Niszczyciele podtypu "ARUN", należące do serii "RIVER" zostały zbudowane w stoczni Cammell Laird, Birkenhead w ramach programu rozbudowy floty 1902 - 1903 Programme. Konstrukcyjnie były niemal identyczne z niszczycielami podtypu "FOYLE", które zostały zbudowane w tej stoczni w ramach 1901 - 1902 Programme.
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
ARUN | Laird DYd | 27.08.1902 | 29.04.1903 | ?.02.1904 | Złomowany w 1920 r. |
BLACKWATER | Laird DYd | 27.08.1902 | 25.07.1903 | ?.03.1904 | Kolizja w 1909 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 625 t. |
Wyporność normalna | 550 t. ("British Destroyers..." podaje 549 t.) |
Długość całkowita | 69,11 m (226 ft 9 in) ("British Destroyers..." podaje 69,04 m (226 ft 6 in)) |
Długość pomiędzy pionami | 67,06 m (220 ft 0 in) |
Szerokość | 7,24 m (23 ft 9 in) |
Głębokość | 4,27 m (14 ft 0 in) |
Zanurzenie | 2,36 m (7 ft 9 in) ("Conway..." podaje 2,90 m (9 ft 6 in)) |
Napęd:
Maszyny | dwa silniki parowe typu VTE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Yarrow; 2 śruby |
Moc indykowana | 7000 ihp |
Prędkość | 25,5 węzła |
Paliwo | od 65 t. do 140 t. |
Zasięg | 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Modernizacja w 1906 r. | 4 działa 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 70 oficerów i marynarzy |
Projekt
Niszczyciele typu "RIVER" oceniono jako bardzo udany projekt, uważany za pierwszy prawdziwy typ kontrtorpedowców brytyjskich i pierwszy na świecie udany typ pełnomorskich kontrtorpedowców. Większy kadłub poprawił nie tylko dzielność morską okrętów, ale pozwolił także na składowanie większej ilości węgla, podnosząc zasięg okrętów do ok. 2000 mil morskich. Począwszy od około 1904 roku praktycznie wszystkie wówczas powstające na świecie kontrtorpedowce w mniejszym czy większym stopniu kopiowały rozwiązania użyte w typie "RIVER". Po raz pierwszy od powstania klasy kontrtorpedowców nie podporządkowano wszystkiego osiągnięciu maksymalnej prędkości, dzięki czemu powstały pierwsze pełnowartościowe jednostki, mogące służyć nie tylko jako szybkie torpedowce, ale także będące w stanie służyć jako prawdziwe okręty eskortowe dla głównych sił floty.
W programie rozbudowy floty 1901 - 1902 Programme uwzględniono dziesięć okrętów. Początkowo dwa z nich miały być wyposażone w turbiny parowe Parsonsa, ale ostatecznie niszczyciel turbinowy serii "specjal" HMS "VELOX" zastąpił jednego z nich (drugim był HMS "EDEN"). Stoczniami zaangażowanymi w budowę pierwszych niszczycieli tego typu były Palmers (trzy okręty typu "ERNE"), Yarrow (trzy okręty typu "RIBBLE"), Hawthorn Leslie (dwa okręty, HMS "DERWENT" i turbinowy HMS "EDEN") i Laird (dwa okręty typu "FOYLE"). Nazwy wszystkich okrętów tego typu pochodziły od nazw rzek angielskich – stąd początkowa nazwa typu (ang. river - rzeka).
W ramach programu rozbudowy floty 1902 - 1903 Programme zamówiono kolejne 8 niszczycieli: dwa niszczyciele w stoczni Thornycroft (podtyp "KENNET"), jeden w stoczni Yarrow (HMS "WELLAND"), dwa w stoczni Palmers (podtyp "CHERWELL"), dwa w stoczni Laird (podtyp ""ARUN") oraz jeden w stoczni Hawthorn Leslie (HMS "WAVENEY").
