HMS "FALCON" i HMS OSTRICH" były to dwa nieco różniące się między sobą wymiarami niszczyciele zbudowane w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow. Zostały zbudowane w ramach programu rozbudowy floty 1898 - 1899 Naval Estimates. Konstrukcyjnie bazowały na niszczycielach typu "GIPSY".
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
FALCON | Fairfield DYd | 26.06.1899 | 29.12.1899 | ?.12.1901 | Złomowany w 1920 r. |
OSTRICH | Fairfield DYd | 28.06.1899 | 22.03.1900 | ?.12.1901 | Rozbity w 1918 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 420 t. |
Wyporność normalna | 375 t. |
Długość całkowita | 65,68 m (215 ft 6 in) ("OSTRICH": 65,38 m (214 ft 6 in)) |
Długość pomiędzy pionami | 63,32 m (207 ft 9 in) ("OSTRICH": 63,70 m (209 ft 0 in)) |
Szerokość | 6,40 m (21 ft 0 in) |
Głębokość | 3,71 m (12 ft 2 in) |
Zanurzenie | 2,67 m (8 ft 9 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie maszyny parowe typu TE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Thornycroft; 2 śruby |
Moc indykowana | 6250 ihp |
Prędkość | 30 węzłów (kontraktowa 30 węzłów) |
Paliwo | od 45 t. do 85 t. węgla |
Zasięg | 1440 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 63 oficerów i marynarzy |
Projekt
Oryginalnie program rozbudowy floty 1898 -1899 Programme nie obejmował niszczycieli, jednak w lipcu 1898 r. House of Commons zatwierdził program uzupełniający (1898 - 1899 Naval Estimates) obejmujący cztery pancerniki, cztery krążowniki i dwanaście niszczycieli. Początkowo program zakładał szybką budowę okrętów według powielonych planów wcześniejszych 30-węzłowców. Jednakże First Lord Sir George Goschen zasugerował, iż należy się skupić bardziej na silnej budowie strukturalnej okrętów niż na ich prędkości, preferując tym samym wcześniejsze konstrukcje niszczycieli 27-węzłowych. Według niego były to okręty rzadziej przebywające w doku z powodu awarii i nie ulegały im tak często jak niszczyciele 30-węzłowe. Jednak ostatecznie jego obawy zostały rozproszone, przekonano go iż konstrukcyjnie 30-węzłowce "dojrzały" już wystarczająco, iż można zaufać konstruktorom. Ostatecznie z listy przypisanych nazw z dnia 11 kwietnia 1899 r. budowniczymi kolejnych okrętów w 1898 - 1899 Naval Estimates zostały stocznie Hawthorn Leslie (trzy okręty), Palmers (trzy okręty), Fairfield (dwa okręty), Laird (dwa okręty ), Doxford (jeden okręt) i Vickers (jeden okręt).
Stocznia Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow w ramach programu uzupełniającego 1898 - 1899 Naval Estimates zbudowała 2 niszczyciele: HMS "FALCON" i HMS "OSTRICH". Oba te niszczyciele bazowały na wcześniejszym typie "GIPSY", jednak występowały pewne różnice w wymiarach okrętów (okręty typu "FALCON" były nieznacznie większe). Mimo, że okręty rozpoczęto niemal w tym samym czasie i były do siebie bardzo podobne to jednak konstruktorzy postanowili wypróbować nieco inną koncepcję bydowy kadłuba. W wyniku tego eksperymentu oba okręty nieco różniły się od siebie wymiarami.
30 sierpnia 1912 r. dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON".
