Dwukominowe niszczyciele podtypu "NESS" (typ "RIVER"), jako pierwsze i jedyne z tego, typu zostały wybudowane w stoczni J. Samuel White, Cowes. Niszczyciele tego podtypu zostały zamówione w ramach programu rozbudowy floty 1903 - 1904 Programme.
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
NESS | White DYd | 05.05.1904 | 05.01.1905 | ?.08.1905 | Złomowany w 1919 r. |
NITH | White DYd | 05.05.1904 | 07.03.1905 | ?.10.1905 | Złomowany w 1919 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 605 t. ("Conway" podaje 630 t.) |
Wyporność normalna | 535 t. ("Conway" podaje: 555 t.) |
Długość całkowita | 69,95 m (229 ft 6 in) |
Długość pomiędzy pionami | 68,43 m (224 ft 6 in) |
Szerokość | 7,26 m (23 ft 10 in) |
Zanurzenie | od 2,13 m (7 ft 0 in) do 3,05 m (10 in) ("Conway" podaje 2,90 m (9 ft 6 in)) |
Napęd:
Maszyny | Dwa silniki parowe typu VTE; 4 kotły wodnorurkowe firmy White-Forster; 2 śruby |
Moc indykowana | 7000 ihp |
Prędkość | 25,5 węzła |
Paliwo | od 70 t. do 135 t. |
Zasięg | 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Modernizacja w 1906 r. | 4 działa 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 70 oficerów i marynarzy |
Projekt
Niszczyciele typu "RIVER" oceniono jako bardzo udany projekt, uważany za pierwszy prawdziwy typ kontrtorpedowców brytyjskich i pierwszy na świecie udany typ pełnomorskich kontrtorpedowców. Większy kadłub poprawił nie tylko dzielność morską okrętów, ale pozwolił także na składowanie większej ilości węgla, podnosząc zasięg okrętów do ok. 2000 mil morskich. Począwszy od około 1904 roku praktycznie wszystkie wówczas powstające na świecie kontrtorpedowce w mniejszym czy większym stopniu kopiowały rozwiązania użyte w typie "RIVER". Po raz pierwszy od powstania klasy kontrtorpedowców nie podporządkowano wszystkiego osiągnięciu maksymalnej prędkości, dzięki czemu powstały pierwsze pełnowartościowe jednostki, mogące służyć nie tylko jako szybkie torpedowce, ale także będące w stanie służyć jako prawdziwe okręty eskortowe dla głównych sił floty.
W programie rozbudowy floty 1901 - 1902 Programme uwzględniono dziesięć okrętów. Początkowo dwa z nich miały być wyposażone w turbiny parowe Parsonsa, ale ostatecznie niszczyciel turbinowy serii "specjal" HMS "VELOX" zastąpił jednego z nich (drugim był HMS "EDEN"). Stoczniami zaangażowanymi w budowę pierwszych niszczycieli tego typu były Palmers (trzy okręty typu "ERNE"), Yarrow (trzy okręty typu "RIBBLE"), Hawthorn Leslie (dwa okręty, HMS "DERWENT" i turbinowy HMS "EDEN") i Laird (dwa okręty typu "FOYLE"). Nazwy wszystkich okrętów tego typu pochodziły od nazw rzek angielskich – stąd początkowa nazwa typu (ang. river - rzeka).
W ramach programu rozbudowy floty 1902 - 1903 Programme zamówiono kolejne 8 niszczycieli: dwa niszczyciele w stoczni Thornycroft (podtyp "KENNET"), jeden w stoczni Yarrow (HMS "WELLAND"), dwa w stoczni Palmers (podtyp "CHERWELL"), dwa w stoczni Laird (podtyp "ARUN") oraz jeden w stoczni Hawthorn Leslie (HMS "WAVENEY").
W ramach programu rozbudowy floty 1903 - 1904 Programme zamówiono kolejne 15 niszczycieli: dwa okręty w stoczni Thornycroft (podtyp "CHELMER"), dwa okręty w stoczni Yarrow (podtyp "GALA"), dwa okręty w stoczni White (podtyp "NESS"), trzy okręty w stoczni Palmers (podtyp "URE"), trzy okręty w stoczni Laird (podtyp "LIFFEY"), oraz trzy okręty w stoczni Hawthorn Leslie (podtyp "BOYNE"). W większości te okręty stanowiły powtórzenie projektów niszczycieli zbudowanych w tych stoczniach w ramach poprzednich planów rozbudowy floty, jednak zdarzały się niewielkie różnice, głównie w wymiarach.