W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna wynosiła 625 t., natomiast długość całkowita 69,11 m (226 ft 9 in) ("British Destroyers..." podaje 69,04 m (226 ft 6 in)). Szerokość liczyła 7,24 m (23 ft 9 in) natomiast zanurzenie wynosiło 2,36 m (7 ft 9 in) ("Conway..." podaje 2,90 m (9 ft 6 in)). W odróżnieniu od wcześniejszych typów brytyjskich niszczycieli, jednostki typu "RIVER" miały wysoki pokład dziobowy i prawdziwy mostek zamiast wcześniejszego kiosku. Były także większe, o szerszych kadłubach i nieco większym zanurzeniu. Przy ich projektowaniu maksymalny nacisk położono na ich dużą dzielność morską i zasięg, poświęcając kilka węzłów prędkości maksymalnej. Wysoki pokład dziobowy pozwał na korzystanie z umieszczonych tam armat nawet przy dużej fali, co było niemożliwe na wcześniejszych kontrtorpedowcach z bardzo mokrymi, ciągle zalewanymi podkładami typu turtle back. W porównaniu z wcześniejszymi typami brytyjskich kontrtorpedowców, bardzo podniesiono komfort zakwaterowania całej załogi. W kabinie kapitańskiej zainstalowano niespotykany wcześniej "luksus", jakim był węglowy piecyk (tzw. "koza"), a wszyscy oficerowie mieli swoje własne, osobne kabiny. W kabinach zainstalowano niewielkie składane wanny (hip bath) lub składane umywalki. Zwiększono także powierzchnię kabiny przypadającą na każdego marynarza – wszyscy mieli zagwarantowane 20 cali miejsca do siedzenia, a większość miała 18 cali zarezerwowanych na hamak (niektórzy marynarze musieli spać na korkowych materacach rozkładanych na szafkach).
Jeżeli chodzi o cechy odróżniające podtyp "ARUN" od innych niszczycieli serii "RIVER", to (podobnie jak w niszczycielach podtypu "FOYLE") w tych niszczycielach zastosowano rozwiązanie z dwoma kominami, z ktorych każdy odprowadzał spaliny z dwóch kotłów. Kominy były szersze niż w niszczycielach podtypów "ERNE" i "RIBBLE", gdyż musiały obsługiwać po dwa kotły. Jeżeli chodzi o wyposażenie to okręty te miały na pokładzie jeden welbot, jedna szalupę i jedną łódź składana typu Berthon.
Uzbrojenie
Okręty miały początkowo uzbrojenie identyczne jak niszczyciele 30-węzłowe. Były uzbrojone w 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF na podstawie P I(maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, maksymalny zasięg 9500 yardów), 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF na podstawie Mark I (maksymalny kąt podniesienia lufy 30°, ale celownika tylko do 25°, zasięg maksymalny 4000 yardów) i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Uzbrojenie torpedowe stanowiły dwie pojedyncze wyrzutnie 18-calowe, jedna umieszczona pomiędzy kominami na śródokręciu, jedna na rufie. Około 1909 roku niszczyciele typu "RIVER" zostały wyposażone w urządzenia do ładowania torped 18-calowych, a niektóre, zapewne z myślą o przyszłości, w ładowarki dla wówczas testowanych torped 21-calowych. W 1916 wszystkie okręty tego typu uzbrojone były jednak w torpedy 18-calowe Mark VII. Niektóre okręty tego typu zostały wyposażone urządzenie Fore Bridge Firing Gear służące do odpalania torped z mostku.
Począwszy od 1906 roku (zatwierdzono tą modyfikację 23 października 1906 r.) pięć armat 6-funtowych zostało zastąpionych przez trzy skuteczniejsze armaty 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 8 cwt QF na podstawach G Mark I. Dwie zostały zamontowane po obu stronach mostka, ostatnia z nich na stanowisku rufowym. Modyfikacje na niszczycielach kontynuowane były aż do 1908 r. W czasie wojny z niektórych niszczycieli zdjęto dwie armaty w celu uzbrojenia ich w bomby głębinowe. Na HMS "ARUN" od kwietnia 1918 r. zamontowano ciężkie ładunki głębinowe wraz ze zrzutniami ( 2 zrzutnie i 22 ładunki). Spowodowało to zdemontowanie jednej w wyrzutni torped. Do 1920 roku na większości istniejących wtedy okrętów jedna armata 12-funtowa została zamieniona na szybkostrzelną, uniwersalną (QF HA/LA) armatę 12-funtową zdolną do prowadzenia ognia do celów powietrznych.
