Pierwsze dwa niszczyciele zbudowane dla Royal Navy. Później (30 sierpnia 1912 r.) zostały zaklasyfikowane do typu "A", liczącego łącznie 42 jednostki, z racji budowy przez różne stocznie i wg odmiennych planów znacznie różniące się od siebie. Niszczyciele typu "HAVOCK" zostały zaprojektowane i zbudowane przez stocznię Yarrow Shipbuilders.
Kraj: Wielka Brytania klasa: niszczyciele |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
HAVOCK | Yarrow | ?.07.1892 | 12.08.1893 | ?.01.1894 | Sprzedany w 1912 r. |
HORNET | Yarrow | ?.07.1892 | 23.12.1893 | ?.07.1894 | Sprzedany w 1909 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność pełna | 275 t. |
Wyporność normalna | 240 t. |
Długość całkowita | 56,39 m (185 ft 0 in) |
Długość pomiędzy pionami | 54,86 m (180 ft 0 in) |
Szerokość | 5,64 m (18 ft 6 in) |
Głębokość | 3,35 m (11 ft 0 in) |
Zanurzenie | 2,21 m (7 ft 3 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie maszyny parowe typu TE; 2 kotły lokomotywowe ("HAVOCK") lub 8 kotłów wodnorurkowych ("HORNET"); 2 śruby |
Moc indykowana | 3700 ihp (dla HMS "HAVOCK" spotyka się wartość 3500 ihp) |
Prędkość | 26 węzłów |
Paliwo | 47 t. węgla (spotyka się również ilości 25 t. (minimum) na 60 t. (maksimum) |
Zasięg | 1195 mil morskich przy 11 węzłach |
Opancerzenie:
Brak |
Uzbrojenie:
Początkowe | 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF; 3 działa 57 mm (2,24 in) (6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF; 3 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in) |
Ludzie:
Załoga | 46 oficerów i marynarzy |
Projekt
Na początku lat 90. XIX wieku Royal Navy rozpoczęła bezprecedensowy program rozbudowy, oparty na Naval Defense Act 1889. Zakładał on formułę tzw. two power standard, przewidującą, że osamotniona Royal Navy powinna dorównywać ilością okrętów poszczególnych klas połączonym marynarkom wojennym dwóch dowolnych państw świata. Spowodowało to niemający precedensu w historii światowy wyścig zbrojeń morskich.
W lutym 1892 roku stanowisko trzeciego lorda morskiego Admiralicji, odpowiedzialnego za projektowanie i budowę okrętów, objął admirał John Fisher. Stanął on przed problemem przewagi francuskiej Marine nationale w dziedzinie torpedowców. Była ona na tyle duża, że nierealne stawało się jej zniwelowanie poprzez budowę podobnych jednostek. Wobec tego, współpracując z właścicielem stoczni Yarrow Shipbuilders, Alfredem Yarrowem, lord Fisher opracował koncepcję okrętu do zwalczania torpedowców. Miał on być od nich szybszy i lepiej uzbrojony, oraz zdolny do towarzyszenia własnym okrętom liniowym przynajmniej w warunkach spokojnego morza.