W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna wynosiła 605 t. ("Conway" podaje 630 t.), natomiast długość całkowita 69,95 m (229 ft 6 in). Szerokość liczyła 7,26 m (23 ft 10 in) natomiast zanurzenie wynosiło od 2,13 m (7 ft 0 in) do 3,05 m (10 in) ("Conway" podaje 2,90 m (9 ft 6 in)). Opracowanie "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 2." podaje że długość pomiędzy pionami HMS "NITH", była większa o 16 cm od swojego bliźniaka. W odróżnieniu od wcześniejszych typów brytyjskich niszczycieli, jednostki typu "RIVER" miały wysoki pokład dziobowy i prawdziwy mostek zamiast wcześniejszego kiosku. Były także większe, o szerszych kadłubach i nieco większym zanurzeniu. Przy ich projektowaniu maksymalny nacisk położono na ich dużą dzielność morską i zasięg, poświęcając kilka węzłów prędkości maksymalnej. Wysoki pokład dziobowy pozwał na korzystanie z umieszczonych tam armat nawet przy dużej fali, co było niemożliwe na wcześniejszych kontrtorpedowcach z bardzo mokrymi, ciągle zalewanymi podkładami typu turtle back. W porównaniu z wcześniejszymi typami brytyjskich kontrtorpedowców, bardzo podniesiono komfort zakwaterowania całej załogi. W kabinie kapitańskiej zainstalowano niespotykany wcześniej "luksus", jakim był węglowy piecyk (tzw. "koza"), a wszyscy oficerowie mieli swoje własne, osobne kabiny. W kabinach zainstalowano niewielkie składane wanny (hip bath) lub składane umywalki. Zwiększono także powierzchnię kabiny przypadającą na każdego marynarza – wszyscy mieli zagwarantowane 20 cali miejsca do siedzenia, a większość miała 18 cali zarezerwowanych na hamak (niektórzy marynarze musieli spać na korkowych materacach rozkładanych na szafkach).
Jeżeli chodzi o cechy odróżniające podtyp "NESS" od innych niszczycieli typu "RIVER", to w tych niszczycielach zastosowano rozwiązanie z dwoma kominami, z ktorych każdy odprowadzał spaliny z dwóch kotłów. Były to pierwsze niszczyciele typu "RIVER" wybudowane w stoczni White, więc konstruktorzy nie mieli się zbytnio na czym wzorować, jednakże zachowano wytyczne Admiralicji i okręty te nie odbiegały od innych okrętów tego typu, z innych stoczni. Jeżeli chodzi o wyposażenie to okręty te miały na pokładzie jeden welbot, jedna szalupę i jedną łódź składana typu Berthon.
Uzbrojenie
Okręty miały początkowo uzbrojenie identyczne jak niszczyciele 30-węzłowe. Były uzbrojone w 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF na podstawie P I(maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, maksymalny zasięg 9500 yardów), 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF na podstawie Mark I (maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, ale celownika tylko do 25°, zasięg maksymalny 4000 yardów) i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Uzbrojenie torpedowe stanowiły dwie pojedyncze wyrzutnie 18-calowe, jedna umieszczona pomiędzy kominami na śródokręciu, jedna na rufie. Około 1909 roku niszczyciele typu "RIVER" zostały wyposażone w urządzenia do ładowania torped 18-calowych, a niektóre, zapewne z myślą o przyszłości, w ładowarki dla wówczas testowanych torped 21-calowych. W 1916 wszystkie okręty tego typu uzbrojone były jednak w torpedy 18-calowe Mark VII. Niektóre okręty tego typu zostały wyposażone urządzenie Fore Bridge Firing Gear służące do odpalania torped z mostku.
Począwszy od 1906 roku (zatwierdzono tą modyfikację 23 października 1906 r.) pięć armat 6-funtowych zostało zastąpionych przez trzy skuteczniejsze armaty 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF na podstawach G Mark I. Dwie zostały zamontowane po obu stronach mostka, ostatnia z nich na stanowisku rufowym. Modyfikacje na niszczycielach kontynuowane były aż do 1908 r. W czasie wojny z niektórych niszczycieli zdjęto dwie armaty w celu uzbrojenia ich w bomby głębinowe. Do 1920 roku na większości istniejących wtedy okrętów jedna armata 12-funtowa została zamieniona na szybkostrzelną, uniwersalną (QF HA/LA) armatę 12-funtową zdolną do prowadzenia ognia do celów powietrznych.
Okręty z różnych stoczni różniły się także rozmieszczeniem części uzbrojenia artyleryjskiego – na niektórych z nich część armat była umieszczona bezpośrednio na pokładzie dziobowym, na innych armaty znajdowały się w burtowych platformach (sponsonach) z wycięciem do przodu tak, aby umożliwiać strzelanie w kierunku dziobu. Niszczyciele podtypu "NESS" posiadały działa 6-funtowe umieszczone początkowo na sponsonach, a po przezbrojeniu przeniesiono je na pokład dziobowy.
