Niszczyciele podtypu "CHELMER", należące do serii "RIVER" zostały zbudowane w stoczni John I Tornycroft Chiswick. Te niszczyciele zostały zbudowane w ramach programu rozbudowy floty 1903 - 1904 Programme. Bazowały na wcześniejszym projekcie z tej stoczni - niszczycielach podtypu "KENNET".
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
CHELMER | Thornycroft DYd | 11.12.1903 | 08.12.1904 | ?.06.1905 | Złomowany w 1920 r. |
COLNE | Thornycroft DYd | 21.03.1904 | 21.05.1905 | ?.07.1905 | Złomowany w 1919 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 615 t. |
Wyporność normalna | 550 t. ("British Destroyers..." podaje 540 t., natomiast "Британские эсминцы" 560 t.) |
Długość całkowita | 68,58 m (225 ft 0 in) ("British Destroyers..." podaje 68,81 m (225 ft 9 in)) |
Długość pomiędzy pionami | 67,06 m (220 ft 0 in) ("British Destroyers..." podaje 67,67 m (222 ft 0 in), podobnie jak "Британские эсминцы...") |
Szerokość | 7,28 m (23 ft 10½ in) ("Британские эсминцы" podaje 7,36 m (24 ft 2 in)) |
Głębokość | 4,42 m (14 ft 6 in) ("Британские эсминцы" podaje 4,57 m (15 ft 0 in)) |
Zanurzenie | 2,83 m (9 ft 3½ in) ("British Destroyers..." podaje 2,44 m (8 ft 0 in)) |
Napęd:
Maszyny | dwa silniki parowe typu VTE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Thornycroft; 2 śruby |
Moc indykowana | 7500 ihp |
Prędkość | 25,5 węzła |
Paliwo | 127 t. |
Zasięg | 1695 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Modernizacja w 1906 r. | 4 działa 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 70 oficerów i marynarzy |
Projekt
Niszczyciele typu "RIVER" oceniono jako bardzo udany projekt, uważany za pierwszy prawdziwy typ kontrtorpedowców brytyjskich i pierwszy na świecie udany typ pełnomorskich kontrtorpedowców. Większy kadłub poprawił nie tylko dzielność morską okrętów, ale pozwolił także na składowanie większej ilości węgla, podnosząc zasięg okrętów do ok. 2000 mil morskich. Począwszy od około 1904 roku praktycznie wszystkie wówczas powstające na świecie kontrtorpedowce w mniejszym czy większym stopniu kopiowały rozwiązania użyte w typie "RIVER". Po raz pierwszy od powstania klasy kontrtorpedowców nie podporządkowano wszystkiego osiągnięciu maksymalnej prędkości, dzięki czemu powstały pierwsze pełnowartościowe jednostki, mogące służyć nie tylko jako szybkie torpedowce, ale także będące w stanie służyć jako prawdziwe okręty eskortowe dla głównych sił floty.
W programie rozbudowy floty 1901 - 1902 Programme uwzględniono dziesięć okrętów. Początkowo dwa z nich miały być wyposażone w turbiny parowe Parsonsa, ale ostatecznie niszczyciel turbinowy serii "specjal" HMS "VELOX" zastąpił jednego z nich (drugim był HMS "EDEN"). Stoczniami zaangażowanymi w budowę pierwszych niszczycieli tego typu były Palmers (trzy okręty typu "ERNE"), Yarrow (trzy okręty typu "RIBBLE"), Hawthorn Leslie (dwa okręty, HMS "DERWENT" i turbinowy HMS "EDEN") i Laird (dwa okręty typu "FOYLE"). Nazwy wszystkich okrętów tego typu pochodziły od nazw rzek angielskich – stąd początkowa nazwa typu (ang. river - rzeka).
W ramach programu rozbudowy floty 1902 - 1903 Programme zamówiono kolejne 8 niszczycieli: dwa niszczyciele w stoczni Thornycroft (podtyp "KENNET"), jeden w stoczni Yarrow (HMS "WELLAND"), dwa w stoczni Palmers (podtyp "CHERWELL"), dwa w stoczni Laird (podtyp "ARUN") oraz jeden w stoczni Hawthorn Leslie (HMS "WAVENEY").
