Okręty typu "CERBERUS" były monitorami typu parapetowego przeznaczonymi do służby kolonialnej w charakterze okrętów obrony wybrzeża. Zostały zaprojektowane przez Sir. Reed'a i stanowiły zaczątki projektowania okrętów pancernych wyposażonych w wieże o niezakłóconych kątach ostrzału i korzystających wyłącznie z silników parowych.
Kraj: Wielka Brytania klasa: monitor (monitor parapetowy, pancernik obrony wybrzeża) |
Specyfikacja
Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
CERBERUS |
Palmers, Jarrow | 01.09.1867 | 02.12.1868 | ?.05.1869 | Zatopiony jako element falochronu w Melbourne, w 1926 r. |
MAGDALA |
Thames Iron Wks, Blackwall | 06.10.1868 | 02.03.1870 | ?.11.1870 | Sprzedany na złom w 1904 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
Wyporność | 3480 t. ("MAGDALA": 3340 t.) |
Tonaż | 2107 bm |
Długość między pionami | 68,58 m (225 ft 0 in) |
Szerokość | 13,72 m (45 ft 0 in) |
Zanurzenie | 4,65 m (15 ft 3 in) |
Napęd:
Maszyny | Dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Maudslay RCR ("MAGDALA": 2 2-cylindrowe maszyny parowe typu Ravenhill), 5 kotłów, 2 śruby |
Moc indykowana | 1370 ihp ("MAGDALA": 1436 ihp) |
Prędkość (maszyna parowa) | 9,75 węzła ("MAGDALA": 10,67 węzła) |
Paliwo | 240 t. ("MAGDALA": 220 t. węgla) (Czasami spotykana jest wielkość 120 t.) |
Zasięg - "MAGDALA" | 450 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
Burty | 203 mm - 152 mm (8 in - 6 in) na podkładzie z drewna tekowego o grubości 279 mm - 229 mm (11 in - 9 in) |
Cytadela (parapet) | 229 mm - 203 mm (9 in - 8 in) |
Wieże działowe | 254 mm - 229 mm (10 in - 9 in) |
Pokład | 38 mm - 25 mm (1½ in - 1 in) |
Uzbrojenie:
Początkowe | 4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2) |
"CERBERUS": modernizacja w 1882 r. | 4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 1 karabin maszynowy Gatlinga |
"CERBERUS": modernizacja w latach 1883/1884 | 4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 4 karabiny maszynowe Nordenfelt'a |
"CERBERUS": modernizacja w 1890 r. | 4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 2 działa 6-funtowe (6 pdr) QF |
"CERBERUS": modernizacja w 1897 r. | 4 działa 254 mm (10 in) MLR (18 t.) (2x2); 2 działa 14-funtowe (14 pdr) 18 cwt QF Maxim-Nordenfelt; 2 działa 6-funtowe (6 pdr) QF; 4 karabiny maszynowe Nordenfelt'a |
"MAGDALA": modernizacja w 1892 r. | 4 działa 203 mm (8 in) RBL (2x2); |
Ludzie:
Załoga | 12 oficerów i 84 marynarzy (dodatkowo w czasie wojny dołączało kolejnych 40 marynarzy). |
Projekt
Okręty typu "CERBERUS" zostały zaprojektowane przez Sir. Reed'a do służby w koloniach brytyjskich. Dominia i kolonie brytyjskie wnioskowały do Korony o przydzielenie im okrętów służących do obrony wybrzeża. HMVS "CERBERUS" miał służyć w Melbourne, Victoria, w Australii natomiast HMS "MAGDALA" w Bombaju. Przy projektowaniu okrętów kierowano się głównie kosztami. Miały być przeznaczone wyłącznie do działań przybrzeżnych, w niewielkiej odległości od portów więc z racji oszczędności zrezygnowano z ożaglowania. Z racji rezygnacji z ożaglowania i takielunku uzyskano spore oszczędności wagowe, co spożytkowano na zwiększenie pancerza i uzbrojenia okrętu. Uzbrojenie zamontowano w dwóch dwudziałowych wieżach, umieszczonych w sporej odległości od wody na specjalnej nadbudówce, co miało tą zaletę iż okręt mógł mieć niską wolną burtę. To powodowało zwiększenie stabilności i ułatwiało opancerzenie okrętu, z racji niewielkiej części burt narażonych na ostrzał.
