przez Admiralicję w 1909 r., w ramach 1908 – 1909 Naval Estimates.
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
STOUR | Laird DYd | 05.12.1904 | 03.06.1905 | ?.03.1910 | Złomowany w 1919 r. |
TEST | Laird DYd | 05.12.1904 | 06.05.1905 | ?.03.1910 | Złomowany w 1919 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 645 t. |
Wyporność normalna | 570 t. |
Długość całkowita | 69,11 m (226 ft 9 in) |
Długość pomiędzy pionami | 67,06 m (220 ft 0 in) |
Szerokość | 7,24 m (23 ft 9 in) |
Głębokość | 4,42 m (14 ft 6 in) |
Zanurzenie | od 2,16 m (8 ft ½ in) do 2,92 m (9 ft 7 in) |
Napęd:
Maszyny | dwa silniki parowe typu VTE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Yarrow, 2 śruby |
Moc indykowana | 7000 ihp |
Prędkość | 25,5 węzła |
Paliwo | od 66,5 t. do 133 t. |
Zasięg | 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów (?) |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe 12 cwt QF; 3 działa 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 70 oficerów i marynarzy |
Projekt
Niszczyciele typu "RIVER" oceniono jako bardzo udany projekt, uważany za pierwszy prawdziwy typ kontrtorpedowców brytyjskich i pierwszy na świecie udany typ pełnomorskich kontrtorpedowców. Większy kadłub poprawił nie tylko dzielność morską okrętów, ale pozwolił także na składowanie większej ilości węgla, podnosząc zasięg okrętów do ok. 2000 mil morskich. Począwszy od około 1904 roku praktycznie wszystkie wówczas powstające na świecie kontrtorpedowce w mniejszym czy większym stopniu kopiowały rozwiązania użyte w typie "RIVER". Po raz pierwszy od powstania klasy kontrtorpedowców nie podporządkowano wszystkiego osiągnięciu maksymalnej prędkości, dzięki czemu powstały pierwsze pełnowartościowe jednostki, mogące służyć nie tylko jako szybkie torpedowce, ale także będące w stanie służyć jako prawdziwe okręty eskortowe dla głównych sił floty.
W programie rozbudowy floty 1901 - 1902 Programme uwzględniono dziesięć okrętów. Początkowo dwa z nich miały być wyposażone w turbiny parowe Parsonsa, ale ostatecznie niszczyciel turbinowy serii "specjal" HMS "VELOX" zastąpił jednego z nich (drugim był HMS "EDEN"). Stoczniami zaangażowanymi w budowę pierwszych niszczycieli tego typu były Palmers (trzy okręty typu "ERNE"), Yarrow (trzy okręty typu "RIBBLE"), Hawthorn Leslie (dwa okręty, HMS "DERWENT" i turbinowy HMS "EDEN") i Laird (dwa okręty typu "FOYLE"). Nazwy wszystkich okrętów tego typu pochodziły od nazw rzek angielskich – stąd początkowa nazwa typu (ang. river - rzeka).
W ramach programu rozbudowy floty 1902 - 1903 Programme zamówiono kolejne 8 niszczycieli: dwa niszczyciele w stoczni Thornycroft (podtyp "KENNET"), jeden w stoczni Yarrow (HMS "WELLAND"), dwa w stoczni Palmers (podtyp "CHERWELL"), dwa w stoczni Laird (podtyp "ARUN") oraz jeden w stoczni Hawthorn Leslie (HMS "WAVENEY").
W ramach programu rozbudowy floty 1903 - 1904 Programme zamówiono kolejne 15 niszczycieli: dwa okręty w stoczni Thornycroft (podtyp "CHELMER"), dwa okręty w stoczni Yarrow (podtyp "GALA"), dwa okręty w stoczni White (podtyp "NESS"),trzy okręty w stoczni Palmers (podtyp "URE"), trzy okręty w stoczni Laird (podtyp "LIFFEY"), oraz trzy okręty w stoczni Hawthorn Leslie (podtyp "BOYNE"). W większości te okręty stanowiły powtórzenie projektów niszczycieli zbudowanych w tych stoczniach w ramach poprzednich planów rozbudowy floty, jednak zdarzały się niewielkie różnice, głównie w wymiarach.
