Cerberus (1868)

Okręty typu "CERBERUS" były monitorami typu parapetowego przeznaczonymi do służby kolonialnej w charakterze okrętów obrony wybrzeża. Zostały zaprojektowane przez Sir. Reed'a i stanowiły zaczątki projektowania okrętów pancernych wyposażonych w wieże o niezakłóconych kątach ostrzału i korzystających wyłącznie z silników parowych.

Kraj: Wielka Brytania
klasa: monitor (monitor parapetowy, pancernik obrony wybrzeża)

Specyfikacja

Nazwa okrętu	Stocznia	Położenie stępki	Wodowanie	Ukończenie budowy	Los okrętu
CERBERUS	Palmers, Jarrow	01.09.1867	02.12.1868	?.05.1869	Zatopiony jako element falochronu w Melbourne, w 1926 r.
MAGDALA	Thames Iron Wks, Blackwall	06.10.1868	02.03.1870	?.11.1870	Sprzedany na złom w 1904 r.

Dane taktyczno-techniczne

Wymiary:

Wyporność	3480 t. ("MAGDALA": 3340 t.)
Tonaż	2107 bm
Długość między pionami	68,58 m (225 ft 0 in)
Szerokość	13,72 m (45 ft 0 in)
Zanurzenie	4,65 m (15 ft 3 in)

Napęd:

Maszyny	Dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Maudslay RCR ("MAGDALA": 2 2-cylindrowe maszyny parowe typu Ravenhill), 5 kotłów, 2 śruby
Moc indykowana	1370 ihp ("MAGDALA": 1436 ihp)
Prędkość (maszyna parowa)	9,75 węzła ("MAGDALA": 10,67 węzła)
Paliwo	240 t. ("MAGDALA": 220 t. węgla) (Czasami spotykana jest wielkość 120 t.)
Zasięg - "MAGDALA"	450 mil morskich przy prędkości 10 węzłów

Opancerzenie:

Burty	203 mm - 152 mm (8 in - 6 in) na podkładzie z drewna tekowego o grubości 279 mm - 229 mm (11 in - 9 in)
Cytadela (parapet)	229 mm - 203 mm (9 in - 8 in)
Wieże działowe	254 mm - 229 mm (10 in - 9 in)
Pokład	38 mm - 25 mm (1½ in - 1 in)

Uzbrojenie:

Początkowe	4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2)
"CERBERUS": modernizacja w 1882 r.	4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 1 karabin maszynowy Gatlinga
"CERBERUS": modernizacja w latach 1883/1884	4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 4 karabiny maszynowe Nordenfelt'a
"CERBERUS": modernizacja w 1890 r.	4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 2 działa 6-funtowe (6 pdr) QF
"CERBERUS": modernizacja w 1897 r.	4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 2 działa 14-funtowe (14 pdr) 18 cwt QF Maxim-Nordenfelt; 2 działa 6-funtowe (6 pdr) QF; 4 karabiny maszynowe Nordenfelt'a
"MAGDALA": modernizacja w 1892 r.	4 działa 203 mm (8 in) RBL (2x2);

Ludzie:

Załoga

12 oficerów i 84 marynarzy (dodatkowo w czasie wojny dołączało kolejnych 40 marynarzy).

Projekt

Okręty typu "CERBERUS" zostały zaprojektowane przez Sir. Reed'a do służby w koloniach brytyjskich. Dominia i kolonie brytyjskie wnioskowały do Korony o przydzielenie im okrętów służących do obrony wybrzeża. HMVS "CERBERUS" miał służyć w Melbourne, Victoria, w Australii natomiast HMS "MAGDALA" w Bombaju. Przy projektowaniu okrętów kierowano się głównie kosztami. Miały być przeznaczone wyłącznie do działań przybrzeżnych, w niewielkiej odległości od portów więc z racji oszczędności zrezygnowano z ożaglowania. Z racji rezygnacji z ożaglowania i takielunku uzyskano spore oszczędności wagowe, co spożytkowano na zwiększenie pancerza i uzbrojenia okrętu. Uzbrojenie zamontowano w dwóch dwudziałowych wieżach, umieszczonych w sporej odległości od wody na specjalnej nadbudówce, co miało tą zaletę iż okręt mógł mieć niską wolną burtę. To powodowało zwiększenie stabilności i ułatwiało opancerzenie okrętu, z racji niewielkiej części burt narażonych na ostrzał.