Mimo ograniczeń konstrukcyjnych okręty tego typu miały kilka interesujących cech. Przede wszystkim były pierwszymi okrętami w Royal Navy przy konstruowaniu których świadomie i całkowicie zrezygnowano z ożaglowania. Były równiez pierwszymi okrętami z rozbudowanymi nadbudówkami w centralnej części kadłuba i obrotowymi wieżami na obu końcach. HMVS "CERBERUS" był pierwszym okrętem pancernym zbudowanym dla floty Australii.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność HVMS "CERBERUS" wynosiła 3480 t., natomiast HMS "MAGDALA" 3340 t. Długość między pionami wynosiła 68,58 m (225 ft 0 in), szerokość 13,72 m (45 ft 0 in), natomiast zanurzenie 4,65 m (15 ft 3 in). Niskoburtowy kadłub miał na śródokręciu pancerną nadbudówkę zwaną parapetem, która miała za zadanie podtrzymywać wieże działowe, oraz zabezpieczać luki, przewody wentylacyjne i kominy przed wyższymi falami. Taka budowa zapewniała w ograniczonym zakresie możliwość rejsów na pełnym morzu, w przeciwieństwie do monitorów projektowanych w USA, gdzie niska wolna burta uniemożliwiała wypływanie na wzburzone wody. Podwójne śruby oraz ster typu balansowego zapewniały okrętom typu "CERBERUS" całkiem niezłą manewrowość. Wysokość wolnej burty wynosiła 1,22 m (4 ft), natomiast cytadela (parapet) wznosił się nad pokładem na wysokość 2,13 m (7 ft). Długość cytadeli wynosiła 34,14 m (112 ft).
Uzbrojenie
O
kręty były uzbrojone w 4 działa 254 mm (10 in) MLR, które były umieszczone w ręcznie wykonanych dwudziałowych wieżach które zaprojektował Captain Cowper Phipps Coles, umieszczonych na pancernej cytadeli na dziobie i na rufie okrętu. Wieże miały nieprzesłonięte sektory ostrzału na dziobie i na rufie oraz całkiem szerokie kąty w kierunku śródokręcia. Zostały zamontowane na pokładzie górnym, w znacznej odległości od wody. Działa musiały być cofnięte całkowicie do środka wieży aby mogły zostać przeładowane. Wieże były ochraniane przez pancerz o grubości 254 mm (10 in) od czoła i 229 mm (9 in) na bokach. W 1892 roku na HMS "MAGDALA" wymieniono działa w wieżach na 203 mm (8 in) RBL. Na HMVS "CERBERUS" oba działa w tylnej wieżyczce uległy uszkodzeniu podczas użytkowania i zostały wymienione na nowe.
Modernizacje obu okrętów dotyczące uzbrojenia przedstawiono w tabeli danych taktyczno-technicznych.
Opancerzenie
Burty były ochraniane pancerzem o grubości na śródokręciu 203 mm ( 8 in), zmniejszającą się w kierunku dziobu i rufy do grubości 152 mm (6 in). Pancerz cytadeli wynosił na śródokręciu 203 mm ( 8 in), w kierunku dziobu i rufy zwiększał się do 229 (9 in). Pokład pancerny miał grubość 38 mm - 25 mm (1,5 in - 1 in). Aby zwiększyć ochronę okrętu mogły one nabrać wody do zbiorników balastowych dodatkowo zmniejszając wysokość wolnej burty.
Napęd
Napęd HVMS "CERBERUS" zapewniały dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Maudslay o mocy 1370 ihp co pozwalało na osiągnięcie prędkości 9,75 węzła. Cylindry miały średnicę 1,09 m (43 in), natomiast skok wynosił 0.69 m (27 in). Parę o ciśnieniu 30 psi dostarczało 5 kotłów opalanych węglem na 13 paleniskach. HMS "MAGDALA" był wyposażony w dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu Ravenhill o mocy 1436 ihp co zapewniało prędkość 10,67 węzła. W jego przypadku cylindry miały średnicę 1,22 m (48 in), natomiast skok wynosił 0.53 m (21 in). Śruby miały średnicę 3,66 m (12 ft).