Konstrukcja
Kadłub
Jeżeli chodzi o wymiary i ogólne założenia projektowe to oba okręty tego typu były zbliżone do innych poprzedników z tej stoczni, głównie niszczycieli typu "GIPSY". Wyporność pełna okrętów liczyła 420 t. Długość całkowita wynosiła 65,68 m (215 ft 6 in) ("OSTRICH": 65,38 m (214 ft 6 in)), szerokość 6,40 m (21 ft 0 in) natomiast zanurzenie 2,67 m (8 ft 9 in). Oba okręty w ramach typu różniły się wymiarami, głównie w odniesieniu do długości między pionami. Kadłub okrętów był wykonany ze stali. Podobnie jak w typie "GIPSY" zastosowano układ trzykominowy. Podobnie jak większość wczesnych niszczycieli miały zakryty dziób, ukształtowany na podobieństwo skorupy żółwia (ang. "turtleback"), miał on ułatwić omywanie kadłuba przez fale przy dużej prędkości. W części dziobowej znajdowało się odkryte stanowisko działa 12-funtowego, które w dużym stopniu było zintegrowane z niewielkim mostkiem (stanowiskiem dowodzenia). Powodowało to pewne problemy (głównie dlatego, iż dla wygody oficerowie używali platformy działa jako mostka, zamiast używac stanowiska pod nią) i w późniejszych, większych konstrukcjach odseparowano te dwa elementy.
Uzbrojenie
Okręty były uzbrojone 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF, 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Działo 12-funtowe znajdowało się na odsłoniętym stanowisku w części dziobowej. Dwa stanowiska szybkostrzelnych dział 6-funtowych znajdowały się zaraz za stanowiskiem dowodzenia, dwa kolejne na burtach na śródokręciu natomiast ostatnie z nich na rufie. Zarówno działo 12-funtowe jak i działa 6-funtowe były wyposażone w osłony przeciwodłamkowe, jednak mogły być one demontowane i często na zdjęciach nie są one uwidocznione.
Okręty były wyposażone w dwie wyrzutnie torped umieszczone na obrotowych pojedyńczych stanowiskach. Oba stanowiska znajdowały się w części rufowej, za kominami. Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Napęd
Okręty zostały wyposażone w dwie 4-cylindrowe maszyny parowe typu TE (potrójnego rozprężania). Maszyny te miały dwa cylindry niskiego ciśnienia, co generowało mniejsze drgania całego urządzenia. Parę zapewniały cztery kotły wyprodukowane przez Thornycroft, które były umieszczone w dwóch oddzielnych kotłowniach. Okręty posiadały trzy kominy. Zgodnie z zaleceniami Admiralicji kotły były przystosowane do opalania zarówno ropą jak i węglem.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953"można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "FALCON" osiągnął prędkość 30,295 węzła przy 383 obrotach na minutę, natomiast HMS "OSTRICH" osiągnął prędkość 30,057 węzła przy 381,1 obrotach na minutę.
Służba
HMS Falcon
30.03.1899 | Zatwierdzenie okrętów do budowy. |
11.04.1899 | Zatwierdzenie nazw dla okrętów. |
26.06.1899 | Położenie stępki okrętu w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow pod numerem stoczniowym 412. |
29.12.1899 | Wodowanie okrętu. |
12.1901 | Ukończenie budowy okrętu. |
04.01.1902 | Okręt został wcielony do służby w Devonport z przydziałem do Portsmouth Instructional Flotilla, Channel Fleet. Na okręcie znalazła się wcześniejsza załoga z niszczyciela HMS "BAT". |
12.05.1902 | Okręt został zdjęty ze służby w Devonport, natomiast jego załoga została przeniesiona na niszczyciel HMS "SPRIGHTLY", który zastąpił HMS "FALCON" w składzie flotylli. |
08.01.1903 | Okręt ponownie wcielono do służby z przydziałem do Channel Fleet. |
11.04.1907 | Okręt zderzył się na Kanale z niszczycielem HMS "COLNE", poważnemu uszkodzeniu uległy oba okręty. HMS "FALCON" znajdował się w naprawie niemal 3 miesiące. |