Okręty z różnych stoczni różniły się także rozmieszczeniem części uzbrojenia artyleryjskiego – na niektórych z nich część armat była umieszczona bezpośrednio na pokładzie dziobowym, na innych armaty znajdowały się w burtowych platformach (sponsonach) z wycięciem do przodu tak, aby umożliwiać strzelanie w kierunku dziobu. Niszczyciele tego typu miały armaty umieszczone początkowo na sponsonach, a później na pokładzie, gdyż okazało się iż na sponsonach działa były zbyt narażone na bryzgi wody przy złej pogodzie.
Napęd
Niszczyciele podtypu "ARUN" podobnie jak tradycyjne niszczyciele 30-węzłowe był wyposażony w dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE). Maszyny rozwijały moc ok. 7000 ihp. Podobnie jak w innych niszczycielach typu "RIVER" nowością w specyfikacjach tych okrętów było wprowadzenie zastrzeżenia, że prędkość maksymalna ma być testowana w realistycznych warunkach, z pełnym uzbrojeniem i zapasem węgla. Wcześniejsze typy osiągały maksymalną prędkość 27 czy 30 węzłów jedynie przy minimalnym obciążeniu, w praktyce ich maksymalna prędkość nie była osiągalna. Z powodu stosunkowo niskiej mocy maszyn, przy małej fali niszczyciele typu "RIVER" były wolniejsze od wszystkich wcześniejszych typów kontrtorpedowców brytyjskich (niszczyciele podtypu "ARUN" rozwijały 25,5 węzła), ale w przeciwieństwie od nich mogły rozwijać prędkość zbliżoną do maksymalnej także na pełnym morzu i przy dużej fali. Wszystkie okręty miały po dwa wały śrubowe, po jednej śrubie na wale.
Oba okręty typu "ARUN" były wyposażone w cztery kotły parowe firmy Yarrow, Spaliny były odprowadzane przez dwa kominy, nieco szerszych niż w niszczycielach podtypów podtypów "ERNE" i "RIBBLE". Zapas węgla wynosił od od 65 t. do 140 t., co pozwalało na osiągnięcie 1870 mil morskich przy prędkości 11 węzłów.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953" można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "ARUN" osiągnął przy mocy 7084 ihp i 351,7 obrotach na minutę prędkość 25,722 węzła. W trakcie prób niszczyciel wypierał 550 t. HMS "BLACKWATER" osiągnął przy mocy 6939 ihp i 359,2 obrotach na minutę prędkość 25,656 węzła.
Służba
HMS Arun
27.08.1902 | Położenie stępki okrętu w stoczni Cammell Laird, Birkenhead. |
29.04.1903 | Wodowanie okrętu. |
02.1904 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 77 000 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
13.08.1904 | Okręt zderzył się nieopodal Scilly Islands z niszczycielem HMS "DECOY", w wyniku czego ten ostatni zatonął. W wyniku dwóch rozpraw sądowych (23 i 30 sierpnia) dowódca niszczyciela HMS "ARUN" Commander Reginald Yorke Tyrwhitt, został obarczony winą za to zdarzenie. |
27.09.1904 | Okręt odbył próby morskie po naprawach dziobu które odniósł w trakcie zderzenia z HMS "DECOY". |
1905 | Okręt pod koniec roku został wysłany do China Station. |
01.1907 | Po powrocie z Chin okręt został przydzielony do 3. Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet. Baza flotylli znajdowała się w Harwich. |
1910 | Na początku roku okręt został przydzielony do 2. Destroyer Flotilla. |
05.1912 | Okręt został przeniesiony do 5. Destroyer Flotilla w składzie 2. Fleet. Okręt pozostawał w składzie tej rezerwowej flotylli z załogą szkieletową. |
30.08.1912 | W dniu 30 sierpnia 1912 r. Admiralicja nakazała, aby wszystkie typy niszczycieli zostały oznaczone znakami alfanumerycznymi zaczynającymi się od litery "A". Jednostki typu "RIVER" zostały przydzielone do typu "E". Po 30 września 1913 r. te okręty były znane jako niszczyciele typu "E" i miały literę "E" namalowaną na kadłubie poniżej nadbudówki mostkai oraz na komienie najbliższym dziobu lub rufy. |