Służba
HMVS Cerberus
1866 | Rząd kolonii Victoria złożył zamówienie na okręt. Admiralicja zgodziła się, jednakże okręt miał służyć tylko i wyłącznie obronie wybrzeża Victorii. |
01.09.1867 | Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 225. |
24.09.1867 | Wybranie nazwy dla okrętu. |
02.12.1868 | Wodowanie. |
05.05.1869 | Ukończenie budowy. Koszt budowy wyniósł 117 556 funtów (kadłub: 99 331 funtów, maszyny: 18 225 funtów). Okręt został przeznaczony dla brytyjskiej kolonii Victoria w Australii, nosił więc oznaczenie HMVS (Her Majesty's Victorian Ship). Brytyjska Admiralicja poniosła 80% kosztów. |
05.06.1869 | Próby morskie u wybrzeży Northumberland. |
10.06.1869 | Okręt zawinął do Chatham gdzie załadowano wyposażenie, zapasy i paliwo. |
08.1869 | Okręt przechodził próby prędkościowe i manewrowe. |
11.1869 | Na okręcie rozpoczęto montaż tymczasowych nadburć i ożaglowania, aby umożliwić mu przejście morzem do Australii. |
04.1870 - 17.05.1870 | Montaż uzbrojenia. |
12.09.1870 | Okręt został wcielony do służby w Chatham, początkowo z załogą złożoną z 15 oficerów. Cztery dni później dowodzenie na okręcie obejmuje Lieutenant Panter. W tym samym miesiącu zostaje również uzupełniona załoga. |
29.10.1870 | Okręt wyruszył z Chatham w rejs do Australii. Na czas rejsu okręt został zarejestrowany jako statek handlowy. Jednakże z powodu złych warunków atmosferycznych rejs przerwano. Wg niektórych danych dopiero po pierwszym wyjściu okręt został tymczasowo wyposażony w dodatkowe nadburcia, omasztowanie i ożaglowanie typu bark na 3 masztach, aby ułatwić rejs i wydłużyć zasięg. |
07.11.1870 | Kolejne wyjście w morze w celu dotarcia do Melbourne, tym razem skuteczne. |
28.11.1870 | Okręt dociera na Maltę. Kilku członków jego załogi zdezerterowało w porcie. |
19.12.1870 | Okręt dociera do Port Side. Podczas przechodzenia przez Kanał okręt występował pod flagą HMVS, co pozwoliło na oszczędzenie opłat za tranzyt, niższych w przypadku okrętów wojennych. Był drugim okrętem wojennym który przekroczył Kanał od momentu jego otwarcia. |
06.01.1871 | Okręt zawija do Adenu. Później rusza w dalszą drogę 31 stycznia docierając do Galle na Sri Lanka. |
04.02.1871 | Okręt dociera do Batavii (Indonezja). |
17.03.1871 | Okręt dopływa wreszcie do Australii, zawijając do Freemantle w Zachodniej Australii. Ogólnie rejs okazał się bardzo trudny z powodu częstego "nurkowania" kadłuba i złego zachowywania się okrętu na wzburzonym morzu. Przechyły dochodziły nieraz do 40 stopni, a załoga kilka razy była bliska buntu. |
09.04.1871 | Okręt przybywa do Pt Phillip Bay w Melbourne. W momencie dotarcia na miejsce został uznany na najsilniejszy okręt w tym rejonie i został flagowym okrętem Marynarki Victorii. |
25.08.1871 | Pierwsze próby morskie po przybyciu na miejsce. Dzień później odbywa rejs do Geelong. |
27.10.1871 | Okręt przenosi się do Hobson's Bay. |
01.04.1872 | Okręt rozpoczyna ćwiczenia występując jako strona atakująca przeciwko HMVS "NELSON" oraz bateriom Williamstown. |
22.04.1874 | Pierwszy pobyt okrętu w doku. |
1877 | Okręt został wyposażony w hydrauliczną maszynkę sterową. |
23.12.1877 | Na okręcie podwyższono gotowość bojową w związku z napięciem sytuacji międzynarodowej pomiędzy Wielką Brytanią i Rosją. |
05.1878 | Na okręcie dokonano niewielkich przeróbek nadbudówek i stanowiska dowodzenia. Jednocześnie testowano wytykowe miny które mogły być zamontowane na parowych łodziach z monitora. |
01.1880 | Piewrszy większy "refit" okrętu. Zdemontowano oba maszty sygnałowe zastępując go pojedynczym masztem palowym typu militarnego z platformą bojową ("Fighting Top"). |