W 1905 r. stocznia Cammell Laird, Birkenhead zwodowała dwa niszczyciele typu "RIVER" w ramach prywatnej inicjatywy, z nadzieją na sprzedaż ich Admiralicji lub za granicę. Po fiasku planów sprzedaży za granicę stocznia rozpoczęła starania o sprzedaży Royal Navy. W 1908 r. (dokument datowany na 1 lutego 1908 r., NARA RG 38) oferował niszczyciele w cenie 72 000 funtów za sztukę. W owym czasie niszczyciele typu "RIVER" były już nieco przestarzałe, więc Admiralicja nie była zbyt zainteresowana. Po trudnych negocjacjach zgodziła się jednak na zakup obu niszczycieli za cenę ok. 50 000 funtów każdy (w ramach 1908 – 1909 Naval Estimates), jako uzupełnienie flotylli do pełnego stanu po utracie dwóch niszczycieli typu "RIVER": HMS "GALA" i HMS "BLACKWATER".
W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna wynosiła 645 t., wyporność normalna 570 t., natomiast długość całkowita 69,11 m (226 ft 9 in). Szerokość liczyła 7,24 m (23 ft 9 in) natomiast zanurzenie wynosiło 2,16 m (7 ft 1 in) ("Conway..." podaje 2,74 m (9 ft 0 in)). Całościowo, w odróżnieniu od wcześniejszych typów brytyjskich niszczycieli, jednostki typu "RIVER" miały wysoki pokład dziobowy i prawdziwy mostek zamiast wcześniejszego kiosku. Były także większe, o szerszych kadłubach i nieco większym zanurzeniu. Przy ich projektowaniu maksymalny nacisk położono na ich dużą dzielność morską i zasięg, poświęcając kilka węzłów prędkości maksymalnej. Wysoki pokład dziobowy pozwał na korzystanie z umieszczonych tam armat nawet przy dużej fali, co było niemożliwe na wcześniejszych kontrtorpedowcach z bardzo mokrymi, ciągle zalewanymi podkładami typu turtle back. W porównaniu z wcześniejszymi typami brytyjskich kontrtorpedowców, bardzo podniesiono komfort zakwaterowania całej załogi. W kabinie kapitańskiej zainstalowano niespotykany wcześniej "luksus", jakim był węglowy piecyk (tzw. "koza"), a wszyscy oficerowie mieli swoje własne, osobne kabiny. W kabinach zainstalowano niewielkie składane wanny (hip bath) lub składane umywalki. Zwiększono także powierzchnię kabiny przypadającą na każdego marynarza – wszyscy mieli zagwarantowane 20 cali miejsca do siedzenia, a większość miała 18 cali zarezerwowanych na hamak (niektórzy marynarze musieli spać na korkowych materacach rozkładanych na szafkach).
Jeżeli chodzi o cechy odróżniające podtyp "STOUR" od innych niszczycieli typu "RIVER", to w tych niszczycielach zastosowano rozwiązanie z dwoma kominami, z ktorych każdy odprowadzał spaliny z dwóch kotłów. Jeżeli chodzi o wyposażenie to okręty te miały na pokładzie jeden welbot, jedna szalupę i jedną łódź składana typu Berthon.
Uzbrojenie
Okręty miały początkowo uzbrojenie identyczne jak inne niszczyciele typu "RIVER", jednak długi okres od wodowania do wcielenia do służby spowodował iż od samego początku były one wyposażone w 4 działa 12-funtowe. Ostatecznie ukończono je z uzbrojeniem na które składało się 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe 12 cwt QF, 3 działa 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF oraz 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm. Jedna z wyrzutni umieszczona była pomiędzy kominami na śródokręciu, jedna na rufie.
Około 1909 roku niszczyciele typu "RIVER" zostały wyposażone w urządzenia do ładowania torped 18-calowych, a niektóre, zapewne z myślą o przyszłości, w ładowarki dla wówczas testowanych torped 21-calowych. Niszczyciele typu "STOUR" zostały od razu ukończone z tym automatem. W 1916 wszystkie okręty tego typu uzbrojone były jednak w torpedy 18-calowe Mark VII. Niektóre okręty tego typu zostały wyposażone urządzenie Fore Bridge Firing Gear służące do odpalania torped z mostku.