Zamówienie na okręty ujęto w 1892 Naval Defence Act, projekt jednostki nazwanej, zgodnie z sugestią Fishera, niszczycielem torpedowców (torpedo boat destroyer), został opracowany już po kilku miesiącach, zaś stępkę pod dwa pierwsze okręty położono w lipcu 1892 roku. Były to własnie okręty typu "HAVOCK". Admirał Fisher, chcąc pozyskać w jak najkrótszym czasie jak największą ilość podobnych jednostek, zaznajomił z planami niszczycieli inne prywatne stocznie, czym poważnie naraził się Alfredowi Yarrowowi. Zlecenia na budowę kolejnych eksperymentalnych okrętów otrzymały stocznie Thornycroft i Laird, Son & Co. Z biegiem lat powstawały nowe niszczyciele, jednak ich klasyfikacja została unormowana dopiero 30 sierpnia 1912 r., kiedy to pierwsze 42 jednostki zaklasyfikowano do typu "A". Zanim to nastąpiło okręty były nazywane 26- ("26-knotters") lub 27-węzłowcami ("27-knotters"), co nawiązywało do zakontraktowanej prędkości którą miały te jednostki osiągać. Z racji tego iż okręty typu "HAVOCK" zostały wybudowane przez stocznię Yarrow jako prototypy, przyjęło się je włączaj do jednego podtypu, mimo różnic konstrukcyjnych, głównie dotyczących napędu.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna okrętów liczyła 275 t., długość całkowita 56,39 m (185 ft 0 in), długość pomiędzy pionami 54,86 m (180 ft 0 in), szerokość 5,64 m (18 ft 6 in) natomiast zanurzenie 2,21 m (7 ft 3 in). Kadłub okrętów był wykonany ze stali. Z racji tego iż oba okręty były prototypami stocznia eksperymentowała zarówno z wyposażeniem jak i z wynikającym z niego wyglądem. Z powodu wyposażenia HMS "HAVOCK" w dwa kotły cylindryczne typu lokomotywowego okręt miał jedynie dwa kominy, zaś ich bardzo bliskie umiejscowienie wynikało z rozplanowania kotłowni. Na bliźniaczym HMS "HORNET" zasosowano 8 kotłów wodnorurkowych, co zaowocowało aż 4 kominami. W latach 1889 - 1900 "HAVOCK" został również wyposażony w kotły wodnorurkowe. Spowodowało to zmianę sylwetki okrętu, gdyż po modernizacji okręt niósł 3 kominy. Oba okręty miały zakryty dziób, ukształtowany na podobieństwo skorupy żółwia (ang. "turtleback"). MIał on ułatwić omywanie kadłuba przez fale przy dużej prędkości. Na dziobie znajdowała się wyrzutnia torped, co również stanowiło charakterystyczny element wczesnych niszczycieli. W późniejszych konstrukcjach rezygnowano z dziobowych wyrzutni, gdyż zaburzały one przepływ wody przy wysokiej fali i powodowały zalewanie dziobowej części okrętu. W części dziobowej znajdowało się również odkryte stanowisko działa 12-funtowego, które w dużym stopniu było zintegrowane z niewielkim mostkiem (stanowiskiem dowodzenia). Powodowało to pewne problemy (głównie dlatego, iż dla wygody oficerowie używali platformy działa jako mostka, zamiast używac stanowiska pod nią) i w późniejszych, większych konstrukcjach odseparowano te dwa elementy.
Opancerzenie
Okręty nie posiadały opancerzenia. Jedyną ochroną były zasobnie węglowe umieszczone na burtach.
Uzbrojenie
Okręty były uzbrojone 1 działo 76 mm (3 in) 12-funtowe (12 pdr) 12 cwt QF, 3 działa 57 mm (2,24 in) 6-funtowe (6 pdr) 8 cwt QF i 3 wyrzutnie torped 450 mm (17,72 in). Działo 12-funtowe znajdowało się na odsłoniętym stanowisku w części dziobowej. Dwa stanowiska szybkostrzelnych dział 6-funtowych znajdowały się zaraz za stanowiskiem dowodzenia, natomiast ostatnie z nich na rufie. Zarówno działo 12-funtowe jak i działa 6-funtowe były wyposażone w osłony przeciwodłamkowe, jednak mogły być one demontowane i często na zdjęciach nie są one uwidocznione.
Na dziobie znajdowała się wbudowana wyrzutnia torped z dwoma torpedami zapasowymi. Torpedy były wyrzucane z niej za pomoca ładunku prochowego. Pozostałe dwie wyrzutnie torped znajdowały się w części rufowej na obrotowym stanowisku, były obrócone w przeciwnych kierunkach tak aby okręt przechodząc pomiędzy wrogimi okrętami mógł wystrzelić na obie burty w tym samym czasie. Mogły być demontowane w razie potrzeby i na ich miejsce można było zamontować dwa dodatkowe stanowiska dział 6-funtowych. Wyrzutnie torped w nomenklaturze brytyjskiej określane jako 18-calowe w rzeczywistości miały 17,72 cala, co dawało w przeliczeniu 450 mm. W 1902 r. z HMS "HORNET" zdemontowano rufowe wyrzutnie torped.