05.03.1881 | Pięciu marynarzy z okrętu zginęło, gdy ich łódź została zniszczona w wypadku z mina wytykową podczas ćwiczeń. |
24.03.1882 | Pobyt okrętu w doku w celu doraźnych napraw i oczyszczenia kadłuba. |
08.1882 | Na okręcie zamontowano działko Gatlinga. |
12.1882 | Dwóch nurków z HMVS "CERBERUS" wzięło udział w akcji ratowniczej w kopalni złota New Australasian Gold Mine w Creswick. Kopalnia została zalana przez powódź, która uwięziła górników na głębokości 460 m w kieszeni powietrznej. Z racji nieodpowiedniego sprzętu i zbyt krótkich węży dostarczających powietrze akcja ratunkowa zakończyła się fiaskiem. |
1883 | Okręt został wyposażony w telegraf maszynowy. |
09.09.1883 | Na okręcie wymieniono kotły, zastępując stare prostokątne cylindrycznymi wyprodukowanymi w miejscowej fabryce. Na okręcie zamontowano również pierwszy czterolufowy karabin maszynowy Nordenfelt'a. kolejne 3 zamontowano w niedługim czasie. Dwa z nich były w wersji dwulufowej. |
26.08.1884 | Uszkodzeniu ulega jedno z dział 10-calowych w rufowej wieży. Działo trzymane w rezerwie dla HMS "NELSON" (nie HMVS "NELSON") w Sydney zostało skontrolowane i uznane za odpowiedni zamiennik. Działo to najprawdopodobniej pierwotnie zamontowane było na HMS "HERCULES". Działo miało być dostarczony do Melbourne przez Commodore Erskine na pokładzie HMS "NELSON". Prawdopodobnie broń została wyładowywana w Sydney, jednak w końcu działo zostało przewiezione do Melbourne na SS "DINGADEE". |
12.02.1885 | Uszkodzone działo zostało wymienione na nowe. Uszkodzoną armatę wysłano do Wielkiej Brytanii na pokładzie statku "OLD KENSINGTON". |
04.1887 | Okręt wszedł na mieliznę przy Heads w czasie pozorowanej walki na manewrach. |
1888 - 03.1888 | Okręt zostaje wyposażony w sieci przeciwtorpedowe. Skrócono również wiszący mostek. Dodatkowo zamontowano urządzenia centralnej kontroli ognia. |
24.03.1890 | Na okręcie zamontowano dodatkowe dwa szybkostrzelne działa 6-funtowe. |
05.1892 | Wymieniono deskowanie na czterech pokładach okrętu. |
1893 | Wymieniono oryginalne reflektory okrętu na nowe. |
05.1894 | Wymieniono komin okrętu. |
1897 | Okręt zostaje uznany oficjalnie okrętem flagowym Victorian Navy. |
06.1897 | Na okręcie zostają zamontowane dodatkowo dwa działa 14-funtowe Maxim-Nordenfelt QF. |
16.09.1897 | Drugie działo z wieży rufowej ulega uszkodzeniu. Działo na wymianę typu Mark II zostało pozyskane w Wielkiej Brytanii i przewiezione do Australii na pokładzie statku "AUSTRALASIAN". |
01.01.1898 | Okręt przenosi się na nowe kotwicowisko w Williamstown. |
30.11.1898 | Działo zostało zamontowane po dostarczeniu z Anglii. Uszkodzone działo zostało wysłane do Ballarat w nadziei, że uda się je naprawić - ostatecznie zostało zamontowane na brzegiem jeziora Wendouree w charakterze pomniku. Osiemdziesiąt osiem lat później zostało przeniesione na brzeg Westernport Bay. |
1900 | W związku z powstaniem Bokserów w Chinach zostaje tam wysłana Naval Brigade. Działa 14-funtowe zostają zdjęte z okrętu i przystosowane do zastosowania na lądzie. Zostają wysłane razem z marynarzami Naval Brigade. |
05.1900 | W związku z tym, iż jeden z marynarzy zaczął wykazywać objawy dżumy, cała załoga została skierowana na kwarantanne w Point Nepean. |
01.03.1901 | Okręt zostaje wchłonięty przez Commonwealth Naval Forces (CNF) - Australian Commonwealth Navy. |
1905 | W tym roku po raz ostatni okręt udał się w rejs korzystając z własnych maszyn napędowych. Po tej dacie w razie potrzeby był przeholowywany na miejsce. |
04.1907 | Ostatnie odpalenie dział na monitorze, podczas ćwiczeń w ramach Easter Manoeuvres. |
09.04.1909 | Po raz ostatni okręt został przeholowany do Queenscliff by wziąć udział w ćwiczeniach Easter Manoeuvres. Po zakończeniu manewrów okręt zdjęto ze służby czynnej i został przekształcony w hulk. |
