Falcon (1899)

HMS "FALCON" i HMS OSTRICH" były to dwa nieco różniące się między sobą wymiarami niszczyciele zbudowane w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow. Zostały zbudowane w ramach programu rozbudowy floty 1898 - 1899 Naval Estimates. Konstrukcyjnie bazowały na niszczycielach typu "GIPSY".

Kraj: Wielka Brytania
klasa: niszczyciele

Specyfikacja

Nazwa okrętu	Stocznia	Położenie stępki	Wodowanie	Ukończenie budowy	Los okrętu
FALCON	Fairfield DYd	26.06.1899	29.12.1899	?.12.1901	Złomowany w 1920 r.
OSTRICH	Fairfield DYd	28.06.1899	22.03.1900	?.12.1901	Rozbity w 1918 r.

Dane taktyczno-techniczne

Wymiary:

Wyporność pełna	420 t.
Wyporność normalna	375 t.
Długość całkowita	65,68 m (215 ft 6 in) ("OSTRICH": 65,38 m (214 ft 6 in))
Długość pomiędzy pionami	63,32 m (207 ft 9 in) ("OSTRICH": 63,70 m (209 ft 0 in))
Szerokość	6,40 m (21 ft 0 in)
Głębokość	3,71 m (12 ft 2 in)
Zanurzenie	2,67 m (8 ft 9 in)

Napęd:

Maszyny	Dwie maszyny parowe typu TE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Thornycroft; 2 śruby
Moc indykowana	6250 ihp
Prędkość	30 węzłów (kontraktowa 30 węzłów)
Paliwo	od 45 t. do 85 t. węgla
Zasięg	1440 mil morskich przy prędkości 11 węzłów

Opancerzenie:

Brak

Uzbrojenie:

Początkowe

1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in)

Ludzie:

Załoga

63 oficerów i marynarzy

Projekt

Oryginalnie program rozbudowy floty 1898 -1899 Programme nie obejmował niszczycieli, jednak w lipcu 1898 r. House of Commons zatwierdził program uzupełniający (1898 - 1899 Naval Estimates) obejmujący cztery pancerniki, cztery krążowniki i dwanaście niszczycieli. Początkowo program zakładał szybką budowę okrętów według powielonych planów wcześniejszych 30-węzłowców. Jednakże First Lord Sir George Goschen zasugerował, iż należy się skupić bardziej na silnej budowie strukturalnej okrętów niż na ich prędkości, preferując tym samym wcześniejsze konstrukcje niszczycieli 27-węzłowych. Według niego były to okręty rzadziej przebywające w doku z powodu awarii i nie ulegały im tak często jak niszczyciele 30-węzłowe. Jednak ostatecznie jego obawy zostały rozproszone, przekonano go iż konstrukcyjnie 30-węzłowce "dojrzały" już wystarczająco, iż można zaufać konstruktorom. Ostatecznie z listy przypisanych nazw z dnia 11 kwietnia 1899 r. budowniczymi kolejnych okrętów w 1898 - 1899 Naval Estimates zostały stocznie Hawthorn Leslie (trzy okręty), Palmers (trzy okręty), Fairfield (dwa okręty), Laird (dwa okręty ), Doxford (jeden okręt) i Vickers (jeden okręt).

Stocznia Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow w ramach programu uzupełniającego 1898 - 1899 Naval Estimates zbudowała 2 niszczyciele: HMS "FALCON" i HMS "OSTRICH". Oba te niszczyciele bazowały na wcześniejszym typie "GIPSY", jednak występowały pewne różnice w wymiarach okrętów (okręty typu "FALCON" były nieznacznie większe). Mimo, że okręty rozpoczęto niemal w tym samym czasie i były do siebie bardzo podobne to jednak konstruktorzy postanowili wypróbować nieco inną koncepcję bydowy kadłuba. W wyniku tego eksperymentu oba okręty nieco różniły się od siebie wymiarami.

30 sierpnia 1912 r. dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON".

Konstrukcja

Kadłub

Jeżeli chodzi o wymiary i ogólne założenia projektowe to oba okręty tego typu były zbliżone do innych poprzedników z tej stoczni, głównie niszczycieli typu "GIPSY". Wyporność pełna okrętów liczyła 420 t. Długość całkowita wynosiła 65,68 m (215 ft 6 in) ("OSTRICH": 65,38 m (214 ft 6 in)), szerokość 6,40 m (21 ft 0 in) natomiast zanurzenie 2,67 m (8 ft 9 in). Oba okręty w ramach typu różniły się wymiarami, głównie w odniesieniu do długości między pionami. Kadłub okrętów był wykonany ze stali. Podobnie jak w typie "GIPSY" zastosowano układ trzykominowy. Podobnie jak większość wczesnych niszczycieli miały zakryty dziób, ukształtowany na podobieństwo skorupy żółwia (ang. "turtleback"), miał on ułatwić omywanie kadłuba przez fale przy dużej prędkości. W części dziobowej znajdowało się odkryte stanowisko działa 12-funtowego, które w dużym stopniu było zintegrowane z niewielkim mostkiem (stanowiskiem dowodzenia). Powodowało to pewne problemy (głównie dlatego, iż dla wygody oficerowie używali platformy działa jako mostka, zamiast używac stanowiska pod nią) i w późniejszych, większych konstrukcjach odseparowano te dwa elementy.