W ramach programu rozbudowy floty 1903 - 1904 Programme zamówiono kolejne 15 niszczycieli: dwa okręty w stoczni Thornycroft (podtyp "CHELMER"), dwa okręty w stoczni Yarrow (podtyp "GALA"), dwa okręty w stoczni White (podtyp "NESS"),trzy okręty w stoczni Palmers (podtyp "URE"), trzy okręty w stoczni Laird (podtyp "LIFFEY"), oraz trzy okręty w stoczni Hawthorn Leslie (podtyp "BOYNE"). W większości te okręty stanowiły powtórzenie projektów niszczycieli zbudowanych w tych stoczniach w ramach poprzednich planów rozbudowy floty, jednak zdarzały się niewielkie różnice, głównie w wymiarach.
W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy.
Konstrukcja
Kadłub
Jeżeli chodzi o ten podtyp występują spore rozbieżności w materiałach źródłowych dotyczących wymiarów. Teoretycznie stocznia Thornycroft budując te dwa niszczyciele konstrukcyjnie powtórzyła swój wcześniejszy podtyp "KENNET", jednak w kilku źródłach można znaleźć informację iż niszczyciele podtypu "CHELMER" miały odrobinę większe rozmiary. Wyporność pełna wynosiła 615 t., normalna 550 t. ("British Destroyers..." podaje 540 t., natomiast "Британские эсминцы" 560 t.), natomiast długość całkowita 68,58 m (225 ft 0 in) ("British Destroyers..." podaje 68,81 m (225 ft 9 in)). Szerokość liczyła 7,28 m (23 ft 10½ in) ("Британские эсминцы" podaje 7,36 m (24 ft 2 in)) natomiast zanurzenie wynosiło 2,83 m (9 ft 3½ in) ("British Destroyers..." podaje 2,44 m (8 ft 0 in)). Różnice w odniesieniu do podtypu "KENNET" dotyczyły głównie zwiększenia szerokości i wyporności normalnej.
W odróżnieniu od wcześniejszych typów brytyjskich niszczycieli, jednostki typu "RIVER" miały wysoki pokład dziobowy i prawdziwy mostek zamiast wcześniejszego kiosku. Były także większe, o szerszych kadłubach i nieco większym zanurzeniu. Przy ich projektowaniu maksymalny nacisk położono na ich dużą dzielność morską i zasięg, poświęcając kilka węzłów prędkości maksymalnej. Wysoki pokład dziobowy pozwał na korzystanie z umieszczonych tam armat nawet przy dużej fali, co było niemożliwe na wcześniejszych kontrtorpedowcach z bardzo mokrymi, ciągle zalewanymi podkładami typu turtle back. W porównaniu z wcześniejszymi typami brytyjskich kontrtorpedowców, bardzo podniesiono komfort zakwaterowania całej załogi. W kabinie kapitańskiej zainstalowano niespotykany wcześniej "luksus", jakim był węglowy piecyk (tzw. "koza"), a wszyscy oficerowie mieli swoje własne, osobne kabiny. W kabinach zainstalowano niewielkie składane wanny (hip bath) lub składane umywalki. Zwiększono także powierzchnię kabiny przypadającą na każdego marynarza – wszyscy mieli zagwarantowane 20 cali miejsca do siedzenia, a większość miała 18 cali zarezerwowanych na hamak (niektórzy marynarze musieli spać na korkowych materacach rozkładanych na szafkach).
Jeżeli chodzi o cechy odróżniające podtyp "CHELMER" od innych niszczycieli serii "RIVER", to w tych niszczycielach zastosowano rozwiązanie z dwoma kominami, z ktorych każdy odprowadzał spaliny z dwóch kotłów, Jeżeli chodzi o wyposażenie to okręty te miały na pokładzie jeden welbot, jedna szalupę i jedną łódź składana typu Berthon.
