Krążowniki pancernopokładowe typu "MERSEY" zapoczątkowały okres stabilizacji w projektowaniu krążowników II klasy dla Royal Navy. Konstrukcyjnie były podobne do wcześniejszych krążowników typu "LEANDER" jednak po raz pierwszy zastosowano pokład pancerny ciągnący się przez całą długość okrętu.
| Kraj: Wielka Brytania klasa: krążownik pancernopokładowy |
Specyfikacja
| Nazwa okrętu | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Ukończenie budowy | Los okrętu |
| MERSEY | Chatham DYd | 09.07.1883 | 31.03.1885 | ?.06.1887 | Sprzedany w 1905 r. |
| SEVERN | Chatham DYd | 01.01.1884 | 29.09.1885 | ?.02.1888 | Sprzedany w 1905 r. |
| THAMES | Pembroke DYd | 14.04.1884 | 03.12.1885 | ?.07.1888 | Zniszczony w 1947 r. |
| FORTH | Pembroke DYd | 01.12.1884 | 23.10.1886 | ?.07.1889 | Sprzedany w 1921 r. |
Dane taktyczno-techniczne
Wymiary:
| Wyporność pełna | 4050 t. |
| Długość całkowita | 96,01 m (315 ft 0 in) |
| Długość między pionami | 91,44 m (300 ft 0 in) |
| Szerokość | 14,02 m (46 ft 0 in) |
| Zanurzenie średnie | 5,94 m (19 ft 6 in) |
Napęd:
| Maszyny | Dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu HDAC ("MERSEY", "SEVERN": Humphrys, Tennant & Co.), 12 kotłów cylindrycznych, 2 śruby |
| Moc indykowana | 4500 ihp (6000 ihp w trybie forsownym) |
| Prędkość projektowana | 17 węzłów (18 węzłów w trybie forsownym) |
| Paliwo | 900 t. węgla |
| Zasięg | 8750 mil morskich przy prędkości 10 węzłów |
Opancerzenie:
| Pokład | 76 mm - 51 mm (3 in - 2 in) |
| Osłony dział | 51 mm (2 in) |
| Stanowisko dowodzenia | 229 mm (9 in) |
Uzbrojenie:
| Początkowe | 2 działa 203 mm (8 in) 15-tonowe (15 t.) RBL; 10 dział 152 mm (6 in) 5-tonowych RBL; 3 działa 6-funtowe (6 pdr) QF; 3 działa 3-funtowe (3 pdr) QF; 9 karabinów maszynowych; 2 wyrzutnie torped 356 mm (14 in) i 2 zrzutnie torped 356 mm (14 in) |
Ludzie:
| Załoga | 325 oficerów i marynarzy |
Projekt
Ewolucja krążowników II klasy, zapoczątkowana przez awiza typu "IRIS" i rozwinięta w krążownikach typu "LEANDER", zaowocowała kolejnymi modyfikacjami które zaowocowały ostatecznie krążownikami pancernopokładowymi II klasy typu "MERSEY". Po raz pierwszy zastosowano pokład pancerny ciągnący się przez całą długość okrętu. Te rozwiązanie stało się dominującą cechą wszystkich późniejszych krążowników pancernopokładowych, znajdując również odbicie w polskim nazwenictwie tej klasy okrętów. Były to również pierwsze okręty klasy krążowniczej, które od samego początku nie były wyposażone w jakiekolwiek ożaglowanie w tradycyjnej formie. Kolejnym rozwiązaniem, które zostało zastosowane po raz pierwszy w tej klasie okrętów była to opancerzona wieża dowodzenia znajdująca się w dziobowej części okrętu, tuż przed masztem.
Konstrukcja
Kadłub
Wyporność pełna okrętów wynosiła 4050 t. Długość pomiędzy pionami wynosiła 91,44 m (300 ft 0 in), długość całkowita 96,01 m (315 ft 0 in). Szerokość okrętów liczyła 14,02 m (46 ft 0 in), natomiast zanurzenie średnie 5,94 m (19 ft 6 in). Konstrukcyjnie okręty te były bardzo podobne do typu "LEANDER". Miały jednak znacznie wyższe burty co przekładało się na większą dzielność morską. Na śródokręciu znajdowała się długa nadbudówka, na której znajdowało się większość karabinów maszynowych i lekkich dział. Ewenementem było zasotsowanie pojedynczego komina - były to jedyne z dużych krążowników ery wiktoriańskiej posiadające tylko jeden komin.
