Rozpoczęty w stoczni J & G Thomson, Clydebank i ukończony w stoczni John Brown & Company niszczyciel HMS "ARAB" był ujęty ramach programu finansowego 1896–97 Naval Estimates. Był eksperymentalną jednostką która miała w założeniach osiągnąć 32 węzły, dlatego wraz z dwoma innymi jednostkami zbudowanymi w innych stoczniach stanowił oddzielną serię niszczycieli 32-33 węzłowych ("32-33 knotters").
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
ARAB | Thomson DYd | 05.03.1900 | 09.02.1901 | ?.01.1903 | Złomowany w 1919 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 530 t. |
Wyporność normalna | 470 t. |
Długość całkowita | 70,71 m (232 ft 0 in) |
Długość pomiędzy pionami | 69,34 m (227 ft 6 in) |
Szerokość | 6,78 m (22 ft 3 in) |
Głębokość | brak danych |
Zanurzenie | od 2,08 m (6 ft 10 in) do 3,00 m (9 ft 10 in) (spotyka się również wartość 2,98 m (9 ft 9 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie maszyny parowe typu VTE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Normand; 2 śruby |
Moc indykowana | 8000 ihp |
Prędkość | 30,75 węzła (kontraktowa 32 węzłów) |
Paliwo | od 55 t. do 110 t. węgla (później, w 1905 r. od 50 do 105 t.) |
Zasięg | 1620 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 69 oficerów i marynarzy |
Projekt
W ramach programu rozbudowy floty 1896 - 1897 Programme Admiralicja zdecydowała o zbudowaniu trzech niszczycieli tzw. "specjal", które w ramach eksperymentu miały udowodnić możliwość zbudowania przez brytyjskie stocznie jednostek torpedowych o bezprecedensowej jak na tamte czasy prędkości 33 węzłów. Taka decyzja zapadła głównie za sprawą doniesień o próbach morskich francuskiego torpedowca "FORBEN", który w 1895 r. osiągnął ponad 31 węzłów. W rzeczywistości ten wynik okazał się jednostkowy i bliźniacze jednostki francuskiego torpedowca nie osiągnęły podobnych prędkości na próbach morskich. Jednakże Admiralicja była mocno zaniepokojona i zleciła stoczniom Thornycroft (HMS "ALBATROSS" - kontraktowa prędkość w tym wypadku wynosiła 32 węzły), Laird (HMS "EXPRESS") i Thomson (HMS "ARAB" - tu również kontraktowa prędkość wynosiła 32 węzły) zbudowanie niszczycieli, które mogłyby osiągnąć 32-33 węzły, a tym samym stanowiłyby odpowiedź na francuskie torpedowce. Założenia okazały się niestety zbyt ambitne. Żaden z tych trzech okrętów nie osiągnął zakładanej prędkości, większość czasu spędzając na próbach morskich w trakcie których konstruktorzy próbowali za pomocą kolejnych zmian konstrukcyjnych wycisnąć z maszyn i okrętów zakontraktowaną prędkość.
Okręty te konstrukcyjnie stanowiły powiększoną wersję niszczycieli 30-węzłowych, z niewielkimi różnicami charakterystycznymi dla każdej ze stoczni. Okręty posiadały taki sam zestaw uzbrojenia, jednak były większe, miały mocniejsze maszyny i przede wszystkim były kosztowniejsze od swoich wolniejszych braci. HMS "ARAB" charakteryzował się zastosowaniem czterech kominów, z których każdy odprowadzał spaliny z jednego kotła. Problemy z niszczycielami 30-węzłowymi, budowanymi w stoczni Thomson wramach programu rozbudowy floty 1895–1896 Programme spowodowały opóźnienie w konstruowaniu HMS "ARAB". Problemy te dotyczyły osiągnięcia kontraktowej prędkości 30 węzłów, więc postanowiono poczekać nieco z budową HMS "ARAB", zanim konstruktorzy stoczni uporają się z problemami przy tradycyjnych jednostkach. Ostatecznie po wodowaniu i częściowym wyposażeniu okręt w okresie od 11 marca do 27 maja 1901 r. przeszedł 9 prób prędkościowych. Podobnie jednak jak dwa inne niszczyciele typu "specjal" nie osiągnął zakładanej prędkości. W najszybszym przebiegu (20 maja) HMS "ARAB" osiągnął jedynie 30,769 węzła, przy mocy 8250 ihp i wypornośći 430 t. W związku z niedotrzymaniem kontraktowej prędkości Admiralicja po dostarczeniu jednostki 20 października 1902 r. nałożyła karę na stocznię w wysokości 3000 funtów.