1910 | Okręt został przeholowany do Hobson's Bay, gdzie pełnił funkcję okrętu magazynowego i kontrolującego ćwiczenia łodzi. |
10.07.1911 | W momencie stworzenia Royal Australian Navy (RAN) okręt zmienia oznaczenie na HMAS. |
18.10.1912 | Na okręcie zamontowano system komunikacji bezprzewodowej. |
1913 | W momencie założenia Royal Australian Naval College, jego personel początkowo był wykazywany jako członkowie załogi HMAS "CERBERUS". |
1914 | Okręt został przeklasyfikowany na okręt strażniczy i w czasie Wielkiej Wojny pełnił funkcję okrętu magazynowego materiałów wybuchowych i amunicji. |
01.04.1921 | Okręt został przemianowany na HMAS "PLATYPUS II". Miał również pełnić rolę pływającego tendera dla okrętów podwodnych klasy "J". Został również przeholowany do Geelong. |
23.04.1924 | Okręt został sprzedany firmie Melbourne Salvage Co. za 409 funtów. |
14.05.1924 | Okręt został odholowany do Corio Bay w Williamstown Naval Dockyard w celu złomowania. Po usunięciu całego osprzętu okręt został sprzedany radzie miasta Sandringham (obecnie Bayside City) za 150 funtów. |
02.09.1926 | Okręt został zatopiony jako element falochronu w zatoce Half Moon dla ochrony Black Rock Yacht Club. Wrak spoczął na głębokości 3,05 m (10 ft), około 200 m od brzegu. Okręt stanowił popularne miejsce wypraw nurków, jednak obecny stan okrętu jest na tyle zły iż zabroniono nurkowania w pobliżu wraku. Istniało kilka kampanii mających na celu zachowanie okrętu jako muzeum (z których jedna jest w toku), gdyż jest jednym z ostatnich monitorów, jedynym zachowanym okrętem australijskiej marynarki z czasów kolonialnych, oraz jednym z dwóch ocalałych okrętów na świecie z wieżami artyleryjskimi Coles'a. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
04.1870 - 07.1877 | Captain William Henry Panter | ||
10.07.1877 - 30.06.1884 | Captain Colbrooke Thomas Mandeville | ||
01.07.1884 - 1889 | Captain Alan Broderick Thomas | ||
26.02.1889 - 02.1892 | Captain William Frederick Stanley Mann | ||
1892 - 1894 | Captain Richard William White | ||
1894 - 27.11.1897 | Captain George Neville | ||
27.11.1897 - 1904 | Captain Frederick William Tickell | ||
1904 - 1907 | Captain William Rooke Creswell | ||
1907 - 1909 | Captain Frederick William Tickell |
HMS Magdala
07.1866 | India Office wysłało zapytanie w sprawie zakupu dwóch pływających baterii do obrony portu w Bombaju. Administrator Marynarki, Vice Admiral Spencer Robinson zaproponował monitory jako odpowiednie do tej roli. Zaproponowane rozwiązanie (12-calowy pancerz na burtach i 15-calowy na wieżach wraz z 4 największymi dostępnymi działami) okazało się zbyt wymagające finansowo dla Indian Office i zdecydowano się na powtórzenie projektu HMVS "CERBERUS". |
06.10.1868 | Położenie stępki. Okręt otrzymał numer stoczniowy 45F. |
02.03.1870 | Wodowanie. |
11.1870 | Ukończenie budowy. Koszt wyniósł 132 400 funtów (kadłub: 115 400 funtów, maszyny: 17 000 funtów). |
11.02.1871 | Okręt dociera do Bombaju. Na czas rejsu zamontowano tymczasowo 3 maszty i ożaglowanie typu bark, aby zwiększyć zasięg okrętu. Pozostaje w tym porcie aż do samego końca, z przerwami na kilkudniowe ćwiczenia artyleryjskie. |
17.01.1890 | No okręcie zostają zamontowane dwa reflektory. |
1892 | Na okręcie dokonano modernizacji uzbrojenia. |
31.10.1892 | Okręt wraca pod skrzydła Royal Navy. |
19.03.1903 | Okręt zostaje z powrotem przekazany Royal Indian Navy. |
1904 | Okręt zostaje sprzedany na złom. |
ZNANI DOWÓDCY (PRZYDZIAŁY)
1872 | Captain Francis Ingram Palmer | ||
1897 - 1899 | Captain Henry Louis Fleet |
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.