Napęd
Okręty zostały wyposażone w dwie maszyny parowe typu TE (potrójnego rozprężania). Firma Yarrow eksperymentowała z napędem, starając się wypracować jak najlepszy i najefektywniejszy zestaw maszyn i kotłów, gdyż jednym z bardzo ważnych zaleceń planów konstrukcyjnych było osiągnięcie 26 węzłów (z tego też powodu pierwsze sześć prototypowych niszczycieli które miały spełniać ten warunek nazywano 26-węzłowcami ("26-knotters"). Maszyny typu TE były oczywistym wyborem w tamtym okresie, jednak kotły zasilające maszyny parowe stanowiły większy problem. W owym czasie były już dostępne kotły wodnorurkowe różnych firm, jednak z powodów wczesnego okresu ich użytkowania nie było jeszcze jasnych wniosków stawiających je wyżej od używanych powszechnie kotłów typu cylindrycznego. Zdecydowano się na kompromis - na HMS "HAVOCK" zamontowano dwa kotły cylindryczne typu lokomotywowego (generowały parę o ciśnieniu 180 psi), natomiast na HMS "HORNET" 8 kotłów wodnorurkowych firmy Yarrow. W obu przypadkach osiągana moc miała oscylować w granicach 3700 ihp (dla HMS "HAVOCK" spotyka się wartość 3500 ihp), a projektowana prędkość osiągana przez oba okręty nie mogła byc mniejsza niż 26 węzłów. W czasie oficjalnych prób odbiorczych 28 października 1893 r. HMS "HAVOCK" osiągnął 26,78 węzła przy 362 obrotach na minutę, z obciążeniem 35 ton przy osiągnięciu ok. 3400 ihp (jak podają źródła okręt był wtedy "bardzo hałaśliwy"). Późniejsza próba ośmiu godzin ciągłego, ekonomicznego rejsu z prędkością dziesięciu węzłów wykazała spalanie 392 funtów węgla na godzinę przy zapasie 60 ton węgla. Podniesienie badanej prędkości do 11 węzłów zwiększyło zużycie do poziomu poniżej jednej czwartej tony. Na podstawie tych danych wyliczono zasięg okrętu przy prędkości 11 węzłów na 3500 mil morskich. Istnieją pewnie niewyjaśnione dla mnie rozbieżności gdyż Norman Friedman podaje w swojej książce "British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War", iż zasięg przy prędkości 11 węzłów wynosił 1195 mil morskich. Próby morskie HMS "HORNET" wykazały iż osiąga on średnią prędkość 27, 6 węzła podczas trzygodzinnego testu. Testy przy dużej prędkości i znacznym skręcie pokazały, że ma przewagę nad ówczesnymi torpedowcami.
Na HMS "HAVOCK" umieszczone blisko siebie na śródokręciu kotłownie ze specyficznym sposobem odprowadzania spalin w centralnym punkcie wymusiło zastosowanie dwóch blisko siebie umieszczonych kominów. Na HMS "HORNET" rozplanowano kotły wodnorurkowe w czterech parach, każda z par miała oddzielny komin. Kiedy stało się jasne iż kotły wodnorurkowe stanowią lepsze rozwiązanie (mimo że kotły cylindryczne okazały się oszczędniejsze co wykazały próby morskie obu okrętów), w latach 1889 - 1900 dokonano wymiany kotłów na HMS "HAVOCK". Po modernizacji i zamontowaniu 4 kotłów wodnorurkowych przez firmę Hawthorn Leslie okręt przenosił 3 kominy - dwa środkowe kotły odprowadzały spaliny do jednego, nieco grubszego komina.