Uzbrojenie
Okręty miały początkowo uzbrojenie identyczne jak niszczyciele 30-węzłowe. Były uzbrojone w 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF na podstawie P I(maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, maksymalny zasięg 9500 yardów), 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF na podstawie Mark I (maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, ale celownika tylko do 25°, zasięg maksymalny 4000 yardów) i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Uzbrojenie torpedowe stanowiły dwie pojedyncze wyrzutnie 18-calowe, jedna umieszczona pomiędzy kominami na śródokręciu, jedna na rufie. Około 1909 roku niszczyciele typu "RIVER" zostały wyposażone w urządzenia do ładowania torped 18-calowych, a niektóre, zapewne z myślą o przyszłości, w ładowarki dla wówczas testowanych torped 21-calowych. W 1916 wszystkie okręty tego typu uzbrojone były jednak w torpedy 18-calowe Mark VII. Niektóre okręty tego typu zostały wyposażone urządzenie Fore Bridge Firing Gear służące do odpalania torped z mostku.
Począwszy od 1906 roku (zatwierdzono tą modyfikację 23 października 1906 r.) pięć armat 6-funtowych zostało zastąpionych przez trzy skuteczniejsze armaty 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF na podstawach G Mark I. Dwie zostały zamontowane po obu stronach mostka, ostatnia z nich na stanowisku rufowym. Modyfikacje na niszczycielach kontynuowane były aż do 1908 r. W czasie wojny z niektórych niszczycieli zdjęto dwie armaty w celu uzbrojenia ich w bomby głębinowe. Do 1920 roku na większości istniejących wtedy okrętów jedna armata 12-funtowa została zamieniona na szybkostrzelną, uniwersalną (QF HA/LA) armatę 12-funtową zdolną do prowadzenia ognia do celów powietrznych.
Okręty z różnych stoczni różniły się także rozmieszczeniem części uzbrojenia artyleryjskiego – na niektórych z nich część armat była umieszczona bezpośrednio na pokładzie dziobowym, na innych armaty znajdowały się w burtowych platformach (sponsonach) z wycięciem do przodu tak, aby umożliwiać strzelanie w kierunku dziobu. Niszczyciele ze stoczni Thornycroft miały armaty umieszczone początkowo na sponsonach, a potem, po modernizacji zostały przeniesione na pokład dziobowy.
Napęd
Niszczyciele podtypu "CHELMER" podobnie jak tradycyjne niszczyciele 30-węzłowe był wyposażony w dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE). Maszyny rozwijały moc ok. 7500 ihp. Podobnie jak w innych niszczycielach typu "RIVER" nowością w specyfikacjach tych okrętów było wprowadzenie zastrzeżenia, że prędkość maksymalna ma być testowana w realistycznych warunkach, z pełnym uzbrojeniem i zapasem węgla. Wcześniejsze typy osiągały maksymalną prędkość 27 czy 30 węzłów jedynie przy minimalnym obciążeniu, w praktyce ich maksymalna prędkość nie była osiągalna. Z powodu stosunkowo niskiej mocy maszyn, przy małej fali niszczyciele typu "RIVER" były wolniejsze od wszystkich wcześniejszych typów kontrtorpedowców brytyjskich (niszczyciele podtypu "CHELMER" powinny rozwijać 25,5 węzła), ale w przeciwieństwie od nich mogły rozwijać prędkość zbliżoną do maksymalnej także na pełnym morzu i przy dużej fali. Wszystkie okręty miały po dwa wały śrubowe, po jednej śrubie na wale.
Oba okręty typu "CHELMER" były wyposażone w cztery kotły parowe firmy Thornycroft, Spaliny były odprowadzane przez dwa kominy. Zapas węgla wynosił 127 t., co pozwalało na osiągnięcie 1695 mil morskich przy prędkości 11 węzłów. Dane dotyczące zasięgu i zapasu paliwa zostały przyjęte tak jak w podtypie "KENNET", gdyż nie ma danych na ten temat w materiałach źródłowych. Jednak przy założeniu że niszczyciele podtypu "CHELMER" były nieco większe od swoich poprzedników, to te parametry mogły ulec zmianie.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953" można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "CHELMER" osiągnął przy mocy 8024 ihp prędkość 25,700 węzła. natomiast HMS "COLNE" osiągnął przy mocy 7992 ihp prędkość 25,570 węzła.