W latach 1893 - 1896 na wszystkich czterech jednostkach podwyższono kominy, aby uniknąć zadymiania mostka i nadbudówek oraz zwiększyć ciąg powietrza dla kotłów. Ogólnie okręty miały opinie zwrotnych, stabilnych i o dużej dzielności morskiej. Były również całkiem dobrą platformą dla artylerii nie ulegając przesadnym przechyłom.
Uzbrojenie
Okręty były uzbrojone w 2 działa 203 mm (8 in) 15-tonowe (15 t.) RBL, 10 dział 152 mm (6 in) 5-tonowych RBL, 3 działa 6-funtowe (6 pdr) QF, 3 działa 3-funtowe (3 pdr) QF, 9 karabinów maszynowych oraz 2 wyrzutnie i 2 zrzutnie torped. W porównaniu do typu "LEANDER" na okrętach zamontowano jako artylerię główną działa 8-calowe, umieszczone na pojedynczych stanowiskach na dziobie i na rufie. Działa 6-calowe na pierwszych dwóch jednostkach zostały zamontowane identycznie jak na "LEANDER", natomiast na HMS "THAMES" i HMS "FORTH" wszystkie działa 6-calowe zamontowano na sponsonach, z możliwością ograniczonego ostrzału w kierunku dziobu i rufy.
Opancerzenie
Okręty były wyposażone w pokład pancerny ciągnący się przez całą długość okrętu o grubości 51 mm (2 in). Pokład te miał skosy o grubości 76 mm (3 in) w kierunku burt na całej swojej długości zabezpieczając częściowo przed ogniem bocznym. Duża ilość przedziałów wodoszczelnych zapewniała okrętom spory zapas pływalności w przypadku uszkodzenia. Dodatkowo na burtach znajdowały się bunkry węglowe, które stanowiły ekwiwalent opancerzenia burtowego na obszarze maszynowni i kotłowni. Tarcze przeciwodłamkowe dla dział 8- i 6-calowych miały grubość 51 mm (2 in). Stanowisko dowodzenia było chronione pancerzem o grubości 229 mm (9 in).
Napęd
Okręty były napędzane przez dwie 2-cylindrowe maszyny parowe typu HDAC. Miały 12 kotłów cylindrycznych. Dwie maszynownie i dwie kotłownie były zaaranżowane naprzemiennie, i każda z maszynowni mogła dzialać niezależnie od drugiej, co minimalizowało ryzyko pozbawienia napędu w przypadku uszkodzenia. Moc osiągana przez maszyny łącznie sięgała 4500 ihp co pozwalało na osiąganie prędkości 17 węzłów. W trybie forsownym osiągały 6000 ihp co przekładało się na osiąganie 18 węzłów. Na próbach "THAMES" i "SEVERN" osiągnęły 18 węzłów, natomiast "FORTH" odbywając swoją próbę przy złej pogodzie osiągnął jedynie 17,3 węzła. Dla HMS "MERSEY" niestety nie zachowały się wyniki prób, jednak orientacyjnie były raczej udane, gdyż w trybie forsownym maszyny okrętu osiągnęły aż 6628 ihp.
