Stocznia Palmers Shipbuilding and Iron Company, Jarrow-on-Tyne była jednym z beneficjentów programu rozbudowy floty 1897 – 1898 Naval Estimates. W ramach zamówienia zbudowano w niej dwa niszczyciele, z tym że HMS "PETEREL" został zaczęty jako niszczyciel serii "specjal", a został ukończony jako jeden z typowych 30-węzłowców. Ostatecznie oba niszczyciele z tej stoczni różniły się nieco wymiarami.
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
SPITEFUL | Palmers | 12.01.1898 | 11.01.1899 | ?.02.1900 | Złomowany w 1920 r. |
PETEREL | Palmers | 29.07.1898 | 30.03.1899 | ?.07.1900 | Złomowany w 1919 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 450 t. ("PETEREL": 420 t.) |
Wyporność normalna | 400 t. ("PETEREL": 370 t.) |
Długość całkowita | 67,06 m (220 ft 0 in) ("PETEREL": 66,90 m (219 ft 6 in)) |
Długość pomiędzy pionami | 65,52 m (215 ft 0 in) |
Szerokość | 6,32 m (20 ft 9 in) |
Głębokość | 4,71 m (15 ft 5½ in) |
Zanurzenie | 2,77 m (9 ft 1 in) ("PETEREL": 2,72 m (8 ft 11 in)) |
Napęd:
Maszyny | Dwie maszyny parowe typu TE; 4 kotły wodnorurkowe firmy Reed; 2 śruby |
Moc indykowana | 6200 ihp |
Prędkość | 30 węzłów (kontraktowa 30 węzłów) |
Paliwo | od 45 t. do 95 t. węgla |
Zasięg | 1635 mil morskich przy prędkości 11 węzłów |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowych (6 pdr) 8 cwt QF; 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 63 oficerów i marynarzy |
Projekt
Dla stoczni Palmers Shipbuilding and Iron Company, Jarrow-on-Tyne te dwa niszczyciele kolejnymi z prawie 60 niszczycieli i torpedowców zbudowanych dla Royal Navy. Od 1893 r. stocznia zdobyła znaczną renomę w konstrukcji tego typu okrętów, budując jedne z najlepszych niszczycieli tamtych czasów wg opinii zarówno specjalistów jak i marynarzy. Niszczyciele tego typu zbudowano w ramach programu rozbudowy floty 1897 – 1898 Naval Estimates. HMS "PETEREL" początkowo był konstruowany jako jeden z niszczycieli serii "specjal" (będących swoistymi eksperymentami w dziedzinie osiąganych prędkości czy dzielności morskiej), jednak został ostatczenie ukończony jako normalny 30-węzłowiec. Konstruktorzy oparli się na bardzo udanym typie "STAR", zmieniając nieco jedynie konstrukcję kadłuba, powodując iż nie tylko typ "SPITEFUL" różnił się nieco wymiarami od typu "STAR", to na dodatek w związku z nieco innymi początkami obu niszczycieli typu "SPITEFUL", obie jednostki w tym typie nieco różniły się między sobą. Główna różnica pomiędzy typem "STAR", a "SPITEFUL" była związana z inna liczbą kominów. W typie "SPITEFUL" konstruktorzy zastosowali cztery kominy, z których dwa środkowe były bardzo blisko siebie. W typie "STAR" zamiast dwóch środkowych kominów był jeden, nieco szerszy od innych.
Zakwalifikowanie niszczyciela HMS "PETEREL" do programu rozbudowy floty 1897 – 1898 Naval Estimates również rodzi nieco kontrowersji. O ile sam niszczyciel (a raczej data rozpoczęcia jego budowy) jest odbierane przez wiele materiałów źródłowych jako przydział do 1897 – 1898 Naval Estimates, to jednak w momencie jego rozpoczęcia był on prywatną inwestyją stoczni, nie powstał na zamówienie Admiralicji. Przyporządkowanie go do tego a nie innego planu rozbudowy floty podano za "Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905". W rzeczywistości powinien być zaliczony do 12 niszczycieli powstałych w ramach planu rozbudowy 1898 - 1899 Programme. Początkowo w ramach tego programu nie miały powstać żadne niszczyciele, jednakże w lipcu 1898 r. House of Commons zatwierdziło program uzupełniający (1898 -1899 Estimates), planując budowę czterech pancerników, czterech krążowników i właśnie dwanaście niszczycieli.