Napęd
Niszczyciele podtypu "NESS", podobnie jak tradycyjne niszczyciele 30-węzłowe były wyposażone w dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE). Maszyny rozwijały moc ok. 7000 ihp. Przy wyborze napędu dla nowego typu kontrtorpedowców zdecydowano powrócić do używanych wcześniej tłokowych maszyn parowych (zamiast niedopracowanych jeszcze turbin parowych), co było związane z mniejszym zużyciem węgla. Nowością w specyfikacjach nowych okrętów było wprowadzenie zastrzeżenia, że prędkość maksymalna ma być testowana w realistycznych warunkach, z pełnym uzbrojeniem i zapasem węgla. Wcześniejsze typy osiągały maksymalną prędkość 27 czy 30 węzłów jedynie przy minimalnym obciążeniu, w praktyce ich maksymalna prędkość nie była osiągalna. Z powodu stosunkowo niskiej mocy maszyn, przy małej fali niszczyciele typu "RIVER" były wolniejsze od wszystkich wcześniejszych typów kontrtorpedowców brytyjskich (niszczyciele podtypu "NESS" rozwijały 25,5 węzła), ale w przeciwieństwie od nich mogły rozwijać prędkość zbliżoną do maksymalnej także na pełnym morzu i przy dużej fali. Wszystkie okręty miały po dwa wały śrubowe, po jednej śrubie na wale.
Okręty typu "NESS", były wyposażone w cztery kotły parowe firmy White-Forster, umieszczone w jednej podwójnej kotłowni oraz dwóch pojedynczych umieszczonych przed i za podwójną. Od dziobu pojedyncza kotłownia przylegała do pomieszczeń mieszkalnych, natomiast od strony rufy ostatnia kotłownia przylegała do maszynowni. Takie rozmieszczenie podwyższało przeżywalność okrętów. Przeprojektowano także miejsce składowania węgla, był on teraz lepiej dostępny dla palaczy. Spaliny były odprowadzane przez dwa kominy, Zapas węgla wynosił od od 70 t. do 135 t., co pozwalało na osiągnięcie 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953" można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "NESS" osiągnął przy mocy 7329 ihp i 332 obrotach na minutę prędkość 25,730 węzła. Dane na temat niszczyciela HMS "NITH" nie są dostępne.
Służba
HMS Ness
05.05.1904 | Położenie stępki okrętu w stoczni J Samuel White, Cowes. |
05.01.1905 | Wodowanie okrętu. |
08.1905 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 73 350 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
1906 | W Sheerness Dockyard dokonano modyfikacji uzbrojenia, zdemontowano działa 6-funtowe, montując zamiast nich 3 działa 12-funtowe. |
03.06.1908 | Okręt został oddelegowany ze składu East Coast Destroyer Flotilla jako jeden z niszczycieli typu "RIVER" zgrupowanych w dwa dywizjony, których zadaniem była ochrona wizyty Króla i Królowej w Rosji. |
04.1909 | Okręt został przydzielony do 3. Destroyer Flotilla, w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
05.1912 | Okręt został przeniesiony do 5. Destroyer Flotilla w składzie 2. Fleet. Pozostawał w tym przydziale z załogą szkieletową. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostka i oraz na kominie najbliższym dziobu lub rufy. |
1914 | Na początku roku okręt został przydzielony do 9. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham, z przydziałem jako toender dla HMS "ST GEORGE". Była to flotylla patrolowa, z zadaniami ochrony obszaru Firth of Forth. |
09.1914 | Okręt został przeniesiony do Portsmouth i przydzielony do Dover Patrol, którego zadaniem była ochrona obszaru Dover Barrage. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "N81", od 1 września 1915 r. numer "D26", od 1 stycznia 1918 r. numer "D59", natomiast od 13 września 1918 r. numer "H77". |
08.1915 | Wraz połączeniem 9. Destroyer Flotilla i 7. Destroyer Flotilla okręt został przydzielony do 7. Destroyer Flotilla z bazą w River Humber. Okręt został przydzielony do okrętów z tzw. Humber Patrol, którego zadaniem była ochrona ujścia rzeki Humber oraz otaczającego go akwenu wodnego. Pozostawał w tym przydziale do końca wojny. |
1919 | Okręt został zdjęty ze służby i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
27.05.1919 | Okręt został sprzedany dla T.R. Sales z przeznaczeniem na złom. |
Znani dowódcy (przydziały)
18.07.1905 - ? | Lieutenant & Commander Robert C. Hocking |
27.03.1906 - 01.04.1906 | Lieutenant & Commander Osmond J. Prentis |