1914 | W kwietniu okręt pełnił funkcję tendera dla pancernika HMS "IRON DUKE". Podczas testowej mobilizacji przed rozpoczęciem działań wojennych okręt został przeniesiony do 9. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham. Pełnił funkcję tendera dla byłego krążownika HMS "ST GEORGE". Zadania flotylli obejmowały patrole przeciwko okrętom podwodnym i przeciwminowe na obszarze Firth of Forth. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "N04", od 1 września 1915 r. numer "D11", natomiast od 1 stycznia 1918 r. numer "D07". |
09.1914 | Wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych okręt został przydzielony do Scapa Flow Local Flotilla która podlegała bezpośrednio Commander-in-Chief Home Fleet. Okręt był przydzielony jako tender dla pancernika HMS "MARLBOROUGH". Zadania flotylli polegały na ochronie kotwicowiska przed okrętami podwodnymi. |
03.1915 | Okręt został przeniesiony do Portsmouth Local Defence Flotilla. |
09.1917 | Okręt opuścił Portsmouth i został przydzielony do 7. Destroyer Flotilla. |
01.1918 | Okręt dołączył do 1. Destroyer Flotilla. |
1919 | Okręt wrócił na wody ojczyste i został przeniesiony do rezerwy. |
30.06.1920 | Okręt został sprzedany dla Thos W Ward, Sheffield i złomowany w Hale, North Cornwall. |
Znani dowódcy (przydziały)
13.04.1904 - 29.08.1904 | Commander Reginald Yorke Tyrwhitt |
22.09.1904 - 25.11.1904 | Lieutenant & Commander Charles La P. Lewin |
01.12.1904 - 05.1905 | Lieutenant & Commander Charles La P. Lewin |
05.1905 - 23.01.1906 | Lieutenant & Commander Reginald Henniker-Heaton |
01.1906 - 18.10.1909 | Lieutenant-Commander Spencer R. S. Richards |
19.10.1909 - 03.05.1910 | Lieutenant & Commander Edmond J. G. Mackinnon |
02.05.1910 (?) - 03.04.1911 | Lieutenant & Commander Leonard Robinson |
17.09.1911 - 15.04.1914 | Lieutenant & Commander Thomas G. Carter |
15.04.1914 - 19.08.1915 | Lieutenant & Commander Donald P. MacGregor |
09.12.1915 - 02.04.1916 | Lieutenant & Commander Desmond Maxwell |
02.04.1916 - 01.08.1916 | Lieutenant in Command George A. Scott |
01.08.1916 - 18.11.1916 | Lieutenant in Command Francis E. Wright |
18.11.1916 - 25.07.1917 | Commander Frederick B. Noble |
25.07.1917 - ? | Lieutenant R.N.R. in Command Charles E. Rathkins |
HMS Blackwater
27.08.1902 | Położenie stępki okrętu w stoczni Cammell Laird, Birkenhead. |
25.07.1903 | Wodowanie okrętu. |
03.1904 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 76 437 funtów. Po wcieleniu do służby okręt został przydzielony do East Coast Destroyer Flotilla w składzie 1. Fleet z bazą w Harwich. |
04.1909 | Okręt został przydzielony do 3. Destroyer Flotilla z bazą w Harwich. |
06.04.1909 | Niszczyciel zderzył się ze statkiem handlowym SS "HERO" nieopodal Dungeness na wodach Kanału, na pozycji 50°55′21″N 1°6′10″E. W wyniku zderzenia okręt zatonął. |
Znani dowódcy (przydziały)
09.06.1904 - 17.09.1904 | Commander Walter H. Cowan |
03.01.1905 - 01.06.1905 | Lieutenant & Commander Harry L. Boyle |
01.06.1905 - 02.01.1906 | Lieutenant & Commander Hubert S. Cardale |
02.01.1906 - 23.01.1906 | Lieutenant & Commander William Cadman |
23.01.1906 - 1906 | Commander Charles Tibbits |
05.1906 - 28.02.1907 | Lieutenant & Commander John E. Cameron |
15.03.1907 - 22.04.1909 | Commander John M. D. E. Warren (stracił okręt już 6 kwietnia) |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 2. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.