Służba
HMS Mersey
| 09.07.1883 | Położenie stępki pod okręt w stoczni Chatham Dockyard |
| 31.03.1885 | Wodowanie okrętu. |
| 06.1887 | Ukończenie budowy. Koszt wyniósł 100 000 (?) funtów za kadłub i 54 000 funtów za maszyny. |
| 06.1887 - 05.1893 | Okręt zaraz po wcieleniu został przeniesiony od rezerwy. Okręt uczestniczył jedyne w letnich manewrach. |
| 05.1893 | Wcielenie okrętu do służby czynnej. |
| 22.05.1898 | Zdjęcie okrętu ze służby i przeniesienie go do rezerwy. |
| 05.1898 - 02.1903 | Ponowny pobyt okrętu w rezerwie. |
| 25.01.1904 | Okręt został wycofany ze służby. |
| 04.04.1905 | Okręt został sprzedany do Isaacs. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 07.1888 - 08.1888 | Captain Edward G. Hulton (na czas manewrów) | ||
| 07.1890 - 08.1890 | Captain Arthur W. Moore | ||
| 07.1892 - 08.1892 | Captain A. Frederick St. Clair | ||
| 05.1893 - 06.1893 | Captain John E. Stokes | ||
| 06.1893 - 01.1894 | Captain William H. Henderson | ||
| 05.02.1894 - 07.1894 | Captain John Ingles | ||
| 06.07.1894 - 24.07.1897 | Captain George W. Hill | ||
| 24.07.1897 - 22.05.1898 | Captain William McC. F. Castle | ||
| 11.07.1899 - 21.08.1899 | Captain Thomas H. M. Jerram (na czas manewrów) | ||
| 07.1900 - 08.1900 | Captain Morris H. Smyth (na czas manewrów) | ||
| 11.02.1903 - 30.06.1903 | Captain Frederick F. Fegen | ||
| 30.06.1903 - 25.01.1904 | Captain William F. De Salis | ||
HMS Severn
| 01.01.1884 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Chatham Dockyard. |
| 29.09.1885 | Wodowanie okrętu. |
| 02.1888 | Ukończenie budowy. Koszt wyniósł 151 681 funtów za kadłub i 60 940 funtów za maszyny. Po ukończeniu okrętu został przeniesiony do rezerwy. |
| 02.1888 - 02.1889 | Okręt znajdował się w rezerwie. |
| 19.02.1889 | Okręt został wcielony do służby w Portsmouth, z zadaniem zluzowania korwety HMS "CONSTANCE" w Pacific Station. |
| 07.1895 - 05.1898 | Okręt znajdował się w rezerwie. |
| 22.05.1898 | Ponowne wcielenie okrętu do służby. |
| 13.12.1901 | Okręt wszedł na mieliznę podczas przejścia do Harwich. |
| 04.04.1905 | Okręt został sprzedany do G. Garnham. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 07.1888 - 08.1888 | Captain A. Frederick St.Clair (na czas manewrów) | ||
| 19.02.1889 - 20.11.1891 | Captain William H. Hall | ||
| 23.11.1891 - 12.07.1895 | Captain Reginald F. H. Henderson | ||
| 08.07.1896 - 25.08.1896 | Captain John L. Burr (na czas manewrów) | ||
| 22.05.1898 - 27.06.1899 | Captain Thomas MacGill | ||
| 28.06.1899 - 12.12.1900 | Captain William L. H. Browne (zmarł podczas dowodzenia) | ||
| 16.02.1901 - 02.1903 | Captain Frederick F. Fegen | ||
HMS Thames
| 14.04.1884 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Pembroke Dockyard na pochylni nr 4. |
| 03.12.1885 | Wodowanie. Matką chrzestną została Hon. Mrs. Algernon Littleton. |
| 07.1888 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt wyniósł 204 952 funty (w tym 151 952 funty za kadłub i 53 500 funtów za maszyny). |
| 07.1888 - 03.1902 | Okręt znajdował się w rezerwie. Uczestniczył jedynie w letnich manewrach. |
| 21.03.1902 | Okręt został wcielony do służby tymczasowo z załogą z pancernika HMS "EMPRESS OF INDIA", jako okręt strażniczy w Queenstown. |