Służba
HMS Chelmer
21.03.1904 | Położenie stępki okrętu w stoczni John I Tornycroft Chiswick. |
21.05.1905 | Wodowanie okrętu. |
07.1905 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 75 500 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
1906 | W Sheerness Dockyard dokonano modyfikacji uzbrojenia, zdemontowano działa 6-funtowe, montując zamiast nich 3 działa 12-funtowe. |
1909 | Okręt został skierowany do China Station. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy. |
07.1914 | Okręt w owym czasie stacjonował w Hongkongu, jako tender dla pancernika HMS "TRIUMPH". W momencie rozpoczęcia działań wojskowych okręt przebywał akurat w doku przechodząc remont. |
14.09.1914 | Okręt zajął niemiecki węglowiec "TANNENFELS", w Basilan Strait, na południe od Mindanao. Stany Zjednoczone oprotestowały tą akcję, dowodząc iż niemiecki statek został zajęty na wodach terytorialnych USA, jednak Wielka Brytania nie zgodziła się na żądania USA. |
11.1914 | Po koniec miesiąca okręt został przeniesiony na Morze Śródziemne i dołączył do 5. Destroyer Flotilla. Wraz z pancernikiem HMS "TRIUMPH", który również został przeniesiony z China Station został w niedługim czasie skierowany do działania w ramach kampanii dardanelskiej. |
18.03.1915 | Wraz z niszczycielami HMS "JED" i bliźniaczym HMS "COLNE" uczestniczył w ratowaniu załogi z uszkodzonego na minie pancernika HMS "OCEAN". Najpierw na HMS "CHELMER" schronienie znalazło 400 członków załogi pancernika, którzy zostali przetransportowani na krążownik HMS "DARTMOUTH". Później niszczyciel wrócił do pancernika i podjął jeszcze 500 marynarzy, gdy stan pancernika wskazywał na nieuchronny koniec. Podczas tej akcji prowadzonej pod ostrzałem z brzegu, niszczyciel sam doznał uszkodzeń, które przyczyniły się do zalania jednej z kotłowni, jednak nie przerwał akcji ratunkowej. |
25.04.1915 | Okręt wspierał lądowanie sił sprzymierzonych na ANZAC Cove. W akcji stracił jednego członka załogi. Okręt wystrzelił łącznie 1375 pocisków z dział. |
25.05.1915 | Okręt patrolował okolice postoju pancernika HMS "TRIUMPH" w momencie kiedy ten ostatni został trafiony torpedą. Po nieudanym poszukiwaniu okrętu podwodnego okręt wrócił do pancernika w celu udzielenia pomocy załodze. |
1919 | Okrę wrócił z Morza Śródziemnego do Wielkiej Brytanii, został zdjęty ze służby i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
30.06.1920 | Okręt został sprzedany dla Thos W Ward, Sheffield i złomowany w Hayle, North Cornwall. |
Znani dowódcy (przydziały)
07.08.1905 - ? | Lieutenant & Commander Reginald M. R. West |
10.05.1906 - 29.01.1908 | Lieutenant & Commander Charles C. Dix |
29.01.1908 - 08.02.1910 | Lieutenant in Command Loftus W. Jones |
08.02.1910 - 21.04.1910 | Lieutenant & Commander Ernest L. Cardale |
21.04.1910 - 09.05.1911 | Lieutenant-Commander (I) Gerald C. Dickens |
09.05.1911 - 05.1911 | Lieutenant-Commander George W. Taylor |
10.06.1911 - 29.08.1911 | Commander Berwick Curtis |
11.1911 - 10.11.1913 | Lieutenant-Commander (I) Gerald C. Dickens |
11.10.1913 - 11.03.1916 | Lieutenant-Commander Hugh T. England |
16.03.1916 - 21.09.1916 | Lieutenant-Commander (I, Gr.) Ralph M. Hall |
21.09.1916 - 03.06.1918 | Lieutenant in Command Arthur V. Hemming |
03.06.1918 - 16.12.1918 (?) | Lieutenant in Command Henry A. Simpson |
08.12.1918 - ? | Acting Lieutenant R.N.R. Douglas C. Way |
HMS Colne