Mimo ograniczeń konstrukcyjnych okręty tego typu miały kilka interesujących cech. Przede wszystkim były pierwszymi okrętami w Royal Navy przy konstruowaniu których świadomie i całkowicie zrezygnowano z ożaglowania. Były równiez pierwszymi okrętami z rozbudowanymi nadbudówkami w centralnej części kadłuba i obrotowymi wieżami na obu końcach. HMVS "CERBERUS" był pierwszym okrętem pancernym zbudowanym dla floty Australii.

Konstrukcja

Kadłub

Wyporność HVMS "CERBERUS" wynosiła 3480 t., natomiast HMS "MAGDALA" 3340 t. Długość między pionami wynosiła 68,58 m (225 ft 0 in), szerokość 13,72 m (45 ft 0 in), natomiast zanurzenie 4,65 m (15 ft 3 in). Niskoburtowy kadłub miał na śródokręciu pancerną nadbudówkę zwaną parapetem, która miała za zadanie podtrzymywać wieże działowe, oraz zabezpieczać luki, przewody wentylacyjne i kominy przed wyższymi falami. Taka budowa zapewniała w ograniczonym zakresie możliwość rejsów na pełnym morzu, w przeciwieństwie do monitorów projektowanych w USA, gdzie niska wolna burta uniemożliwiała wypływanie na wzburzone wody. Podwójne śruby oraz ster typu balansowego zapewniały okrętom typu "CERBERUS" całkiem niezłą manewrowość. Wysokość wolnej burty wynosiła 1,22 m (4 ft), natomiast cytadela (parapet) wznosił się nad pokładem na wysokość 2,13 m (7 ft). Długość cytadeli wynosiła 34,14 m (112 ft).

Uzbrojenie

Okręty były uzbrojone w 4 działa 254 mm (10 in) MLR, które były umieszczone w ręcznie wykonanych dwudziałowych wieżach które zaprojektował Captain Cowper Phipps Coles, umieszczonych na pancernej cytadeli na dziobie i na rufie okrętu. Wieże miały nieprzesłonięte sektory ostrzału na dziobie i na rufie oraz całkiem szerokie kąty w kierunku śródokręcia. Zostały zamontowane na pokładzie górnym, w znacznej odległości od wody. Działa musiały być cofnięte całkowicie do środka wieży aby mogły zostać przeładowane. Wieże były ochraniane przez pancerz o grubości 254 mm (10 in) od czoła i 229 mm (9 in) na bokach. W 1892 roku na HMS "MAGDALA" wymieniono działa w wieżach na 203 mm (8 in) RBL. Na HMVS "CERBERUS" oba działa w tylnej wieżyczce uległy uszkodzeniu podczas użytkowania i zostały wymienione na nowe.

Modernizacje obu okrętów dotyczące uzbrojenia przedstawiono w tabeli danych taktyczno-technicznych.

Opancerzenie

Burty były ochraniane pancerzem o grubości na śródokręciu 203 mm ( 8 in), zmniejszającą się w kierunku dziobu i rufy do grubości 152 mm (6 in). Pancerz cytadeli wynosił na śródokręciu 203 mm ( 8 in), w kierunku dziobu i rufy zwiększał się do 229 (9 in). Pokład pancerny miał grubość 38 mm - 25 mm (1,5 in - 1 in). Aby zwiększyć ochronę okrętu mogły one nabrać wody do zbiorników balastowych dodatkowo zmniejszając wysokość wolnej burty.

Napęd

Napęd HVMS "CERBERUS" zapewniały dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Maudslay o mocy 1370 ihp co pozwalało na osiągnięcie prędkości 9,75 węzła. Cylindry miały średnicę 1,09 m (43 in), natomiast skok wynosił 0.69 m (27 in). Parę o ciśnieniu 30 psi dostarczało 5 kotłów opalanych węglem na 13 paleniskach. HMS "MAGDALA" był wyposażony w dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Ravenhill o mocy 1436 ihp co zapewniało prędkość 10,67 węzła. W jego przypadku cylindry miały średnicę 1,22 m (48 in), natomiast skok wynosił 0.53 m (21 in). Śruby miały średnicę 3,66 m (12 ft).