09.07.1907 | Okręt zaholował do The Nore niszczyciel HMS "VIOLET", który uległ kolizji ze statkiem żaglowym. |
30.08.1912 | Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "C" na kadłubie oraz na jednym z kominów. |
1913 | Okręt przydzielono do 6. Destroyer Flotilla z bazą w Dover. W trakcie wojny wraz z flotyllą uczestniczył w działaniach przeciwminowych i przeciwko okrętom podwodnym na obszarze Dover Barrage. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "P31", od 1 września 1915 r. numer "D54", natomiast od 1 stycznia 1918 r. numer "D36". |
11.1913 | Okręt zderzył się z krążownikiem zwiadowczym HMS "FORESIGHT", który w owym czasie pełnił rolę przewodnika flotylli. |
28.10.1914 | Okręt uczestniczył w osłonie pancernika HMS "VENERABLE", który bombardował wybrzeże Belgii na wysokości miasta Westende), chroniąc go wraz z niszczycielem HMS "SYREN" przed okrętami podwodnymi. Niefortunnie oba okręty dostały się pod celny ogień prowadzony z niemieckich baterii nabrzeżnych. Jeden z pocisków 8-calowych trafił niszczyciel (w jedno z dział 6-calowych), powodując śmierć dowódcy (Lieutenant in Command Hubert O. Wauton) oraz 7 innych członków załogi, oraz raniąc 15 marynarzy. Okręt oddalił się do Dunkierki i tam został prowizorycznie naprawiony. |
01.04.1918 | Okręt będą w osłonie konwoju na Morzu Północnym, został staranowany przez uzbrojony trawler HMS "JOHN FITZGERALD" i prawie przecięty na pół. Załoga, z wyjątkiem dowódcy okrętu (Lieutenant R.N.R. in Command Charles H. Lightoller), pierwszego porucznika i oficera uzbrojenia, uratowała się na łodziach (jeden palacz zmarł w nocy od urazów spowodowanych poparzeniem). Przednia część okrętu oderwała się i zatonęła tuż po północy, pozostawiając trzech oficerów na części rufowej, która ostatecznie zatonęła o 02.15. Oficerowie zostali uratowani przez trawler po około pół godziny przebywania w wodzie. |
Znani dowódcy (przydziały)
05.01.1902 - 13.05.1902 | Commander Roger J. B. Keyes |
08.01.1903 - 05.03.1903 | Commander William G. E. Ruck-Keene |
05.03.1903 - ? | Lieutenant in Command Walter H. Cowan |
20.05.1904 - 10.03.1905 | Lieutenant & Commander Hubert S. Cardale |
10.03.1905 - 05.01.1906 | Lieutenant & Commander Hugh D. Marryat |
28.05.1906 - 29.03.1909 | Lieutenant & Commander Edward M. C. Rutherfoord |
29.03.1909 - 15.08.1910 | Lieutenant & Commander William H. Darwall |
15.08.1910 - 21.03.1911 | Lieutenant & Commander William B. Mackenzie |
24.03.1911 - 29.10.1912 | Lieutenant & Commander Charles G. C. Sumner |
29.10.1912 - 28.10.1914 | Lieutenant in Command Hubert O. Wauton (zginął w akcji) |
28.10.1914 - 31.10.1914 | Sub-Lieutenant Charles J. H. Du Boulay (objął dowodzenie po śmierci Wautona) |
29.10.1914 - 31.10.1914 | Lieutenant & Commander Lambert N. B. Morgan (tymczasowo) |
31.10.1914 - 04.08.1915 | Commander Edward M. C. Rutherfoord |
04.08.1915 - ? | Lieutenant in Command Alastair C. N. Farquhar |
26.07.1916 - 01.04.1918 | Lieutenant R.N.R. in Command Charles H. Lightoller (stracił okręt) |
HMS Ostrich
30.03.1899 | Zatwierdzenie okrętów do budowy. |
11.04.1899 | Zatwierdzenie nazw dla okrętów. |
28.06.1899 | Położenie stępki okrętu w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company, Govan, Glasgow pod numerem stoczniowym 413. |
22.03.1900 | Wodowanie okrętu. |
12.1901 | Ukończenie budowy okrętu. |
04.01.1902 | Okręt został wcielony do służby w Devonport z przydziałem do Devonport Instructional Flotilla, Channel Fleet. |