| 1903 | Okręt rozpoczął pełnienie funkcji okrętu - bazy dla okrętów podwodnych. |
| 1907 - 1917 | Okręt służył jako baza okrętów podwodnych w Sheerness. Później został przeniesiony do Portsmouth i Campbeltown, Szkocja. |
| 1919 | Okręt został zdjęty ze służby w Chatham Dockyard. |
| 13.11.1920 | Okręt został przedany dla Marynarki Wojennej RPA jako "GENERAL BOTHA". jako okręt szkolny za 8000 funtów. |
| 07.09.1939 | Rząd RPA zaproponował odsprzedaż okrętu dla Royal Navy z 30-dniowym wyprzedzeniem w dniu 7 września 1939 r., dzień po tym, jak Republika Południowej Afryki wypowiedziała wojnę Niemcom, ale oferta została odrzucona. Niemniej jednak zadeklarowano zbudować zakwaterowanie dla kadetów Marynarki Wojennej na lądzie, jeżeli zakup okrętu przez Royal Navy będzie częścią finansowania inwestycji. Admiralicja przystała na to w lipcu 1942 r. |
| 1942 | Okręt wraca do starej nazwy i zostaje przystosowany do pełnienia funkcji okrętu zabezpieczenia socjalnego i okręt więzienny. |
| 1945 | Okręt zostaje całkowicie zdjęty ze służby. |
| 13.05.1947 | Okręt zostaje zatopiony ćwiczebnym ogniem jednej z baterii nabrzeżnych w False Bay na koordynatach 34°13′48″S 18°37′48″E. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 04.07.1888 - 08.1888 | Captain Charles B. Theobald (na czas manewrów) | ||
| 07.1889 - 08.1889 | Captain Wollaston C. Karslake (na czas manewrów) | ||
| 22.07.1890 - 02.09.1890 | Captain Wollaston C. Karslake (ponownie, na czas manewrów) | ||
| 07.1892 - 08.1892 | Captain Charles C. Drury (na czas manewrów) | ||
| 11.07.1893 - 08.1893 | Captain Robert W. Craigie (na czas manewrów) | ||
| 22.07.1895 - 28.08.1895 | Captain Arthur W. E. Prothero (na czas manewrów) | ||
| 11.07.1899 - 22.08.1899 | Captain Herbert A. Warren (na czas manewrów) | ||
| 16.07.1901 - 08.1901 | Captain Arthur C. Clarke (na czas manewrów) | ||
| 21.03.1902 - 06.1902 | Captain Henry L. Fleet (tymczasowo, z pancernika HMS "EMPRESS OF INDIA") | ||
| 07.1903 - 21.10.1904 | Captain Reginald H. S. Bacon (pełnił również funkcję Oficera Inspekcyjnego Okrętów Podwodnych) | ||
| 21.10.1904 - 04.1906 | Captain Edgar Lees (pełnił również funkcję Oficera Inspekcyjnego Okrętów Podwodnych) | ||
| 18.04.1906 - 12.11.1906 | Commander Robert W. Johnson | ||
| 12.11.1906 - 02.04.1907 | Commander Frank Brandt | ||
| 20.11.1907 - 07.1909 | Commander Oswald H. Davies | ||
| 14.07.1909 - 21.07.1911 | Commander William R. Napier | ||
| 23.11.1911 - 12.01.1912 | Commander Alexander R. Palmer | ||
| 12.01.1912 - 15.10.1912 | Commander Stanley L. Willis | ||
| 01.01.1913 - 14.01.1914 | Lieutenant & Commander Charles G. Brodie | ||
| 14.01.1914 - 10.02.1915 | Commander Alexander R. Palmer (oraz w dowództwie 5. Submarine Flotilla) | ||
| 10.02.1915 - 01.11.1915 | Commander George B. Lewis (oraz w dowództwie 5. Submarine Flotilla) | ||
| 01.11.1915 - 13.04.1917 | Acting Commander Tom K. Triggs (oraz w dowództwie 5. Submarine Flotilla) | ||
| 20.04.1917 - 05.09.1917 | Lieutenant-Commander Henry D. Gill (oraz w dowództwie 5. Submarine Flotilla) | ||
| 06.09.1917 - 10.1918 | Lieutenant in Command (emerytowany) Charles W. L. Meynell | ||