W czasie wojny z niektórych niszczycieli zdjęto dwie armaty w celu uzbrojenia ich w bomby głębinowe. Do 1920 roku na większości istniejących wtedy okrętów jedna armata 12-funtowa została zamieniona na szybkostrzelną, uniwersalną (QF HA/LA) armatę 12-funtową zdolną do prowadzenia ognia do celów powietrznych.
Okręty z różnych stoczni różniły się także rozmieszczeniem części uzbrojenia artyleryjskiego – na niektórych z nich część armat była umieszczona bezpośrednio na pokładzie dziobowym, na innych armaty znajdowały się w burtowych platformach (sponsonach) z wycięciem do przodu tak, aby umożliwiać strzelanie w kierunku dziobu.
Napęd
Niszczyciele podtypu "STOUR" podobnie jak tradycyjne niszczyciele 30-węzłowe był wyposażony w dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE). Maszyny rozwijały moc ok. 7000 ihp. Podobnie jak w innych niszczycielach typu "RIVER" nowością w specyfikacjach tych okrętów było wprowadzenie zastrzeżenia, że prędkość maksymalna ma być testowana w realistycznych warunkach, z pełnym uzbrojeniem i zapasem węgla. Wcześniejsze typy osiągały maksymalną prędkość 27 czy 30 węzłów jedynie przy minimalnym obciążeniu, w praktyce ich maksymalna prędkość nie była osiągalna. Z powodu stosunkowo niskiej mocy maszyn, przy małej fali niszczyciele typu "RIVER" były wolniejsze od wszystkich wcześniejszych typów kontrtorpedowców brytyjskich (niszczyciele podtypu "STOUR" rozwijały konstrukcyjnie 25,5 węzła), ale w przeciwieństwie od nich mogły rozwijać prędkość zbliżoną do maksymalnej także na pełnym morzu i przy dużej fali. Wszystkie okręty miały po dwa wały śrubowe, po jednej śrubie na wale.
Niszczyciele tego podtypu były wyposażone w cztery kotły parowe firmy Yarrow, Spaliny były odprowadzane przez dwa kominy. Zapas węgla wynosił od od od 66,5 t. do 133 t., co pozwalało na osiągnięcie 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów (dane na temat zasięgu są spekulacją, nie znaleziono w dostępnych źródłach miarodajnych informacji na ten temat).
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953" można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "STOUR" osiągnął przy mocy 7536 ihp i 361,9 obrotach na minutę prędkość 25,582 węzła. HMS "TEST" osiągnął prędkość 25,625 węzła, przy mocy 7593 ihp oraz 361,4 obrotach na minutę.
Służba
HMS Stour
05.12.1904 | Położenie stępki okrętu w stoczni Cammell Laird, Birkenhead, jako prywatna inicjatywa stoczni. |
03.06.1905 | Wodowanie okrętu. |
03.1910 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 51 483 funty. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do 3. Destroyer Flotilla, 1. Fleet z bazą w Harwich. |
05.1912 | Okręt został przeniesiony do 5. Destroyer Flotilla w składzie 2. Fleet. Okręt pozostawał w składzie flotylli z załogą szkieletową. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy. |
1914 | Na początku 1914 r. okręt został przeniesiony do 9. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham. Pełnił funkcję tendera dla byłego krążownika HMS "ST GEORGE". Zadania flotylli obejmowały patrole przeciwko okrętom podwodnym i przeciwminowe na obszarze Firth of Forth. Od 1 stycznia 1918 r. okręt nosił numer "D80", natomiast od 13 września 1918 r. numer "H83". Wcześniejsze numery nie są znane. Niektóre żródła wspominają iż wcześniej niszczyciel nosił numer "D30". |
08.1915 | W momencie połączenia 7. Destroyer Flotilla i 9. Destroyer Flotilla okręt zyskał przydział do 7. Destroyer Flotilla i został przeniesiony wraz z flotyllą do River Humber. Patrolował wraz z innymi niszczycielami ujście rzeki Humber do końca działań wojennych. |