30 sierpnia 1912 r. dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "C" należały właśnie niszczyciele typu "STAR", natomiast niszczyciele typu "SPITEFUL" już do typu "B", jako czterokominowe..
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna okrętów liczyła 450 t. ("PETEREL": 420 t.) Długość całkowita wynosiła 67,06 m (220 ft 0 in) ("PETEREL": 66,90 m (219 ft 6 in)), szerokość 6,32 m (20 ft 9 in) natomiast zanurzenie 2,77 m (9 ft 1 in) ("PETEREL": 2,72 m (8 ft 11 in)). Oba okręty nieco różniły się wymiarami z powodu tego iż HMS "PETEREL" był rozpoczęty jako jeden z niszczycieli serii "specjal" (będących swoistymi eksperymentami w dziedzinie osiąganych prędkości czy dzielności morskiej). Kadłub okrętów był wykonany ze stali. Konstrukcyjnie te okręty bazowały na bardzo udanym typie "STAR", jednak w przeciwieństwie do tego typu, który charakteryzował się zastosowaniem trzech kominów, z których środkowy był nieco szerszy od innych, gdyż odprowadzał spaliny z dwóch kotłów, w typie "SPITEFUL" zastosowano układ czterech kominów, z których każdy odprowadzał spaliny z jednego z kotłów. Podobnie jak większość wczesnych niszczycieli miały zakryty dziób, ukształtowany na podobieństwo skorupy żółwia (ang. "turtleback"), miał on ułatwić omywanie kadłuba przez fale przy dużej prędkości. W części dziobowej znajdowało się odkryte stanowisko działa 12-funtowego, które w dużym stopniu było zintegrowane z niewielkim mostkiem (stanowiskiem dowodzenia). Powodowało to pewne problemy (głównie dlatego, iż dla wygody oficerowie używali platformy działa jako mostka, zamiast używac stanowiska pod nią) i w późniejszych, większych konstrukcjach odseparowano te dwa elementy.
Niszczyciele tego typu pod względem manewrowości i dzielności morskiej były bardzo chwalone zarówno przez marynarzy jak i przez inżynierów. Szczególnie chwalono maszyny, gwarantujące doskonały zasięg i nie sprawiające kłopotów w trakcie użytkowania.
Uzbrojenie
Okręty były uzbrojone 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF, 5 dział 57 mm (2,24 in) 6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF i 2 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Działo 12-funtowe znajdowało się na odsłoniętym stanowisku w części dziobowej. Dwa stanowiska szybkostrzelnych dział 6-funtowych znajdowały się zaraz za stanowiskiem dowodzenia, dwa kolejne na burtach na śródokręciu natomiast ostatnie z nich na rufie. Zarówno działo 12-funtowe jak i działa 6-funtowe były wyposażone w osłony przeciwodłamkowe, jednak mogły być one demontowane i często na zdjęciach nie są one uwidocznione.
Okręty były wyposażone w dwie wyrzutnie torped umieszczone na obrotowych pojedyńczych stanowiskach. Oba stanowiska znajdowały się w części rufowej, za kominami. Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm.
Napęd
Okręty te, podobnie jak w typie "STAR" zostały wyposażone w dwie 4-cylindrowe maszyny parowe typu TE (potrójnego rozprężania). Maszyny te miały dwa cylindry niskiego ciśnienia, co generowało mniejsze drgania całego urządzenia. Parę zapewniały cztery kotły wyprodukowane przez Reed były umieszczone w dwóch oddzielnych kotłowniach. Dwa środkowe kotły odprowadzały spaliny przez jeden, nieco szerszy komin. Kotły były w stanie wyprodukować parę o ciśnieniu 250 psi. Były umieszczone w dwóch kotłowniach, drzwiczkami do uzupełniania paliwa w kierunku środka kotłowni. Taki układ powodował iz oba kotły mogły być obsługiwane przez ten sam zespół palaczy. Redukowało to liczbę osób obsługi.