Służba

HMVS Cerberus

1866	Rząd kolonii Victoria złożył zamówienie na okręt. Admiralicja zgodziła się, jednakże okręt miał służyć tylko i wyłącznie obronie wybrzeża Victorii.
01.09.1867	Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 225.
24.09.1867	Wybranie nazwy dla okrętu.
02.12.1868	Wodowanie.
05.05.1869	Ukończenie budowy. Koszt budowy wyniósł 117 556 funtów (kadłub: 99 331 funtów, maszyny: 18 225 funtów). Okręt został przeznaczony dla brytyjskiej kolonii Victoria w Australii, nosił więc oznaczenie HMVS (Her Majesty's Victorian Ship). Brytyjska Admiralicja poniosła 80% kosztów.
05.06.1869	Próby morskie u wybrzeży Northumberland.
10.06.1869	Okręt zawinął do Chatham gdzie załadowano wyposażenie, zapasy i paliwo.
08.1869	Okręt przechodził próby prędkościowe i manewrowe.
11.1869	Na okręcie rozpoczęto montaż tymczasowych nadburć i ożaglowania, aby umożliwić mu przejście morzem do Australii.
04.1870 - 17.05.1870	Montaż uzbrojenia.
12.09.1870	Okręt został wcielony do służby w Chatham, początkowo z załogą złożoną z 15 oficerów. Cztery dni później dowodzenie na okręcie obejmuje Lieutenant Panter. W tym samym miesiącu zostaje również uzupełniona załoga.
29.10.1870	Okręt wyruszył z Chatham w rejs do Australii. Na czas rejsu okręt został zarejestrowany jako statek handlowy. Jednakże z powodu złych warunków atmosferycznych rejs przerwano. Wg niektórych danych dopiero po pierwszym wyjściu okręt został tymczasowo wyposażony w dodatkowe nadburcia, omasztowanie i ożaglowanie typu bark na 3 masztach, aby ułatwić rejs i wydłużyć zasięg.
07.11.1870	Kolejne wyjście w morze w celu dotarcia do Melbourne, tym razem skuteczne.
28.11.1870	Okręt dociera na Maltę. Kilku członków jego załogi zdezerterowało w porcie.
19.12.1870	Okręt dociera do Port Side. Podczas przechodzenia przez Kanał okręt występował pod flagą HMVS, co pozwoliło na oszczędzenie opłat za tranzyt, niższych w przypadku okrętów wojennych. Był drugim okrętem wojennym który przekroczył Kanał od momentu jego otwarcia.
06.01.1871	Okręt zawija do Adenu. Później rusza w dalszą drogę 31 stycznia docierając do Galle na Sri Lanka.
04.02.1871	Okręt dociera do Batavii (Indonezja).
17.03.1871	Okręt dopływa wreszcie do Australii, zawijając do Freemantle w Zachodniej Australii. Ogólnie rejs okazał się bardzo trudny z powodu częstego "nurkowania" kadłuba i złego zachowywania się okrętu na wzburzonym morzu. Przechyły dochodziły nieraz do 40 stopni, a załoga kilka razy była bliska buntu.
09.04.1871	Okręt przybywa do Pt Phillip Bay w Melbourne. W momencie dotarcia na miejsce został uznany na najsilniejszy okręt w tym rejonie i został flagowym okrętem Marynarki Victorii.
25.08.1871	Pierwsze próby morskie po przybyciu na miejsce. Dzień później odbywa rejs do Geelong.
27.10.1871	Okręt przenosi się do Hobson's Bay.
01.04.1872	Okręt rozpoczyna ćwiczenia występując jako strona atakująca przeciwko HMVS "NELSON" oraz bateriom Williamstown.
22.04.1874	Pierwszy pobyt okrętu w doku.
1877	Okręt został wyposażony w hydrauliczną maszynkę sterową.
23.12.1877	Na okręcie podwyższono gotowość bojową w związku z napięciem sytuacji międzynarodowej pomiędzy Wielką Brytanią i Rosją.
05.1878	Na okręcie dokonano niewielkich przeróbek nadbudówek i stanowiska dowodzenia. Jednocześnie testowano wytykowe miny które mogły być zamontowane na parowych łodziach z monitora.
01.1880	Piewrszy większy "refit" okrętu. Zdemontowano oba maszty sygnałowe zastępując go pojedynczym masztem palowym typu militarnego z platformą bojową ("Fighting Top").
05.03.1881	Pięciu marynarzy z okrętu zginęło, gdy ich łódź została zniszczona w wypadku z mina wytykową podczas ćwiczeń.
24.03.1882	Pobyt okrętu w doku w celu doraźnych napraw i oczyszczenia kadłuba.
08.1882	Na okręcie zamontowano działko Gatlinga.
12.1882	Dwóch nurków z HMVS "CERBERUS" wzięło udział w akcji ratowniczej w kopalni złota New Australasian Gold Mine w Creswick. Kopalnia została zalana przez powódź, która uwięziła górników na głębokości 460 m w kieszeni powietrznej. Z racji nieodpowiedniego sprzętu i zbyt krótkich węży dostarczających powietrze akcja ratunkowa zakończyła się fiaskiem.
1883	Okręt został wyposażony w telegraf maszynowy.
09.09.1883	Na okręcie wymieniono kotły, zastępując stare prostokątne cylindrycznymi wyprodukowanymi w miejscowej fabryce. Na okręcie zamontowano również pierwszy czterolufowy karabin maszynowy Nordenfelt'a. kolejne 3 zamontowano w niedługim czasie. Dwa z nich były w wersji dwulufowej.