Opancerzenie

Uzbrojenie

Okręty były uzbrojone 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF, 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Działo 12-funtowe znajdowało się na odsłoniętym stanowisku w części dziobowej. Dwa stanowiska szybkostrzelnych dział 6-funtowych znajdowały się zaraz za stanowiskiem dowodzenia, dwa kolejne na burtach na śródokręciu natomiast ostatnie z nich na rufie. Zarówno działo 12-funtowe jak i działa 6-funtowe były wyposażone w osłony przeciwodłamkowe, jednak mogły być one demontowane i często na zdjęciach nie są one uwidocznione.

Okręty były wyposażone w dwie wyrzutnie torped umieszczone na obrotowych pojedyńczych stanowiskach. Oba stanowiska znajdowały się w części rufowej, za kominami. Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.

Napęd

Okręty zostały wyposażone w dwie 4-cylindrowe maszyny parowe typu TE (potrójnego rozprężania). Maszyny te miały dwa cylindry niskiego ciśnienia, co generowało mniejsze drgania całego urządzenia. Parę zapewniały cztery kotły wyprodukowane przez Thornycroft, które były umieszczone w dwóch oddzielnych kotłowniach. Okręty posiadały trzy kominy. Zgodnie z zaleceniami Admiralicji kotły były przystosowane do opalania zarówno ropą jak i węglem.

W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953"można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "FALCON" osiągnął prędkość 30,295 węzła przy 383 obrotach na minutę, natomiast HMS "OSTRICH" osiągnął prędkość 30,057 węzła przy 381,1 obrotach na minutę.

Służba

HMS Falcon

30.03.1899	Zatwierdzenie okrętów do budowy.
11.04.1899	Zatwierdzenie nazw dla okrętów.
26.06.1899	Położenie stępki okrętu w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow pod numerem stoczniowym 412.
29.12.1899	Wodowanie okrętu.
12.1901	Ukończenie budowy okrętu.
04.01.1902	Okręt został wcielony do służby w Devonport z przydziałem do Portsmouth Instructional Flotilla, Channel Fleet. Na okręcie znalazła się wcześniejsza załoga z niszczyciela HMS "BAT".
12.05.1902	Okręt został zdjęty ze służby w Devonport, natomiast jego załoga została przeniesiona na niszczyciel HMS "SPRIGHTLY", który zastąpił HMS "FALCON" w składzie flotylli.
08.01.1903	Okręt ponownie wcielono do służby z przydziałem do Channel Fleet.
11.04.1907	Okręt zderzył się na Kanale z niszczycielem HMS "COLNE", poważnemu uszkodzeniu uległy oba okręty. HMS "FALCON" znajdował się w naprawie niemal 3 miesiące.
09.07.1907	Okręt zaholował do The Nore niszczyciel HMS "VIOLET", który uległ kolizji ze statkiem żaglowym.
30.08.1912	Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "C" na kadłubie oraz na jednym z kominów.
1913	Okręt przydzielono do 6. Destroyer Flotilla z bazą w Dover. W trakcie wojny wraz z flotyllą uczestniczył w działaniach przeciwminowych i przeciwko okrętom podwodnym na obszarze Dover Barrage. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "P31", od 1 września 1915 r. numer "D54", natomiast od 1 stycznia 1918 r. numer "D36".
11.1913	Okręt zderzył się z krążownikiem zwiadowczym HMS "FORESIGHT", który w owym czasie pełnił rolę przewodnika flotylli.
28.10.1914	Okręt uczestniczył w osłonie pancernika HMS "VENERABLE", który bombardował wybrzeże Belgii na wysokości miasta Westende), chroniąc go wraz z niszczycielem HMS "SYREN" przed okrętami podwodnymi. Niefortunnie oba okręty dostały się pod celny ogień prowadzony z niemieckich baterii nabrzeżnych. Jeden z pocisków 8-calowych trafił niszczyciel (w jedno z dział 6-calowych), powodując śmierć dowódcy (Lieutenant in Command Hubert O. Wauton) oraz 7 innych członków załogi, oraz raniąc 15 marynarzy. Okręt oddalił się do Dunkierki i tam został prowizorycznie naprawiony.
01.04.1918	Okręt będą w osłonie konwoju na Morzu Północnym, został staranowany przez uzbrojony trawler HMS "JOHN FITZGERALD" i prawie przecięty na pół. Załoga, z wyjątkiem dowódcy okrętu (Lieutenant R.N.R. in Command Charles H. Lightoller), pierwszego porucznika i oficera uzbrojenia, uratowała się na łodziach (jeden palacz zmarł w nocy od urazów spowodowanych poparzeniem). Przednia część okrętu oderwała się i zatonęła tuż po północy, pozostawiając trzech oficerów na części rufowej, która ostatecznie zatonęła o 02.15. Oficerowie zostali uratowani przez trawler po około pół godziny przebywania w wodzie.