27.02.1903 | Położenie stępki okrętu w stoczni John I Tornycroft Chiswick. |
16.02.1904 | Wodowanie okrętu. |
01.1905 | Ukończenie budowy okrętu (konkretnie 10 stycznia). Koszt okrętu wyniósł 75 500 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
1906 | W Sheerness Dockyard dokonano modyfikacji uzbrojenia, zdemontowano działa 6-funtowe, montując zamiast nich 3 działa 12-funtowe. |
11.04.1907 | Okręt zderzył się z niszczycielem HMS "FALCON". W zderzeniu poważnie ucierpiały oba okręty. |
1909 | Okręt został skierowany do China Station. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostka i oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy. |
07.1914 | Okręt w owym czasie stacjonował w Hongkongu, jako tender dla pancernika HMS "TRIUMPH". Został przebazowany do Tsingtao, w celu zablokowania niemieckiej bazy. Działalność okrętu opracowana na podstawie dziennika okrętowego znajduje się na stronie Naval History. |
24.11.1914 | Po dołączeniu do wojny Japonii okręt wrócił do Hongkongu. |
11.1914 | Po koniec miesiąca okręt został przeniesiony na Morze Śródziemne i dołączył do 5. Destroyer Flotilla. Wraz z pancernikiem HMS "TRIUMPH", który również został przeniesiony w China Station został w niedługim czasie skierowany do działania w ramach kampanii dardanelskiej. |
03.03.1915 | W czasie prowadzenia ognia do tureckiej baterii nieopodal Erenkeui okręt został omyłkowo ostrzelany przez inny brytyjski okręt, krążownik HMS "AMETHYST". Marynarze z brytyjskiego niszczyciela HMS "WOLVERINE" zauważyli ten incydent i powiadomili dowódcę krążownika. Na szczęście HMS "COLNE" nie został trafiony ani jego załoga nie poniosła żadnych strat. |
18.03.1915 | Wraz z niszczycielami HMS "JED" i HMS "CHELMER" brał udział w akcji ratowania rozbitków uszkodzonego na minie pancernika HMS "OCEAN". |
14.04.1915 | Okręt dotarł do Skyros wraz z niszczycielami HMS "WEAR" i HMS "KENNET". Po przybyciu transportowców 16 kwietnia, niszczyciele ścigały turecki torpedowiec "DEMIR HISSAR" który zaatakował transportowiec SS "MANITOU" w Tribouki. Turecki torpedowiec ostatecznie wyrzucił się na brzeg i został zniszczony. |
25.04.1915 | Wraz z innymi okrętami brytyjskimi wspierał lądowania w ANZAC Cove. |
25.05.1915 | Okręt wspierał swoim ogniem atakujące na lądzie alianckie pododdziały. |
1919 | Okręt wrócił z Morza Śródziemnego do Wielkiej Brytanii, został zdjęty ze służby i umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
04.11.1919 | Okręt został sprzedany dla J.H. Lee i złomowany w Dover. |
Znani dowódcy (przydziały)
22.07.1905 - 03.08.1905 | Lieutenant & Commander William H. H. S. Thomson |
03.08.1905 - 01.12.1905 | Commander Francis G. St. John |
28.05.1906 - 09.1907 | Commander Charles J. Collins |
09.1907 - 31.12.1909 | Lieutenant & Commander Ernest E. Parker |
31.12.1909 - 01.01.1913 | Lieutenant & Commander Hugh T. England |
09.1913 - 21.02.1914 | Lieutenant-Commander M. Brock Birkett |
01.01.1914 (?) - 07.04.1914 | Lieutenant-Commander Charles A. Poignand |
07.04.1914 - 14.10.1915 | Commander Claude Seymour |
14.10.1915 - 13.01.1916 | Commander Theodore E. J. Bigg |
09.05.1916 - 07.07.1917 | Lieutenant in Command Lewes G. Gardner |
07.07.1917 - 14.10.1918 | Lieutenant in Command Arthur C. Allen |
14.10.1918 - 09.1919 | Lieutenant in Command Thomas A. Benskin |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 1. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.