W 1904 r. HMS "SPITEFUL" odegrał kluczową rolę w przyjęciu przez Royal Navy oleju opałowego jako źródła energii zamiast węgla. W lipcu tego samego roku czasopismo Scientific American określiło jednostkę jako "pierwszy okręt wojenny tak wyposażony". Kotły niszczyciela zostały zmodyfikowane tak, aby spalały tylko olej opałowy w ramach trwających eksperymentów, a w dniach 7-8 grudnia 1904 r. "niezwykle ważne" testy porównawcze przeprowadzono w pobliżu Wyspy Wight z HMS "PETEREL", spalającym węgiel, wykazały iż HMS "SPITEFUL" działał znacznie lepiej. Początkowe problemy z większą produkcją dymu zostały rozwiązane, a ponadto okazało się, że załoga okrętu mogła zostać zredukowana, ponieważ w kotłowniach potrzeba było mniej marynarzy. Podczas gdy HMS "PETEREL" potrzebował sześciu palaczy podczas prób, HMS "SPITEFUL" wymagał tylko trzech pracowników kotłowni; podczas gdy załoga HMS "PETEREL" musiała wyrzucać 1,5 tony popiołu i żużlu, Spiteful nie wytwarzał takich odpadów. Ponadto, podczas gdy HMS "PETEREL" potrzebował 1,5 godziny na przygotowanie się do wyruszenia w rejs, HMS "SPITEFUL" był gotowy do wyruszenia w 10 minut. W czerwcu 1906 roku ten sam dziennik donosił, że HMS "SPITEFUL" był wykorzystywany przez Admiralicję do szkolenia ekip maszynowni w działaniu kotłów opalanych olejem.
Chociaż próby z 1904 r. wykazały znaczące zalety oleju opałowego nad węglem zasilającym okręty wojenne, nie doprowadziły one do natychmiastowego porzucenia węgla jako paliwa przez Royal Navy. Podczas gdy brytyjska wewnętrzna podaż węgla była obfita, zapasy ropy były znikome. William Palmer, który był Pierwszym Lordem Admiralicji w 1904 r., uznał przestawienie się na ropę za "niemożlieą", ze względu na jej dostępność. Zastój w podjęciu tej decyzji trwał długo, ale udało się to osiągnąć dzięki polityce zagranicznej i działaniom rządu na rynku ropy naftowej, począwszy od Królewskiej Komisji ds. Paliw i Silników w 1912 r., promowanej przez Winstona Churchilla, który był wówczas Pierwszym Lordem Admiralicji. Marynarka wojenna zobowiązała się do zmiany w tym samym roku, kiedy wszystkie okręty, które zamierzała zamówić lub kupić, będą zaprojektowane do używania oleju opałowego jako paliwa.
W opracowaniu "Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953"można znaleźć informacje na temat osiągów tych niszczycieli podczas prób. HMS "SPITEFUL" osiągnął prędkość 30,100 węzła, natomiast HMS "PETEREL" przy 383,4 obrotach na minutę osiągnął prędkość 30,287 węzła.