01.04.1906 - 28.05.1906 | Lieutenant & Commander George P. Leith |
28.05.1906 - 09.1909 | Lieutenant & Commander Stanley V. Ellis |
09.09.1909 - 04.10.1910 | Lieutenant & Commander Theodore E. J. Bigg |
04.10.1910 - 08.1911 | Lieutenant in Command Gerald C. Wynter |
08.1911 - 11.1911 | Lieutenant & Commander Arthur W. Benson |
11.1911 - 05.12.1912 | Lieutenant & Commander Edmund A. T. de P. de la Poer |
05.1913 - 31.05.1913 | Lieutenant & Commander George O. Hewett |
31.05.1913 - 15.04.1914 | Lieutenant in Command Henry P. Boxer |
15.04.1914 - 26.06.1914 | Lieutenant in Command Ralph W. H. Roberts |
10.08.1914 - 19.10.1914 | Lieutenant in Command William T. Makeig-Jones |
19.10.1914 - 23.11.1915 | Lieutenant-Commander Arthur Henniker-Heaton |
23.11.1915 - 07.02.1916 | Commander Gerald L. Parnell |
26.03.1916 - 02.05.1916 | Lieutenant & Commander Ian C. S. Hilton |
14.07.1916 - 09.02.1917 | Acting Commander (emerytowany) Adrian St. V. Keyes |
09.02.1917 - 10.1917 (?) | Commander Herbert G. Briggs |
15.10.1917 - ? | Lieutenant-Commander Edward H. Dauglish |
14.03.1918 - 06.1918 | Lieutenant in Command Arthur H. Polhill |
28.06.1918 - ? | Commander Richard E. W. Kirby |
HMS Nith
05.05.1904 | Położenie stępki okrętu w stoczni J Samuel White, Cowes. |
07.03.1905 | Wodowanie okrętu. |
10.1905 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 73 350 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
02.1908 | W Sheerness Dockyard dokonano modyfikacji uzbrojenia, zdemontowano działa 6-funtowe, montując zamiast nich 3 działa 12-funtowe. |
03.06.1908 | Okręt został oddelegowany ze składu East Coast Destroyer Flotilla jako jeden z niszczycieli typu "RIVER" zgrupowanych w dwa dywizjony, których zadaniem była ochrona wizyty Króla i Królowej w Rosji. |
04.1909 | Okręt został przeniesiony do 3. Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
05.1912 | Okręt został przeniesiony do 5. Destroyer Flotilla w składzie 2. Fleet. Pozostawał w tym przydziale z załogą szkieletową. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostka i oraz na kominie najbliższym dziobu lub rufy. |
1914 | Na początku roku okręt został przydzielony do 9. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham, z przydziałem jako toender dla HMS "ST GEORGE". Była to flotylla patrolowa, z zadaniami ochrony obszaru Firth of Forth. |
09.1914 | Okręt został przeniesiony do Portsmouth i przydzielony do Dover Patrol, którego zadaniem była ochrona obszaru Dover Barrage. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "N77", od 1 września 1915 r. numer "D27", od 1 stycznia 1918 r. numer "D60", natomiast od 13 września 1918 r. numer "H78". |
08.1915 | Wraz połączeniem 9. Destroyer Flotilla i 7. Destroyer Flotilla okręt został przydzielony do 7. Destroyer Flotilla z bazą w River Humber. Okręt został przydzielony do okrętów z tzw. Humber Patrol, którego zadaniem była ochrona ujścia rzeki Humber oraz otaczającego go akwenu wodnego. Pozostawał w tym przydziale do końca wojny. |
1919 | Okręt został zdjęty ze służby i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
23.07.1919 | Okręt został sprzedany dla Thos W Ward, Sheffield i złomowany w Preston, Lancashire. |
Znani dowódcy (przydziały)
17.10.1905 | Commander Edwin H. Edwards |
01.01.1906 - 01.04.1906 | Commander Charles J. Collins |
28.05.1906 - 10.07.1906 | Commander Wilmot S. Nicholson (choroba) |
10.07.1906 - 20.01.1908 | Commander Francis G. St. John |
07.02.1908 - 1910 | Commander John S. Dumaresq |
10.02.1910 - 25.08.1910 | Commander Arthur K. Macrorie |
24.08.1910 - 14.02.1911 | Lieutenant-Commander Charles W. J. Howard |
14.02.1911 - 31.10.1911 | Lieutenant & Commander Herbert W. Wyld |
31.10.1911 - 16.11.1912 | Lieutenant & Commander Owen T. H. Phillips |
27.03.1913 - 07.1914 | Lieutenant & Commander Claude B. Evans |
06.09.1913 - 14.10.1913 | Lieutenant-Commander Malcolm L. Goldsmith (tymczasowo) |
29.08.1914 - 18.12.1915 | Lieutenant in Command (emergency) Kenneth C. Helyar |
07.02.1916 - 01.1918 | Commander Gerald L. Parnell |
11.10.1918 | Lieutenant-Commander R.N.R. John Willits |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 2. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.