1919 | Okręt został odstawiony do rezerwy i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
30.08.1919 | Okręt został sprzedany dla J. Smith z przeznaczeniem na złom. |
Znani dowódcy (przydziały)
04.03.1911 - 22.06.1912 | Lieutenant in Command Francis E. H. G. Hobart |
29.06.1912 - 07.1912 | Lieutenant & Commander Reginald T. Amedroz |
12.1912 - 01.05.1913 (?) | Lieutenant-Commander (I, Fr.) Harry MacL. Fraser |
07.02.1913 - 18.04.1914 | Lieutenant-Commander Ralph M. Mack |
18.04.1914 - 17.01.1915 | Lieutenant in Command Basil W. L. Owen |
17.01.1915 - 31.03.1916 | Lieutenant in Command (I) Joseph B. Newill |
31.03.1916 - 20.05.1916 | Lieutenant & Commander William A. C. Salmond |
01.08.1916 - 12.05.1917 | Lieutenant & Commander Kenneth G. Ramsey |
12.05.1917 - 11.06.1917 | Acting Commander Herbert M. Denny |
18.06.1917 - 26.09.1917 | Lieutenant in Command Arthur H. L. Terry |
26.09.1917 - 30.06.1918 (?) | Lieutenant R.N.R. in Command John E. Haswell |
28.06.1918 - ? | Lieutenant R.N.R. in Command Leonard Pirie |
HMS Test
05.12.1904 | Położenie stępki okrętu w stoczni Cammell Laird, Birkenhead, jako prywatna inicjatywa stoczni. |
06.05.1905 | Wodowanie okrętu. |
03.1910 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 51 404 funty. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do 3. Destroyer Flotilla, 1. Fleet z bazą w Harwich. |
05.1912 | Okręt został przeniesiony do 5. Destroyer Flotilla w składzie 2. Fleet. Okręt pozostawał w składzie flotylli z załogą szkieletową. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy. |
1914 | Na początku 1914 r. okręt został przeniesiony do 9. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham. Pełnił funkcję tendera dla byłego krążownika HMS "ST GEORGE". Zadania flotylli obejmowały patrole przeciwko okrętom podwodnym i przeciwminowe na obszarze Firth of Forth. Od 6 grudnia 1915 r. okręt nosił numer "N34", od 1 września 1915 r. numer "D32", od 1 stycznia 1918 r. okręt nosił numer "D87", natomiast od 13 września 1918 r. numer "H84". |
16.12.1914 | Okręt (wraz z HMS "WAVENEY", HMS "DOON" oraz HMS "MOY") wziął udział w starciu z niemieckimi okrętami podczas rajdu na Hartlepool. Okręt nie odniósł uszkodzeń. |
08.1915 | W momencie połączenia 7. Destroyer Flotilla i 9. Destroyer Flotilla okręt zyskał przydział do 7. Destroyer Flotilla i został przeniesiony wraz z flotyllą do River Humber. Patrolował wraz z innymi niszczycielami ujście rzeki Humber do końca działań wojennych. |
1919 | Okręt został odstawiony do rezerwy i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
30.08.1919 | Okręt został sprzedany dla Loveridge and Company z przeznaczeniem na złom. |
Znani dowódcy (przydziały)
17.03.1910 - 13.06.1910 | Commander Charles J. Wintour |
13.06.1910 - 04.04.1911 (?) | Lieutenant & Commander Oliver M. F.-G. Stokes |
03.04.1911 - 12.06.1912 | Lieutenant-Commander Edwin A. Homan |
12.06.1912 - 08.1912 | Lieutenant & Commander John P. Landon |
24.08.1912 - 03.11.1915 | Lieutenant in Command Charles H. Knox-Little |
03.11.1915 - 31.03.1916 | Lieutenant in Command William A. C. Salmond |
21.06.1916 - 12.11.1916 | Lieutenant in Command Frank A. Rothera |
12.11.1916 - 16.08.1917 | Lieutenant in Command James A. Douglas-Hamilton |
16.08.1917 - ? | Lieutenant in Command Hubert C. Oliver |
23.02.1918 - 25.07.1918 | Lieutenant-Commander R.N.R. Frank Pattinson |
26.06.1918 (?) - 17.02.1919 | Acting Lieutenant-Commander R.N.R. John E. Haswell |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 2. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.