Służba
HMS Spiteful
12.01.1898 | Położenie stępki okrętu w stoczni Palmers Shipbuilding and Iron Company, Jarrow-on-Tyne pod numerem stoczniowym 710. |
11.01.1899 | Wodowanie okrętu. |
31.08.1899 | Okręt dotarł do Portsmouth w celu wyposażenia. |
02.1900 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 50 977 funtów. Początkowo okręt znajdował się w rezerwie, uczestnicząc jedynie w letnich manewrach. |
02.1901 | Okręt wszedł na mieliznę nieopodal Isle of Wight, uszkadzając sobie śruby. Po zdarzeniu okręt udał się do Portsmouth w celu naprawy. |
23.10.1901 | Okręt ponownie uczestniczył w wypadku, tym razem zderzając się u północno - wschodnich wybrzeży Anglii ze swoim bliźniakiem HMS "PETEREL". Oba okręty doznały sporych uszkodzeń. |
04.04.1905 | Ponowne zderzenie w którym brał udział ten pechowy okręt. Płynąc z prędkością 22 węzłów nieopodal Yarmouth, Isle of Wight okręt zderzył się z barką "PRECIOSA", która przewoziła cement. Uszkodzenia niszczyciela nie okazały się poważne, jeden z marynarzy został ranny. Jednakże barka zatonęła, a dwóch członków jej załogi utonęło. |
05.08.1907 | Podczas przygotowania się do rejsu w Cowes na Isle of Wight, olej napędowy został uwolniony pod ciśnieniem z odłączonego palnika, powodując, że płomienie wypełniły tylną kotłownię: dwóch członków załogi zginęło, a dwóch zostało rannych. Magazyny zostały zalane w celu ochrony ich przed ogniem i chociaż płomienie nie spowodowały żadnych uszkodzeń strukturalnych, okręt został odholowany do Portsmouth w celu inspekcji. To wydarzenie zachęciło Admiralicję do wydania nowych instrukcji dotyczących obsługi kotłów opalanych ropą na swoich okrętach, w szczególności po remoncie. W owym czasie okręt był w składzie Portsmouth Flotilla, Home Fleet. |
30.08.1912 | Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "B" należały właśnie niszczyciele typu "SPITEFUL". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "B" na kadłubie oraz na jednym z kominów. |
06.1914 | Okręt był raportowany jako tendel dla HMS "Vernon" szkoły torpedystów Royal Navy. Nadal pełni tą funkcję w momencie rozpoczęcia wojny. Od 6 grudnia 1914 r. okręt miał przydzielony numer "P73", od 1 września 1915 numer "D91", natomiast od 1 stycznia 1918 r. do końca służby numer "D76". |
06.1915 | Okręt zostaje przydzielony do Portsmouth Local Defence Flotilla. |
06.09.1916 | Okręt zauważył próbujący się zanurzyć niemiecki okręt podwodny nieopodal Cape Barfleur, Kanał La Manche. |
18.01.1917 | Okręt został wysłany z Portsmouth z trzema innymi niszczycielami, aby udać się na pomoc HMS "FERRET", kolejnym niszczycielowi, który został unieszkodliwiony przez torpedę wroga podczas polowania na niemieckie okręty podwodne w centrum Kanału La Manche, na południowy-wschód od Wyspy Wight. HMS "FERRET" został odholowany do Portsmouth. |
05.1918 - 12.1918 | Okręt znajdwał się w tamtym czasie w składzie Portsmouth Local Defence Flotilla, jako tender dla HMS "Victory", Portsmouth Naval Barracks, ośrodka zabezpieczenia socjalnego. |
01.1919 - 04.1919 | Okręt bazował w Portsmouth. |
01.1920 | Okręt został umieszczony na liście okrętów do zbycia. |
14.09.1920 | Okręt został sprzedany i złomowany w Hayes' yard, Porthcawl. |
Znani dowódcy (przydziały)
1900 (?) - 06.10.1901 (?) | Commander Trevylyan D. W. Napier (?) |
11.01.1901 - 03.01.1903 | Commander John B. Sparks (również jako dowódca HMS "FLYING FISH") |
11.01.1901 - 14.02.1902 | Commander Douglas R. L. Nicholson (również jako dowódca HMS "FLYING FISH") |
08.08.1904 - ? | Lieutenant & Commander Algernon W. Abbott (wypożyczony) |
28.11.1905 - 18.09.1907 | Lieutenant & Commander Hugh Seymour |
18.09.1907 - 29.03.1909 | Lieutenant & Commander Leslie D. Fisher |
29.03.1909 - 03.01.1911 | Lieutenant & Commander Hugh U. Fletcher |