Znani dowódcy (przydziały)

05.01.1902 - 13.05.1902	Commander Roger J. B. Keyes
08.01.1903 - 05.03.1903	Commander William G. E. Ruck-Keene
05.03.1903 - ?	Lieutenant in Command Walter H. Cowan
20.05.1904 - 10.03.1905	Lieutenant & Commander Hubert S. Cardale
10.03.1905 - 05.01.1906	Lieutenant & Commander Hugh D. Marryat
28.05.1906 - 29.03.1909	Lieutenant & Commander Edward M. C. Rutherfoord
29.03.1909 - 15.08.1910	Lieutenant & Commander William H. Darwall
15.08.1910 - 21.03.1911	Lieutenant & Commander William B. Mackenzie
24.03.1911 - 29.10.1912	Lieutenant & Commander Charles G. C. Sumner
29.10.1912 - 28.10.1914	Lieutenant in Command Hubert O. Wauton (zginął w akcji)
28.10.1914 - 31.10.1914	Sub-Lieutenant Charles J. H. Du Boulay (objął dowodzenie po śmierci Wautona)
29.10.1914 - 31.10.1914	Lieutenant & Commander Lambert N. B. Morgan (tymczasowo)
31.10.1914 - 04.08.1915	Commander Edward M. C. Rutherfoord
04.08.1915 - ?	Lieutenant in Command Alastair C. N. Farquhar
26.07.1916 - 01.04.1918	Lieutenant R.N.R. in Command Charles H. Lightoller (stracił okręt)

HMS Ostrich

30.03.1899	Zatwierdzenie okrętów do budowy.
11.04.1899	Zatwierdzenie nazw dla okrętów.
28.06.1899	Położenie stępki okrętu w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow pod numerem stoczniowym 413.
22.03.1900	Wodowanie okrętu.
12.1901	Ukończenie budowy okrętu.
04.01.1902	Okręt został wcielony do służby w Devonport z przydziałem do Devonport Instructional Flotilla, Channel Fleet.
12.05.1902	Okręt został zdjęty ze służby, natomiast jego załoga została przekazana na niszczyciel HMS "LIVELY", który zajął miejsce HMS "OSTRICH" w składzie flotylli.
08.1902	Okręt ponownie wcielono do służby pod koniec sierpnia, ponownie z przydziałem do Devonport Instructional Flotilla. Okręt przejął zarówno miejsce jak i załogę niszczyciela HMS "DECOY".
30.08.1912	Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "C" na kadłubie oraz na jednym z kominów.
03.1913	Okręt przydzielono do 6. Destroyer Flotilla z bazą w Portsmouth.
02.1914	Okręt przeniesiono do 8. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham.
08.1914	W związku z wybuchem wojny flotyllę przeniesiono do Rosyth z zadaniem chronienia obszaru Firth of Forth. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "P56", natomiast od 1 września 1915 r. numer "D65".
19.02.1917	Okręt zderzył się z lekkim krążownikiem HMS "CONCORD".
07.1917	Okręt przeniesiono ponownie, tym razem do East Coast Convoy Flotilla.
12.07.1917	Okręt wraz z niszczycielem HMS "THRASHER" uczestniczył w eskorcie konwoju. Został on zaatakowany przez niemiecki okręt podwodny "UC-55", który celną torpedą posłał na dno norweski transportowiec "BALZAC". Niszczyciel HMS "THRASHER" zaatakował bombami głębinowymi, jednak bez rezultatu.
04.07.1918	Okręt brał udział w akcji ratowniczej wraz z niszczycielem HMS "STAR". Oba okręty odholowały storpedowany nieopodal Hartlepool przez niemiecki okręt podwodny "UB-21" norweski bark "MENTOR".
1919	Okręt został zdjęty ze służby o umieszczony na liście okrętów do zbycia.
29.04.1920	Okręt został sprzedany dla Barking Ship Breaking Company i złomowany.