12.05.1902 | Okręt został zdjęty ze służby, natomiast jego załoga została przekazana na niszczyciel HMS "LIVELY", który zajął miejsce HMS "OSTRICH" w składzie flotylli. |
08.1902 | Okręt ponownie wcielono do służby pod koniec sierpnia, ponownie z przydziałem do Devonport Instructional Flotilla. Okręt przejął zarówno miejsce jak i załogę niszczyciela HMS "DECOY". |
30.08.1912 | Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "FALCON". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "C" na kadłubie oraz na jednym z kominów. |
03.1913 | Okręt przydzielono do 6. Destroyer Flotilla z bazą w Portsmouth. |
02.1914 | Okręt przeniesiono do 8. Destroyer Flotilla z bazą w Chatham. |
08.1914 | W związku z wybuchem wojny flotyllę przeniesiono do Rosyth z zadaniem chronienia obszaru Firth of Forth. Od 6 grudnia 1914 r. okręt nosił numer "P56", natomiast od 1 września 1915 r. numer "D65". |
19.02.1917 | Okręt zderzył się z lekkim krążownikiem HMS "CONCORD". |
07.1917 | Okręt przeniesiono ponownie, tym razem do East Coast Convoy Flotilla. |
12.07.1917 | Okręt wraz z niszczycielem HMS "THRASHER" uczestniczył w eskorcie konwoju. Został on zaatakowany przez niemiecki okręt podwodny "UC-55", który celną torpedą posłał na dno norweski transportowiec "BALZAC". Niszczyciel HMS "THRASHER" zaatakował bombami głębinowymi, jednak bez rezultatu. |
04.07.1918 | Okręt brał udział w akcji ratowniczej wraz z niszczycielem HMS "STAR". Oba okręty odholowały storpedowany nieopodal Hartlepool przez niemiecki okręt podwodny "UB-21" norweski bark "MENTOR". |
1919 | Okręt został zdjęty ze służby o umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
29.04.1920 | Okręt został sprzedany dla Barking Ship Breaking Company i złomowany. |
Znani dowódcy (przydziały)
05.01.1902 - 13.05.1902 | Lieutenant James R. P. Hawksley |
21.08.1902 - 07.07.1903 | Lieutenant & Commander Henry R. Heathcote |
21.07.1903 - 08.1903 | Lieutenant & Commander John G. M. McHardy (na czas manewrów) |
14.07.1904 - 08.1904 | Lieutenant & Commander Alfred F. St. Clair Armitage |
09.1904 - ? | Chief Boatswain (T) in Command Joseph Sanders |
03.01.1905 - 06.01.1905 | Lieutenant & Commander John May |
06.01.1905 - 17.02.1905 | Commander Walter H. Cowan |
17.02.1905 - 28.03.1905 | Lieutenant & Commander William H. H. S. Thomson |
28.03.1905 - 22.05.1905 | Lieutenant & Commander Cyril Asser |
22.05.1905 - 07.1905 | Lieutenant & Commander George W. McO. Campbell |
21.07.1905 - 05.01.1906 | Lieutenant & Commander David C. H. Dalrymple |
05.01.1906 - 16.10.1906 | Lieutenant & Commander Hugh D. Marryat |
16.10.1906 - 13.03.1909 | Lieutenant & Commander Frank F. Rose |
09.07.1908 - 28.07.1908 | Lieutenant & Commander Geoffrey Corlett (tymczasowo) |
13.03.1909 - 03.08.1909 | Lieutenant & Commander Richard A. A. Plowden |
03.08.1909 - 06.04.1910 | Lieutenant & Commander George P. Green |
21.06.1910 - 05.08.1910 | Lieutenant & Commander Clive C. H. Maitland-Addison |
08.1910 - 04.03.1911 | Lieutenant & Commander Francis E. H. G. Hobart |
04.03.1911 - 09.1911 | Lieutenant & Commander Herbert F. Littledale |
20.10.1911 - 30.10.1911 | Lieutenant in Command Lionel G. Foote |
14.02.1912 - 25.11.1913 | Lieutenant & Commander Evelyn H. B. L. Scrivener |
03.02.1914 - 28.08.1914 | Lieutenant-in-Command John K. McLeod |
28.08.1914 - 20.01.1916 | Lieutenant-Commander Richard B. England |
20.01.1916 - ? | Lieutenant-Commander R.N.R. Edgar L. Trant |
14.02.1918 - ? | Acting Sub-Lieutenant R.N.R. Alfred L. Jasper |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 1. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.