30 sierpnia 1912 r. dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "B" należał właśnie niszczyciel HMS "ARAB".
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna okrętu liczyła 530 t. długość całkowita 70,71 m (232 ft 0 in), szerokość 6,78 m (22 ft 3 in) natomiast zanurzenie wynosiło od 2,08 m (6 ft 10 in) do 3,00 m (9 ft 10 in). Co do wymiarów, to w dostępnych mi źródłach występują niewielkie różnice, tym razem dotyczące zanurzenia. Są zawarte w tabeli danych taktyczno - technicznych. Kadłub okrętów był wykonany ze stali. Zastosowano układ czterokominowy, z dwoma środkowymi kominami zbliżonymi do siebie. Jak większość wczesnych niszczycieli miał zakryty dziób, ukształtowany na podobieństwo skorupy żółwia (ang. "turtleback"), miał on ułatwić omywanie kadłuba przez fale przy dużej prędkości. W części dziobowej znajdowało się odkryte stanowisko działa 12-funtowego, które w dużym stopniu było zintegrowane z niewielkim mostkiem (stanowiskiem dowodzenia). Powodowało to pewne problemy (głównie dlatego, iż dla wygody oficerowie używali platformy działa jako mostka, zamiast używac stanowiska pod nią) i w późniejszych, większych konstrukcjach odseparowano te dwa elementy.
Uzbrojenie
Okręty były uzbrojone 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF, 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Działo 12-funtowe znajdowało się na odsłoniętym stanowisku w części dziobowej. Dwa stanowiska szybkostrzelnych dział 6-funtowych znajdowały się zaraz za stanowiskiem dowodzenia, dwa kolejne na burtach na śródokręciu natomiast ostatnie z nich na rufie. Zarówno działo 12-funtowe jak i działa 6-funtowe były wyposażone w osłony przeciwodłamkowe, jednak mogły być one demontowane i często na zdjęciach nie są one uwidocznione.
Okręty były wyposażone w dwie wyrzutnie torped umieszczone na obrotowych pojedynczych stanowiskach,. Jedno stanowisko znajdowało się pomiędzy trzecim, a ostatnim kominem, a drugie za ostatnim z nich. Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Napęd
Okręt został wyposażony w dwie 4-cylindrowe maszyny parowe typu VTE (potrójnego rozprężania), napędzające każda po jednej śrubie. Maszyny te miały dwa cylindry niskiego ciśnienia, co generowało mniejsze drgania całego urządzenia. Parę zapewniały cztery kotły wyprodukowane przez francuską firmę Normand, które były umieszczone w dwóch oddzielnych kotłowniach. Okręty posiadały cztery kominy, z których każdy odprowadzał spaliny z jednego z kotłów. Dwa środkowe kominy były znacznie bliżej niż pozostałe. Kotły generowały parę o ciśnieniu 240 psi. Założenia kotraktowe obliczone na 32 węzły okazały się zbyt optymistyczne. Problemem okazała się technologia. W kotłach opalanych węglem wzrost parametrów pary był ograniczony przez zdolność (wydajność) człowieka do zasilania palnika pieca w paliwo, a ta była ograniczona. Tak więc, w przypadku palników węglowych, większa moc oznaczała więcej kotłów. Sytuacja radykalnie zmieniła się po przyjęciu paliwa olejowego, nie tylko dlatego, że ropa produkuje więcej ciepła na funt, ale ponieważ ilość paliwa podawanego do każdego kotła może wzrosnąć bez ograniczeń jakimi podlegały kotły opalane węglem. Okręt w okresie od 11 marca do 27 maja 1901 r. przeszedł 9 prób prędkościowych. Podobnie jednak jak dwa inne niszczyciele typu "specjal" nie osiągnął zakładanej prędkości. W najszybszym przebiegu HMS "ARAB" osiągnął jedynie 30,769 węzła. Był to najlepszy wynik jaki udało się osiągnąć.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953" również można znaleźć informacje na temat osiągów tego niszczyciela podczas prób. Według danych okręt przy mocy 8250 ihp i 379,60 obrotach na minutę osiągnął prędkość 30,530 węzła. Wyporność podczas testu wynosiła 430 t.