26.08.1884	Uszkodzeniu ulega jedno z dział 10-calowych w rufowej wieży. Działo trzymane w rezerwie dla HMS "NELSON" (nie HMVS "NELSON") w Sydney zostało skontrolowane i uznane za odpowiedni zamiennik. Działo to najprawdopodobniej pierwotnie zamontowane było na HMS "HERCULES". Działo miało być dostarczony do Melbourne przez Commodore Erskine na pokładzie HMS "NELSON". Prawdopodobnie broń została wyładowywana w Sydney, jednak w końcu działo zostało przewiezione do Melbourne na SS "DINGADEE".
12.02.1885	Uszkodzone działo zostało wymienione na nowe. Uszkodzoną armatę wysłano do Wielkiej Brytanii na pokładzie statku "OLD KENSINGTON".
04.1887	Okręt wszedł na mieliznę przy Heads w czasie pozorowanej walki na manewrach.
1888 - 03.1888	Okręt zostaje wyposażony w sieci przeciwtorpedowe. Skrócono również wiszący mostek. Dodatkowo zamontowano urządzenia centralnej kontroli ognia.
24.03.1890	Na okręcie zamontowano dodatkowe dwa szybkostrzelne działa 6-funtowe.
05.1892	Wymieniono deskowanie na czterech pokładach okrętu.
1893	Wymieniono oryginalne reflektory okrętu na nowe.
05.1894	Wymieniono komin okrętu.
1897	Okręt zostaje uznany oficjalnie okrętem flagowym Victorian Navy.
06.1897	Na okręcie zostają zamontowane dodatkowo dwa działa 14-funtowe Maxim-Nordenfelt QF.
16.09.1897	Drugie działo z wieży rufowej ulega uszkodzeniu. Działo na wymianę typu Mark II zostało pozyskane w Wielkiej Brytanii i przewiezione do Australii na pokładzie statku "AUSTRALASIAN".
01.01.1898	Okręt przenosi się na nowe kotwicowisko w Williamstown.
30.11.1898	Działo zostało zamontowane po dostarczeniu z Anglii. Uszkodzone działo zostało wysłane do Ballarat w nadziei, że uda się je naprawić - ostatecznie zostało zamontowane na brzegiem jeziora Wendouree w charakterze pomniku. Osiemdziesiąt osiem lat później zostało przeniesione na brzeg Westernport Bay.
1900	W związku z powstaniem Bokserów w Chinach zostaje tam wysłana Naval Brigade. Działa 14-funtowe zostają zdjęte z okrętu i przystosowane do zastosowania na lądzie. Zostają wysłane razem z marynarzami Naval Brigade.
05.1900	W związku z tym, iż jeden z marynarzy zaczął wykazywać objawy dżumy, cała załoga została skierowana na kwarantanne w Point Nepean.
01.03.1901	Okręt zostaje wchłonięty przez Commonwealth Naval Forces (CNF) - Australian Commonwealth Navy.
1905	W tym roku po raz ostatni okręt udał się w rejs korzystając z własnych maszyn napędowych. Po tej dacie w razie potrzeby był przeholowywany na miejsce.
04.1907	Ostatnie odpalenie dział na monitorze, podczas ćwiczeń w ramach Easter Manoeuvres.
09.04.1909	Po raz ostatni okręt został przeholowany do Queenscliff by wziąć udział w ćwiczeniach Easter Manoeuvres. Po zakończeniu manewrów okręt zdjęto ze służby czynnej i został przekształcony w hulk.
1910	Okręt został przeholowany do Hobson's Bay, gdzie pełnił funkcję okrętu magazynowego i kontrolującego ćwiczenia łodzi.
10.07.1911	W momencie stworzenia Royal Australian Navy (RAN) okręt zmienia oznaczenie na HMAS.
18.10.1912	Na okręcie zamontowano system komunikacji bezprzewodowej.
1913	W momencie założenia Royal Australian Naval College, jego personel początkowo był wykazywany jako członkowie załogi HMAS "CERBERUS".
1914	Okręt został przeklasyfikowany na okręt strażniczy i w czasie Wielkiej Wojny pełnił funkcję okrętu magazynowego materiałów wybuchowych i amunicji.
01.04.1921	Okręt został przemianowany na HMAS "PLATYPUS II". Miał również pełnić rolę pływającego tendera dla okrętów podwodnych klasy "J". Został również przeholowany do Geelong.
23.04.1924	Okręt został sprzedany firmie Melbourne Salvage Co. za 409 funtów.
14.05.1924	Okręt został odholowany do Corio Bay w Williamstown Naval Dockyard w celu złomowania. Po usunięciu całego osprzętu okręt został sprzedany radzie miasta Sandringham (obecnie Bayside City) za 150 funtów.
02.09.1926	Okręt został zatopiony jako element falochronu w zatoce Half Moon dla ochrony Black Rock Yacht Club. Wrak spoczął na głębokości 3,05 m (10 ft), około 200 m od brzegu. Okręt stanowił popularne miejsce wypraw nurków, jednak obecny stan okrętu jest na tyle zły iż zabroniono nurkowania w pobliżu wraku. Istniało kilka kampanii mających na celu zachowanie okrętu jako muzeum (z których jedna jest w toku), gdyż jest jednym z ostatnich monitorów, jedynym zachowanym okrętem australijskiej marynarki z czasów kolonialnych, oraz jednym z dwóch ocalałych okrętów na świecie z wieżami artyleryjskimi Coles'a.

ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)

04.1870 - 07.1877	Captain William Henry Panter
10.07.1877 - 30.06.1884	Captain Colbrooke Thomas Mandeville
01.07.1884 - 1889	Captain Alan Broderick Thomas
26.02.1889 - 02.1892	Captain William Frederick Stanley Mann
1892 - 1894	Captain Richard William White
1894 - 27.11.1897	Captain George Neville
27.11.1897 - 1904	Captain Frederick William Tickell
1904 - 1907	Captain William Rooke Creswell
1907 - 1909	Captain Frederick William Tickell

HMS Magdala

07.1866	India Office wysłało zapytanie w sprawie zakupu dwóch pływających baterii do obrony portu w Bombaju. Administrator Marynarki, Vice Admiral Spencer Robinson zaproponował monitory jako odpowiednie do tej roli. Zaproponowane rozwiązanie (12-calowy pancerz na burtach i 15-calowy na wieżach wraz z 4 największymi dostępnymi działami) okazało się zbyt wymagające finansowo dla Indian Office i zdecydowano się na powtórzenie projektu HMVS "CERBERUS".
06.10.1868	Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 45F.
02.03.1870	Wodowanie.
11.1870	Ukończenie budowy. Koszt wyniósł 132 400 funtów (kadłub: 115 400 funtów, maszyny: 17 000 funtów).
11.02.1871	Okręt dociera do Bombaju. Na czas rejsu zamontowano tymczasowo 3 maszty i ożaglowanie typu bark, aby zwiększyć zasięg okrętu. Pozostaje w tym porcie aż do samego końca, z przerwami na kilkudniowe ćwiczenia artyleryjskie.
17.01.1890	No okręcie zostają zamontowane dwa reflektory.
1892	Na okręcie dokonano modernizacji uzbrojenia.
31.10.1892	Okręt wraca pod skrzydła Royal Navy.
19.03.1903	Okręt zostaje z powrotem przekazany Royal Indian Navy.
1904	Okręt zostaje sprzedany na złom.