31.01.1911 - 23.03.1911 | Lieutenant & Commander James F. Houstoun |
18.11.1911 - 23.03.1912 | Commander William L. Elder |
23.03.1912 - 25.05.1912 | Commander Gregory G. C. Wood-Martin |
25.05.1912 - 31.12.1912 | Lieutenant in Command (T) Brien M. Money |
31.12.1912 - 13.03.1913 | Lieutenant-Commander (T) Arthur T. Walker |
13.03.1913 - 06.1914 | Lieutenant-Commander (T) Alfred B. Watts |
29.07.1914 - 12.12.1914 | Lieutenant & Commander Ernest E. Lowe |
12.12.1914 - 10.01.1917 | Commander Walter B. Compton (oraz w dowództwie Portsmouth Local Defence Flotilla) |
10.01.1917 - 19.03.1918 | Commander Henry F. H. Wakefield (oraz w dowództwie Portsmouth Local Defence Flotilla) |
03.04.1918 - 25.02.1919 | Acting Lieutenant-Commander R.N.R. Robert L. F. Hubbard |
HMS Peterel
29.07.1898 | Położenie stępki okrętu w stoczni Palmers Shipbuilding and Iron Company, Jarrow-on-Tyne pod numerem stoczniowym 745. Okręt został rozpoczęty jako prywatna inwestycja stoczni, wg. tzw. serii "specjal". |
30.03.1899 | Wodowanie okrętu. |
02.1900 | Okręt dotarł do Portsmouth w celu wyposażenia. |
02.1900 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt okrętu wyniósł 47 149 funtów. Początkowo okręt znajdował się w rezerwie, uczestnicząc jedynie w letnich manewrach. |
1910 | Okręt został przydzielony do 4. Destroyer Flotilla z bazą w Portsmouth. |
30.08.1912 | Dokonano klasyfikacji niszczycieli. Jeżeli chodzi o serię 30-węzłową, to wydzielono 3 typy. Niszczyciele czterokominowe zaklasyfikowano do typu "B", trzykominowe do typu "C", natomiast dwukominowe do typu "D". Do typu "B" należały właśnie niszczyciele typu "SPITEFUL". Od 30 września 1913 r. na okrętach tego typu malowano literę "B" na kadłubie oraz na jednym z kominów. |
03.1913 | Okręt został przydzielony do 6. Destroyer Flotilla. |
08.1914 | Okręt najprawdopodobniej został przeniesiony do 8. Destroyer Flotilla, jako tender dla HMS "TYNE". Pozostawał w jej składzie najprawdopodobniej przez cały okres wojny. Od 6 grudnia 1914 r. okręt miał przydzielony numer "P74", od 1 września 1915 numer "D88", od 1 stycznia 1918 r. numer "D68", natomiast od 13 września 1918 r. numer "H54". |
30.08.1919 | Okręt został sprzedany w celu utylizacji i złomowany w tym samym roku. |
Znani dowódcy (przydziały)
06.10.1900 - 14.10.1901 | Commander Trevylyan D. W. Napier |
14.10.1901 - 14.02.1902 | Commander Brian H. F. Barttelot |
21.07.1901 - 08.1901 | Commander Roger J. B. Keyes (na czas manewrów) |
13.02.1904 - 19.04.1904 | Lieutenant in Command Osmond J. Prentis |
14.07.1904 - 08.1904 | Lieutenant & Commander The Hon. Arthur Stopford (na czas manewrów) |
13.09.1904 - 01.11.1904 | Lieutenant in Command Osmond J. Prentis |
01.11.1904 - 04.10.1906 | Lieutenant & Commander Arthur Bromley |
04.10.1906 - 29.10.1907 | Lieutenant & Commander George P. Leith |
14.01.1908 - 22.10.1909 | Lieutenant-Commander Mark G. Newton |
23.10.1909 - 10.01.1910 | Lieutenant & Commander Maurice C. Bomford |
10.01.1910 - 19.10.1910 | Lieutenant-Commander Hugh D. Colville |
19.10.1910 - 21.03.1912 | Lieutenant & Commander Clarence W. E. Trelawny |
03.1912 - 06.05.1913 | Lieutenant & Commander Salisbury H. Simpson |
01.1914 - 02.1914 | Lieutenant & Commander Walter O. H. Lambert |
02.1914 - 17.03.1914 | Lieutenant & Commander Salisbury H. Simpson (tymczasowo) |
17.03.1914 - 19.02.1915 | Lieutenant in Command George F. Hole (choroba) |
19.02.1915 - 16.12.1915 | Lieutenant in Command Joseph H. L. Yorke |
16.12.1915 - 16.01.1918 | Lieutenant R.N.R. in Command Alphonse M. Tulloch |
13.12.1917 (?) - 27.02.1919 | Lieutenant R.N.R. in Command Norman W. M. Kemp |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Эдгар Дж.Марч. Британские эсминцы. История эволюции. 1892—1953. Часть 1. — "Галея Принт", 2012
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.