Służba
05.03.1900 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni J & G Thomson, Clydebank. |
09.02.1901 | Wodowanie okrętu. |
11.03.1901 - 27.05.1901 | Okręt przechodzi łącznie 9 prób prędkościowych. |
20.10.1902 | Okręt został dostarczony dla Royal Navy, jednak nadal prowadzone są próby osiągnięcia zakładanej prędkości. |
01.1903 | Okręt oficjanie został uznany za ukończony. Koszt po odliczeniu kary za niedotrzymanie kontraktu (3000 funtów) wyniósł 63 642 funty. Początkowo z załogą szkieletową okręt znajdował się w rezerwie w Devonport. |
01.1907 | Okręt dołączono do 3. Destroyer Flotilla z bazą w Devonport. |
1908 | Okręt został poddany remontowi, usprawniono również kotły. |
04.1910 | Okręt dołączono do 2. Destroyer Flotilla. |
1911 - 1912 | W połowie roku okręt przydzielono do 5. Destroyer Flotilla, Home Fleet z bazą w Devonport. Pełnił służbę we flotylli aż do 1912 r. |
30.08.1912 | Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "B" należał właśnie niszczyciel HMS "ARAB". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "B" na kadłubie oraz na jednym z kominów. |
03.1913 | Okręt nadal bazując w Devonport został przydzielony do 7. Destroyer Flotilla. |
08.1914 | W momencie rozpoczęcia wojny okręt wraz z resztą flotylli został przeniesiony na wschodnie wybrzeże Anglii. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "D01", od 1 września 1915 r. numer "D77", od 1 stycznia 1918 r. numer "D05", natomiast od 1 kwietnia 1918 r. numer "H08". |
11.1914 | Okręt został przeniesiony do Scapa Flow, gdzie pełnił służbę patrolową chroniąc kotwicowisko przed okrętami podwodnymi. |
14.04.1917 | HMS "ARAB" zaatakował niemiecki okręt podwodny "U-30", uniemożliwiając ostrzelanie z działa norweskiego statku handlowego "RONDANE". |
19.07.1917 | HMS "ARAB" i niszczyciel HMS "SARPEDON" eskortowały konwój podążający na wschód po trasie skandynawskiej (Lerwick-Norwegia), kiedy konwój został zaatakowany przez niemiecki okręt podwodny "U-67", który zatopił duński parowiec "HARRILDSBORG". HMS "ARAB" z powodzeniem uratował 19-osobową załogę statku handlowego. |
01.1918 | Okręt opuścił Scapa Flow i został przeniesiony do Firth of Forth gdzie dołączył do Methil Convoy Flotilla. |
05.1918 | Okręt wrócił do składu 7. Destroyer Flotilla, bazującej w Humber. Pozostał w jej składzie aż do końca wojny. |
23.07.1919 | Okręt został sprzedany na złom dla Fryer, Sunderland. |
Znani dowódcy (przydziały)
12.01.1903 - 14.04.1903 | Lieutenant & Commander The Hon. Hubert G. Brand |
21.07.1903 - 08.1903 | Lieutenant & Commander Charles R. Blane (na czas manewrów) |
14.07.1904 - 08.1904 | Lieutenant & Commander Arthur G. Craufurd (na czas manewrów) |
03.01.1905 - 20.07.1905 | Commander Francis G. St. John |
20.07.1905 - 07.11.1905 | Lieutenant & Commander Claude A. Rombulow-Pearse |
07.11.1905 - 09.06.1909 | Lieutenant & Commander Geoffrey Mackworth |
09.06.1909 - 08.02.1910 | Lieutenant & Commander Ernest L. Cardale |
08.02.1910 - 01.06.1910 | Lieutenant & Commander Austin C. Ackland |
01.06.1910 - 15.12.1910 | Lieutenant-Commander Robert G. Hamond |
15.12.1910 - 03.04.1911 | Lieutenant in Command Edwin A. Homan |
03.04.1911 - 21.07.1911 | Lieutenant & Commander Norman M. C. Thurstan |
04.07.1911 (?) - 22.05.1914 | Lieutenant & Commander Arthur F. Crutchley |
22.05.1914 - 03.05.1915 | Lieutenant-Commander Patrick B. Crohan |
03.05.1915 - 02.06.1916 | Lieutenant in Command John M. Porter |
31.05.1916 (?) - 14.12.1916 | Lieutenant in Command Samuel B. Graves |
12.02.1917 - 23.02.1918 | Lieutenant-Commander R.N.R. Frank Pattinson |
19.09.1917 - ? | Acting Lieutenant R.N.R. Kenneth McKay (tymczasowo) |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 1. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.