| 08.10.1918 - 07.05.1919 | Lieutenant-Commander Henry D. Gill (oraz w dowództwie 5. Submarine Flotilla) | ||
| 07.05.1919 - 11.1919 | Commander Charles S. Benning (oraz kierowanie Periscope School) | ||
| 11.1919 - 12.1919 | Lieutenant Joseph F. Dunne (oraz kierowanie Periscope School) | ||
HMS Forth
| 1884 | Złożenie zamówienia na okręt. |
| 01.12.1884 | Rozpoczęcie budowy okrętu w stoczni Pembroke Dockyard. |
| 23.10.1886 | Wodowanie. |
| 07.1889 | Ukończenie budowy okrętu. Koszt wyniósł 151 952 funty za kadłub i 50 000 funtów za maszyny. |
| 07.1889 - 07.1894 | Okręt zaraz po zakończeniu budowy został skierowany do rezerwy, uczestniczył jedynie w letnich manewrach. |
| 1903 - 08.1904 | Okręt przeszedł przebudowę na okręt - bazę dla okrętów podwodnych. |
| 07.1914 | Okręt został przydzielony do 3. Submarine Flotilla na czas Testu Mobilizacji. |
| 01.1915 - 08.1916 | Okręt został przeniesiony do 10. Submarine Flotilla. |
| 08.1916 - 09.1916 | Czasowy przydział do 8. Submarine Flotilla. |
| 01.1916 - 1918 | Kolejne przeniesienie okrętu. Dołączył do 9. Submarine Flotilla i pozostawał tam aż do końca wojny. |
| 12.1920 | Zamierzona zmiana nazwy na "HOWARD" została ostatecznie odrzucona. |
| 08.11.1921 | Okręt został sprzedany dla Slough TC i złomowany w Niemczech. |
Znani dowódcy (przydziały)
| 07.1890 - 08.1890 | Captain John H. Bainbridge (na czas manewrów) | ||
| 07.1892 - 08.1892 | Captain Edward G. Hulton (na czas manewrów) | ||
| 07.1893 - 08.1893 | Captain Charles P.G. Hicks (na czas manewrów) | ||
| 08.07.1896 - 19.08.1896 | Captain Edward H. Bayly (na czas manewrów) | ||
| 07.1899 - 08.1899 | Captain Peyton Hoskyns (na czas manewrów) | ||
| 16.07.1901 - 09.08.1901 | Captain Edward P. Ashe (na czas manewrów) | ||
| 28.07.1904 - 10.1904 | Captain Edgar Lees | ||
| 05.01.1905 - 05.1905 | Commander Robert W. Johnson | ||
| 05.1905 - 12.11.1906 | Commander Sydney S. Hall | ||
| 05.1906 - 04.10.1906 | Commander Maurice S. FitzMaurice (czasowo wypożyczony) | ||
| 12.11.1906 - 05.01.1909 | Commander Robert W. Johnson (również w dowództwie Devonport Submarine Flotilla) | ||
| 05.01.1909 - 11.1909 | Commander Albert P. Addison (również w dowództwie Devonport Seagoing Flotilla) | ||
| 17.11.1909 - 02.01.1911 | Commander Algernon H. C. Candy (również w dowództwie Devonport Seagoing Flotilla) | ||
| 02.01.1911 - 12.01.1912 | Commander Stanley L. Willis (również w dowództwie Devonport Seagoing Flotilla) | ||
| 12.01.1912 - 08.1914 | Commander Wilfred Tomkinson | ||
| 03.08.1914 - 30.10.1914 | Lieutenant-Commander Lionel A. D. Sturdee | ||
| 31.10.1914 - 11.1917 | Commander Nicholas E. Archdale | ||
| 15.11.1917 - 25.02.1919 | Commander Gilbert H. Kellett | ||
| 02.1919 - 11.1919 | Commander (S) Brownlow V. Layard (również w dowództwie Portsmouth Submarine Flotilla) | ||
Źródła:
- Dawid Lyon, Rif Winfield (2004). The Sail & Steam Navy List. All the ships of the Royal Navy 1815 - 1889. Chatham Publishing.
- Chesneau, Roger; Kolesnik, Eugene M., eds. (1979). Conway's All the World's Fighting Ships 1860–1905. Greenwich: Conway Maritime Press.
- Wikipedia oraz inne strony internetowe.