Służba
HMS Havock
07.1892 | Położenie stępki okrętu w stoczni Yarrow & Company, Cubitt Town, Londyn. |
12.08.1893 | Wodowanie okrętu. |
01.1894 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt budowy okrętu wyniósł 36 526 funtów. Przed ukończeniem budowy okręt pod koniec 1893 r. wziął udział w intensywnych próbach morskich. |
26.06.1897 | Okręt wziął udział w Rewii Floty z okazji Diamentowego Jubileuszu. |
1902 | Okręt został wcielony do Medway Instructional Flotilla. |
05.1902 | Załoga okrętu została przeniesiona na niszczyciel HMS "HAUGHTY". 8 maja 1902 r. okręt został przydzielony jako tender do "Wildfire", szkoleniowego kompleksu w Sheerness. |
16.08.1902 | Okręt wziął udział w Rewii Morskiej w Spithead z okazji koronacji Króla Edwarda VII. |
05.06.1911 | Podczas cumowania w Waterford Harbour okręt został uderzony w dziób przez niszczyciel HMS "SUNFISH". |
14.05.1912 | Okręt został sprzedany z przeznaczeniem na złom. |
Znani dowódcy (przydziały)
30.12.1893 - 25.06.1894 | Commander Arthur W. Torlesse (rozpoczął kadencję jako Lieutenant in Command) |
26.06.1894 - 27.08.1894 | Commander Richard B. Farquhar |
24.07.1895 - 14.08.1895 | Lieutenant in Command Lionel G. Tufnell |
14.01.1896 - 18.02.1896 | Lieutenant & Commander Albert Sumner Lafone |
07.1896 - 18.08.1896 | Lieutenant in Command William F. Blunt (na czas manewrów) |
15.06.1897 - ? | Lieutenant & Commander Berkeley Holme-Sumner (na czas Rewii Morskiej w Spithead) |
01.1898 - 1898 | Lieutenant & Commander Sidney R. Olivier |
06.03.1902 - 07.05.1902 | Lieutenant & Commander Harry C. J. R. West |
21.07.1903 - 18.08.1903 | Lieutenant & Commander Sidney J. Meyrick (na czas manewrów) |
14.07.1904 - 11.10.1904 | Lieutenant & Commander Ernest Stevenson (na czas manewrów) |
01.10.1903 - 01.04.1906 | Gunner in Command Charles W. Cock |
01.04.1906 - 18.02.1908 | Lieutenant & Commander Reginald G. Stone |
18.02.1908 - 10.1908 | Lieutenant & Commander Charles W. E. Whish |
16.01.1909 - 23.08.1909 | Lieutenant & Commander Charles W. J. Howard |
07.09.1909 - 01.02.1910 | Lieutenant & Commander Thomas K. Maxwell |
01.02.1910 - 08.1910 | Lieutenant & Commander De Courcy W. P. Ireland |
08.08.1910 - 15.08.1910 | Lieutenant & Commander Charles H. Jones |
09.1910 - 31.10.1911 | Commander Percy G. Brown (oraz w dowództwie Plymouth Port Flotilla) |
HMS Hornet
07.1892 | Położenie stępki okrętu w stoczni Yarrow & Company, Poplar, Londyn. |
23.12.1893 | Wodowanie okrętu. |
07.1894 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt wyniósł 36 112 węzłów. |
26.06.1897 | Okręt wziął udział w Rewii Floty z okazji Diamentowego Jubileuszu. |
1900 | Okręt spędził niemal cały okres służby na wodach metropolii uczestniczą w testach i wypracowywaniu doktryny użycia nowych okrętów, jednak w 1900 r. został na krótki okres wysłany na Morze Śródziemne. |
1901 | Okręt został odstawiony na krótki okres do doku, gdzie wzmocniono część dziobową okrętu ze szczególnym uwzględnieniem wyrzutni torped. |
1902 | Zdemontowano rufowe wyrzutnie torped. W lutym 1902 r. okręt zastąpił niszczyciel HMS "ZEBRA" w pełnieniu funkcji tendera dla "Wildfire", szkoleniowego kompleksu w Sheerness. |
16.08.1902 | Okręt wziął udział w Rewii Morskiej w Spithead z okazji koronacji Króla Edwarda VII. |
12.10.1909 | W lutym 1909 r. inspekcja okrętu wykazała, że jego kadłub jest w złej kondycji. Przewidywany koszt naprawy miał wynieść 4050 funtów. Uznano naprawę za nieopłacalną i okręt został sprzedany z przeznaczeniem na złom 12 października 1909 r. |
Znani dowódcy (przydziały)
26.06.1894 - 30.09.1904 | Commander Arthur W. Torlesse |
15.06.1897 - 09.1897 | Commander Mervyn H. Cobbe |
04.10.1897 - 09.1898 | Lieutenant & Commander Philip S. Watson |
13.09.1898 - 01.03.1899 | Lieutenant in Command William N. England |
13.11.1903 - 15.06.1904 | Gunner in Command William Cooper |
03.01.1905 - 11.07.1905 | Lieutenant in Command Lewis W. Braithwaite |
11.07.1905 - 12.03.1908 | Lieutenant & Commander Berwick Curtis |
12.03.1908 - 21.05.1909 | Lieutenant & Commander Frederick W. Law |
Źródła:
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Norman Friedman (2009). British Destroyer - From Earliest Days to the Second World War. Seaforth Publishing
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.